EĞİTİM PSİKOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 11

Gizil Evre: Bu evre, genellikle 6 yaşından ergenliğe kadar devam eden süreci kapsamaktadır. Freud’a göre bu evrede, çocuğun cinsel gelişiminde durma meydana gelir. Dış dünyayla ilişkilerin artması, okul yaşamı ve arkadaş edinme gibi görevler ön plana çıkmaktadır. Bu süreçte çocuklar toplumsal yaşamın bir parçası haline gelmekte ve toplumsal değerleri edinmeye başlamaktadır. Akademik konular ve sportif etkinliklere olan merakı artan çocuklarda, bu dönemde başarma güdüsü ön plana çıkmaktadır. Bu dönemde ilgi ve merakları uygun şekilde doyurulmayan çocuklar tedirgin, içedönük, güvensiz bir kişilik yapısı geliştirirler. Doğru cevap D'dir.

Yakınlığa Karşı Yalıtılmışlık (20-40 yaş, genç yetişkinlik): Bu evrenin temel gelişim görevleri, güçlü arkadaşlıklar ve eş edinmektir. Arkadaş edinmede veya ilişki kurmada başarısız olan bireyler yalnızlık ve yalıtılmışlık duygusu yaşayabilirler. Yakın arkadaşlar, sevgililer ve eşler, bu evrede sosyal çevrenin temel aracılarıdırlar. Doğru cevap E'dir.

Hümanist kuramlar, insanın basit uyaran-tepki bağı ile tanımlanan veya yalnızca cinsellik ve saldırganlık gibi bilinçdışı güçler ve geçmiş deneyimler tarafından yönetilen veya şekillendirilen edilgen bir doğası olduğu anlayışını kabul etmemektedir. İnsanı, yaratıcı, anlık tepkileri olan ve etkin bir varlık olarak gören hümanist kuramlar bu bağlamda psikoloji akımları içinde, insanın sahip olduğu kendini kontrol etme gücüne ve insan olarak taşıdığı değere vurgu yapan bir “üçüncü güç” olarak ortaya çıkmışlardır. Dorğu cevap B'dir.

Carl Rogers ve Abraham Maslow, Hümanist Kuram savunucularıdır. Albert Bandura Davranışçı Kuram; Erik Erikson ise Psikososyal Gelişim Kuramı savunucularıdır. Doğru cevap A'dır.

Eşitlikçi ve demokratik anne-baba tutumu, çocuğun aile içerisinde bağımsız bir kişilik geliştirmesi için çocuğun bir birey olarak görüldüğü ve davranışlarının akılcı bir şekilde yönlendirildiği tutumdur. Doğru cevap D'dir.

Çoklu Zekâ Kuramını ileri süren Howard Gardner'dır. Doğru cevap D'dir.

İçsel Zekâ: İnsanın kendi duygu, düşünce, yargı ve zihinsel dünyasını tanıyabilme ve kendi davranışlarını yönetebilme kapasitesi olarak tanımlanabilir. Psikologların, filozofların ve şairlerin bu alanda üstün zekâya sahip oldukları söylenebilir. Doğru cevap B'dir.

Gerçekte zekâ, dinamik bir yapıya sahip olup çeşitli çevresel faktörlerden doğrudan etkilenir. Bu faktörlerin bir kısmı sosyal (eğitim gibi), bir kısmı ise biyolojiktir (besin gibi). Gerçekte insanların yaşam biçimleri ve sahip oldukları değerler zihinsel becerilerinin gelişimlerini de etkilerler. Örneğin bütün işi tartmak ve satmak olan pazar satıcıları çok iyi düzeyde ağırlık duyarlılığına sahiptirler. Her tipten insanla ilgilenmek zorunda olan pazarlama şirketlerinin müşteri temsilcilerinin çok iyi ikna becerileri vardır. Hafta içini okulda hafta sonunu ise dershanede geçiren öğrenciler akademik testlerde çok iyidirler. Bu doğrultuda C şıkkındaki ifade yanlıştır. Doğru cevap C'dir.

Akıcı Zekâ: Akıl yürütebilme, ilişkileri görebilme, çıkarımlar yapabilme ve rasyonel olarak düşünebilme kapasitesi olarak tanımlanabilir. Zekâ testlerinin çoğu, bu tür bir yeteneği ölçmek amacıyla geliştirilmiştir. Ancak akıcı zekânın yaşamdan bağımsız olduğu söylenemez. Akıcı zekâ, genetik olarak aktarılır fakat yaşamla gelişir. Doğrı cevap B'dir.

Başarılı Zekâ Kuramına göre analitik zekâ, yaratıcı zekâ ve pratik zekâ olmak üzere üç tür zekâ vardır. Günlük yaşamımızda her üç zekâ türünü de kullanırız. Örneğin bir ürünün pazarlanması, öncelikle müşterilerin ihtiyaçlarının analiz edilmesini, daha sonra bir satış stratejisinin yaratılmasını ve son olarak da ürünün değeri konusunda müşteri lerin ikna edilmelerini gerektirir. Birinci durumda analitik düşünme becerilerini, ikinci durumda yaratıcı düşünme becerilerini, üçüncü durumda ise pratik düşünme becerilerini kullanırız. Başarılı Zekâ Kuramına göre bireyler analitik zekâ, yaratıcı zekâ ve pratik zekâ türlerinden en azından birinde iyi oldukları müddetçe ya da bu zekâ türleri arasında iyi bir denge kurabildikleri sürece yaşamlarında başarılı olabilirler. Doğru cevap B'dir.

Kristalize Zekâ: Yaşamla öğrendiklerimizi ifade etmektedir. Buna yaşamla öğrendiğimiz bilgiler, deneyimler ve beceriler birikimi de diyebiliriz. Doğru cevap E'dir.

Kuşaklararası zekâ farkları konusundaki araştırmaların öncüsü olan James Flynn, farklı ülkelerde yapılmış olan araştırmaları karşılaştırarak zekânın 20. yüzyıl boyunca kuşaktan kuşağa ne denli arttığını saptamıştır. Doğru cevap A'dır.

I. ve II. maddelerdeki ifadeler doğrudur. Ancak yaş ilerledikçe kalıtımın zekâ üzerindeki etkisi artarken paylaşılan ortak çevrenin etkisi azalır. Bu durum aynı aile ortamını paylaşan evlatlık çocukların zekâ düzeyi benzerliklerinde de kendini göstermektedir. Örneğin aynı ailede yaşayan fakat farklı anne-babadan olma evlatlık çocukların sekiz yaş civarında zekâ düzeyleri arasındaki korelasyon katsayısı ortalama 0.26 olarak bulunmuştur. Ancak bu değer 10 yıl sonra neredeyse sıfıra inmiştir. Bu bulgu, aynı sosyoekonomik ortamı paylaşan evlatlık çocukların çocukluk yıllarında aynı çevrenin paylaşılması sonucu kurulan zekâ düzeyi benzerliğinin yetişkinliğe adım atılmasıyla neredeyse yok olduğuna işaret etmektedir. Doğru cevap D'dir.

Zeka düzeyi ile iş performansı arasında düşük de olsa pozitif bir ilişki vardır. Örneğin zeka testlerinde yüksek performans gösteren bireyler, genel olarak iş yaşamlarında da başarılı olurlar. Dolayısıyla B şıkkında verilen ifade doğru değildir. Doğru cevap B'dir.

Genel Zeka Kuramı'nın savunucusu Spearman'dır. Bu kurama göre bireyin bütün yeteneklerine etkide bulunan genel zeka en üstte, onun altında ise özel yetenekler yer almaktadır. Doğru cevap C'dir.

Diğer seçeneklerde bilişsel düzeylerde tanımlanırken B seçeneğinde hem bilişsel hem de davranışsal düzeyde tanımlanmıştır.

1994 yılında Wall Street Journal’da yayımlanan tanım: "Akıl yürütme, planlama, problem çözme, soyut düşünme, karmaşık fikirleri kavrama, hızlı
öğrenme ve deneyimden öğrenme işlevlerini kapsayan çok genel zihinsel bir kapasite olarak
tanımlanmıştır. Zekâ, sadece kitaptakileri öğrenebilme, testlerde başarılı olabilme ya da akademik beceri değildir. Aksine, çevremizdekileri kavrayabilmemizi sağlayan çok daha geniş ve
derin bir kapasitedir."

İkinci tanım ise Amerikan Psikoloji Derneği’nin üyesi olan 11 seçkin psikolog tarafından kabul görerek Amerikan Psikoloğu Dergisi (Intelligence: Knowns and Unknowns,
1996)’nde yayımlanmıştır: "Bireyler, karmaşık fikirleri anlamada,çevreye uyum sağlamada, deneyimden öğrenmede, farklı biçimlerde muhakeme yapabilmede ve zorluklar ile baş edebilmede farklılıklar gösterirler.
Ancak bu tür bireysel farklılıklar çok büyük olsa da değişmez değillerdir. Bir birey, farklı zamanlarda ve farklı alanlarda farklı düzeylerde zihinsel performans ortaya koyabilir." 

Kavram içeriklerine bakıldığında problem çözme ve farklı biçimlerde muhakeme yapabilme benzer kavramlardır.

Galton’un iddiasını doğru yorumlayabilmek için 19. yüzyılın siyasi ve
kültürel yapısını bilmekte yarar vardır. Galton, İngiltere’de çalışmalarını yapmıştır. Onun çağında İngiltere aristokratik bir yapıya sahipti. Yani o dönemde zenginin çocuğu zengin âlimin çocuğu âlim olmaktaydı. Yeterince potansiyeli olsa bile yoksul tabakadan olağanüstü şahsiyetler çıkarmak neredeyse imkânsızdı. bu sebeple dönem özellikleri etkili olmuştur.

Görsel Analojik Muhakeme:
Görsel uyaranlar arasında ilişki kurma, ilişkileri kodlama ve haritalama, görsel uyaranlarla akıl yürütme, benzerlik kurma, analoji kurma

Bazı zekâ kuramlarına göre ise zekâ birden fazladır. Buna ise Çoklu Zekâ Kuramı örnek olarak verilebilir.