EĞİTİM PSİKOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 17

Üç yaşta başlayıp altı yaşa kadar devam eden ilk çocukluk dönemi,
okul öncesi dönem olarak da adlandırılır.

Bilişsel Gelişim Alanları Şunlardır:
Dikkat
Bilinç
Hafıza
Zekâ
Öğrenme
Algılama
Düşünme
Muhakeme Etme
Problem Çözme
Dili Kullanma

Fetüs evresi, dokuzuncu haftadan başlayıp doğuma kadar süren evredir
ve bu evrede çok hızlı değişimler görülmektedir. Örneğin, fetüs 12. haftada 14 gram ağırlığında ve 6,5 cm uzunluğunda iken 38-40. haftalarda 3400-3500 gram
ağırlığında ve 50 cm boyunda olur. Fetüs evresinde yeni bir vücut bölümü ya da organ oluşmaz; ancak embriyo döneminde oluşan vücut bölümleri ya da organların gelişimleri tamamlanır.

Sıcaklık, soğukluk, basınç ya da ağrı yeni doğan bebeklerde hissedilen uyaranlardandır.  Örneğin, bebeklere bir biberon sıcak ya da soğut süt verildiğinde bebeklerin düzensiz bir ritimle bu sütü emdikleri gözlenir. Bebekler aralarındaki ısı farkı az olan uyaranlara karşı ise yeterince duyarlı değildirler. Vücutlarına karşı uygulanan baskılara karşı da tepkide bulunurlar. Örneğin, arama refleksi, emme refleksi, yakalama refleksi ve babinski refleksi
vücuda uygulanan dokunsal uyaranlara tepki olarak ortaya çıkan reflekslerdir. Ayrıca bebekler herhangi bir ağrı karşısında da huzursuzlanarak ya da ağlayarak tepkide bulunurlar.

Psikososyal gelişim, doğuştan getirilen özellikler ile çevrenin etkileşimi sonucunda, duygu, mizaç, sosyal olgunluk, kişilik ve ahlakın şekillenmesidir. Psikososyal gelişimin incelediği konular arasında; benlik, duygu, mizaç, sosyalleşme, kişilik ve ahlak yer almaktadır.

Yedi-on bir yaş arasını kapsayan somut işlemler dönemi, ilkokul yıllarını kapsayan ve çocukların karmaşık zihinsel süreçleri kullandıkları dönemdir. Bu dönemde çocukların mantıksal düşünme yeteneğinde gelişmeler gözlenir; ancak düşünme somut varlıklarla sınırlıdır ve problemler somut yollarla çözülür. Soyut bilgiyle ilgili sistematik ve mantıklı düşünme konusunda zorluklar yaşarlar. Somut işlemler döneminde çocuklar ben merkezlikten uzaklaşırlar ve dünyayı başkalarının gözünden görebilirler. Bu dönemde çocuklar birden fazla özelliği dikkate alarak gruplama ve üst düzey sınıflama yapabilirler. Örneğin, nesneleri şekillerine, renklerine ve büyüklerine göre gruplayabilirler. Hayvanları; kara hayvanları, deniz hayvanları ve hava hayvanları olarak; kara hayvanlarını vahşi hayvanlar ve evcil hayvanlar olarak; vahşi hayvanları da etçiller ve otçullar olarak sınıflayabilirler. Ayrıca korunumu ve tersine çevirmeyi de kazanırlar; ancak korunumun gelişimi soyut işlemler döneminde de devam eder.

Öğrenmenin gerçekleşmesi, olgunlaşmaya ve alıştırma yapmaya bağlıdır. Bu nedenle doğru cevap A seçeneğidir.

Nicel değişimlere; vücut ağırlığı, boy uzunluğu, eğitim yılı ve sözcük dağarcığı örnek olarak verilebilir. Nitel değişimler ise bireylerin işlevlerindeki değişimlerdir. Nitel değişimlere; çocukların iki-yedi yaş arasındaki işlem öncesi dönemden, yedi-on iki yaş arasındaki somut işlemler dönemine geçişleri örnek olarak verilebilir. Bu nedenle doğru cevap C seçeneğidir.

Kalıtım, bireylerin sahip oldukları fiziksel özellikleri, cinsiyetleri, zekâ düzeyleri, genetik hastalıkları ya da mizaçları kalıtımsal mirasla getirdikleri özellikleri içerir. Bu nedenle doğru cevap D seçeneğidir.

Gelişime etki eden çevresel değişkenlerden birisi doğum öncesi değişkenlerdir. Doğum
öncesi dönemde annenin geçirdiği hastalıklar ve kazalar, kullandığı ilaçlar ve sigara, alkol,
uyuşturucu gibi bağımlılık yapıcı maddeler, maruz kaldığı zararlı kimyasallar ve radyasyon,
ağır düzeyde yaşadığı stres ve depresyon bebeğin gelişimini olumsuz yönde etkilemektedir. Bu nedenle doğru cevap E seçeneğidir.

Gelişime etki eden çevresel değişkenlerden bir diğeri doğum anı değişkenlerdir. Doğum
sırasında yardımcı alet kullanımı, kordon dolanması, mekonyum aspirasyonu, oksijen
yetersizliği ve enfeksiyon gibi nedenlerle düşük apgar puanı, doku ya da organ hasarları
ve fiziksel ya da zihinsel yetersizlikler gözlenebilmekte, doğum anındaki bu değişkenler
bebeklerin büyüme ve gelişmelerine olumsuz yönde etki edebilmekte, bebeklerin ileri dönemlerde dikkat ve öğrenme sorunları yaşamalarına neden olabilmektedir. Bu nedenle doğru cevap D seçeneğidir.

Gelişime etki eden doğum sonrası çevresel değişkenler şöyledir:
• Fizikselvesosyal çevre
• Aile
• Sosyoekonomikdüzey
• İklim
• Hastalıklarveyetersizlikler
• Beslenme
• Kültürelvedilsel farklılıklar

Mizaç kalıtımla ilgili bir özellik olduğundan doğru cevap E seçeneğidir.

Gelişimde rol oynayan ilkeler şunlardır: 

a. Gelişim, kalıtım ve çevrenin etkileşimi yoluyla gerçekleşir.
b. Gelişim aşamalar halinde yaşam boyu devam eder.
c. Gelişim belli bir yönde seyreder.
d. Gelişim ardışık bir sıra izler.
e. Gelişim dönemler halinde oluşur.
f. Gelişimin kritik dönemleri vardır.
g. Gelişim bir bütünlük içinde gerçekleşir.
h. Gelişim bireysel farklılıklar gösterir.

Bu özellikler arasında da yer aldığı gibi gelişimde bireysel farklılıklar dikkate alınmalıdır. Bu nedenle doğru cevap D seçeneğidir.

Altı yaşta başlayıp 12 yaşa kadar devam eden son çocukluk döneminde  eğitim öğretim etkinlikleri ön plana çıkar ve çocuklar yaşamları boyunca kullanacakları okuma, yazma, matematik gibi temel akademik becerileri bu dönemde kazanırlar. Bu nedenle doğru cevap C seçeneğidir.

Piaget’nin bilişsel gelişim kuramında öne çıkan kavramlar arasında; zekâ, şema,özümleme,
düzenleme ve dengeleme yer alır. Bu nedenle doğru cevap B seçeneğidir.

Kohlberg’in ahlak gelişim aşamalarından "Araçsal İlişkiler Eğilimi"  aşamasında saf çıkarcı bir eğilim söz konusudur ve bu aşamadaki bireyler için kendi ihtiyaçlarının karşılanması önemlidir. Bireyler ahlaki yargılarda bulunacakları zaman başkalarının ihtiyaçlarını dikkate alırlar; ancak yine de öncelik kendi ihtiyaçları olur. Bu nedenle doğru cevap C seçeneğidir.

Kişiliğin özellikleri şu şekilde özetlenebilir: Kişilik, doğuştan getirilen ve sonradan kazanılan özelliklerden oluşur. • Kişilik, sosyal ortam içinde sergilenen davranışların toplamıdır. • Kişilik, planlı bir biçimde oluşturulan bir çevrenin ortaya çıkardığı bir olgudur. • Kişilik, bedensel ve zihinsel özelliklerin toplamından oluşur. • Davranışların toplamından oluşan kişilik, aynı zamanda davranışlara da yön verir ve idare eder. • Her kişilikte doğuştan getirilen bir mizaç vardır ve bu mizaç kişiliğin vazgeçilmez bir özelliğini oluşturur. • Kişilik, bireysel dengenin oluşturduğu bir bütündür.

İnsan varlığının çekirdeğini oluşturmakta ve insanın temel güdülerini, ihtiyaçlarını ve arzularını temsil etmektedir (Engler, 2009, s.46). İd, kişiliğin ilkel yönüne vurgu yapmaktadır ve tamamen bilinçdışı düzeyde işlev göstermektedir (Hurrellmann, 1988, s.13). İdin tek motivasyon kaynağı, içgüdüsel arzuların boşaltımı yoluyla gerilimden kurtularak haz elde etmektir. İd haz ilkesine göre hareket eder, doyurulmamış arzuların yarattığı psikolojik gerilimden kurtulmayı hedefler (İnanç ve Yerlikaya, 2009, s.21). Ego, kişiliğin mantıksal yönünü temsil etmektedir. İdin arzularının gerçekçi bir şekilde ifade edilmesine ve doyurulmasına aracılık eder. Gerçekçi olma, hazları-geciktirme, problem çözme ve kendini koruma şeklindeki zihinsel ve algısal becerileri, gerçekle hayal dünyası arasındaki farkın ayırt edilmesini sağlar (Engler, 2009, s.47; Ewen, 2003, s.19). Ego geliştikçe bireyler, idin mantıksız isteklerini kontrol etmeyi öğrenirler (Shaffer, 2009, s.39). Süperego, kişiliğin, çevreyle etkileşim ve toplumsal yaşama uyum sürecinde en son gelişen kısmını oluşturmaktadır (İnanç ve Yerlikaya, 2009, s.23). Süperegonun gelişmesinde ödül ve ceza sisteminin önemli etkileri bulunmaktadır.

Fallik Evre: Bu evre genellikle 3-6 yaş arasını kapsamaktadır. Fallik evredeki haz ve çatışma kaynağı, genital organlardır. Freud’a göre bu dönem kişilik gelişimi açısından oldukça özel bir öneme sahiptir. Cinsel kimliğin ve kişilik gelişiminin temelleri bu dönemde atılmaktadır. Bu dönemde kız çocuklar babaya, erkek çocuklar anneye ilgi duyarlar. Bu durum kızlarda ‘elektra karmaşası’na, erkeklerde ‘oedipus karmaşası’na neden olur. Ayrıca hemcinsleri olan anne-babayı model alırlar, bu model alma durumu kişiliğin cinsellik dışındaki unsurlarına da çoğu zaman genellenmektedir. Fallik döneme takılan bireylerde; saldırganlık, yıkıcılık, hoşnutsuzluk, mutsuzluk gibi kişilik özellikleri görülür.

1-3 Yaş Özerkliğe Karşı Utanç ve Şüphe: Bu evrede, çocuklar yemek yemek ve giyinmek gibi öz bakım gereklilikleri konusunda özerk olmayı öğrenmelidir. Bu evrede başarısız olan çocuklar kendi yeterliklerinden şüphe duyar ve utangaç olurlar. Ebeveynler, bu evrede sosyal çevrenin temel aracılarıdırlar.