EĞİTİM FELSEFESİ

Eğitim, kadın, erkek herkes içindir. Dolayısıyla cevap E'dir.

Evren (âlem) ezelî ve ebedî (sonsuz) değildir. Ebedî, ezelî, mutlak irade ve kudret sahibi Allah’tır. Başı ve sonu belli olan evrense, yok olacaktır.Gazzali’ye göre, neden-sonuç bağlantısı zorunlu bir bağlantı değil, tersine alışkanlık bağlantısıdır. Doğa kanunları, Allah’ın eylemleridir. Yani bunlar Allah’ın koyduğu kanunlardır; çünkü evrendeki düzeni yaratan, koyan ve sürdüren Allah’tır. Öyleyse Allah, bu düzeni, kanunları her an değiştirebilir. Nitekim insanlara, peygambere yaptırdığı mucizelerle, bu düzeni değiştirebileceğini göstermiştir.Duyu ve akılla gerçeğe ulaşılamaz; çünkü bunlarla elde edilen bilginin yanlış olduğu çoğu zaman görülmüştür. Doğru bilgi, ancak ve yalnız kalple elde edilebilir; çünkü akıl yanılabilir, fakat iman yanılmaz. Gazali’ye göre, ahlaklı insan, kesin bilgiye sahip olandır; çünkü kesin bilgi, hakiki ahlaktır. Doğru cevap E'dir.

İbni Sina’ya göre eğitim ve öğretimin altı türü vardır (Akyüz, 1997, ss.21-27):
• Düşünsel (Zihnî) öğretim: Bu tür öğretimde, öğretmen genel bir konuyu, yaşamdan örnekler vererek açıklar. Söz gelişi kışın suyun donunca, kabını parçalayacağını belirterek nedenlerini ortaya koyar.
• İş içinde (Sınaî) öğretim: Öğretmen testere, rende, burgu gibi araç gereç kullanmayı ve bir iş yapmayı öğretir.
• Ezberle (Telkinî) öğretim: Öğretmen, şiirleri, otların adlarını vb. tekrar ettirerek öğretir.
• Öğütle (Tedibî) öğretim: Öğretmen öğüt vererek, bazı değerleri öğretir.
• Taklitle öğretim: Öğretmenin söylediklerinin, yapıp ettiklerinin öğrencilerce hemen yapılması, gösterilmesidir.
• Nasihatle (Tenbihî) öğretim: Öğrenciye, çevresinde karşılaştığı olayların nedenlerinin öğretilmesidir. Söz gelişi, cisimlerin yerçekimi nedeniyle düşmesi, yağmur yağması, yıldızların parlaması gibi olguların öğretilmesinde nasihatle öğretim kullanılmalıdır. Doğru cevap C'dir.

Eğitim daha çok kimi bürokratik seçkinler tarafından önemi anlaşılmış, ancak kitlesel bir nitelik kazanmamış bir süreçtir. 1876 tarihli Osmanlı anayasasının (Kanun-i Esasi) 15., 16., 110. ve 114. maddeleri eğitim ve öğretime yer vermesine ve devletin eğitim yükümlüğünü kabul etmesine karşın, kitlesel bir eğitimi gerçekleştirmeye yönelik bir birbiriyle tutarlı bir yapı, sistem ve eğitim felsefesi yaklaşımı geliştirilememiştir.
• Eğitim felsefesine ilişkin görüşler kimi bürokratik seçkinler ve aydınlar tarafından ortaya atılmış, ancak devletin benimsediği belirgin bir eğitim felsefesi yoktur.
• Tanzimat, I. Meşrutiyet ve II. Meşrutiyet ideolojilerinin getirdiği yeni devlet felsefesi ve öngördüğü eğitim etkinlikleri merkezi yönetimce üstten zorlanarak kabul ettirilmeye çalışılırken, sosyal ve ekonomik yapıdan kaynaklanan değerler, inançlar ve normlar tepeden gelen değerlerle çatışmış ve daha da önemlisi kitlelere ulaşamamıştır.
• Osmanlı Türk toplumunda çeşitli süreçler sonrasında ortaya çıkan düşün akımları, söz gelimi İslamcılık, Batıcılık, Ulusçuluk, Türkçülük, Yeni Osmanlıcılık, Tanzimatçılık ve Batıdan ithal edilen Olguculuk (pozitivistim), Kurumsalcılık, Materyalizm (maddecilik), Yararcılık (pragmatizm), Varoluşçuk (eksistanyalazim) eğitim sistemine yansırken toplumsal yapının temellerine yabancılaşmış, toplumun sosyal ve kültürel yapısıyla uyuşmamış, tek tek ideolojik duruşlar olarak yüzeysel kalmıştır.
• Vatandaş kimliği henüz benimsenmediğinden daha çok ümmet kültürüne dayalı birey yetiştirmek eğitimin genel niteliklerinden biri olmuştur. Doğru cevap E'dir.

Cumhuriyet dönemi eğitim felsefesine damgasını vuran önemli uygulamalardan birisi de Köy Enstitüleri’dir. “İş için iş içinde eğitim” ilkesini gerçekleştirmek üzere 1940’lardan itibaren ülke genelinde köy enstitüleri kurulmuştur. Doğru cevap B'dir.

Köy enstitülerinin alternatif eğitim paradigmasının altını çizen niteliklerinden bazıları söyle sıralanabilir:

Kuram ve uygulama arasında birlik sağlanması düşüncesi hâkimdir. Doğru cevap C'dir.

Cumhuriyet Dönemi Türk Eğitim Sistemi’nde; eğitimin salt merak üzerine kurulu olan tüm zeminlerinin pratik yaşamla birleştirilmesi gerekliliği, dönemin önde gelen felsefi yaklaşım ve akım çifti olarak pragmatizm ve ilerlemecilik aracılığıyla yerine getirilmeye çalışılmıştır.  Ayrıca bkz; Eğitim Felsefesi-5, s. 108.

Diğer şıklarda belirtilenlerin tam aksileri eğitimin skolastik bir düsturla yerine getirildiği söz konusu dönemlerin temel karakteristiğini sunmaktayken, cevap şıkkında bizzat belirtilenin kendisi, doğru bir şekilde sunmaktadır, bkz; Eğitim Felsefesi-5, s. 102

Aktarılanlara göre Köy Enstitülerinin kapatılmasıyla “Türk Eğitim Sistemi çok büyük bir kayba uğramış; kalkınması büyük oranda engellenmiştir”, bkz; Eğitim Felsefesi-5, s. 108

Aktarılanlara göre “bu kurumlarda çamaşır yıkama, hasta bakma gibi birkaç iş dışındaki hizmetler için öteki okullarda olduğu gibi hademe kullanılmaz. Herkes kendi işini geniş ölçüde kendi görür, topluluğu ilgilendiren bütün işler, nöbetçi öğretmenler ve öğrenciler tarafından gerçekleştirilip yönetilirdi”, bkz; Eğitim Felsefesi-5, s. 107

Diğer şıklarda belirtilenlerin tam aksileri anlamlı bir öğrenmenin sağlanması için bir gerek koşul olarak kabul edilebilecekken, cevap şıkkında belirtilenin bizzat kendisi böyle bir sağlama için bir gerek koşul olarak öne sürülebilmektedir, ayrıca bkz; Eğitim Felsefesi-5, s. 104

Diğer şıklarda belirtilenlerin bir kısmı (B ve C şıkkı) kendiliğinden olumsuz bir duruma işaret ederken bir kısmı da (D ve E şıkkı) yanlış veya tartışmalı bir pozisyonu üstlenmektedir. Ayrıca bkz; Eğitim Felsefesi-5, s. 97

Diğer şıklarda öne çıkarılan düşünce gelenekleri ya felsefi gelenekler değildir ya da Farabi’nin yaşadığı dönemde ortaya çıkan gelenekler değildir, ayrıca bkz; Eğitim Felsefesi-5, s. 99

Aktarılanlara göre “erkeklere belirgin bir ayrıcalık tanınmamıştır. Hatta bazı durumlarda kız çocuklarının erkeklerden üstün tutuldukları zamanlar olmuştur”, bkz; Eğitim Felsefesi-5, s. 98

Aktarılanlara göre İbni Sina’nın eğitim anlayışında teorik çerçevenin yanı sıra örnek durumların işlenmesi; teorik eğitimin yanı sıra beden eğitiminin de temele alındığı etkinliklere yer vermek; bir olayın araştırma yolunu gerekirse farklı dramatik açıklamalarla (örneğin nasihatle) öğretmek ve bunlarla uyum içinde yalnızca düşünsel (zihni) öğretim türüne değil ama aynı zamanda İş içinde (Sınaî) öğretim, Ezberle (Telkinî) öğretim, Öğütle (Tedibî) öğretim, Taklitle öğretim türlerine de başvurmak esastır. Cevap şıkkı bu esaslarla uyum içerisinde olan başka bir durumu yansıtmaktadır, ayrıca bkz; Eğitim Felsefesi-5, s. 100

İslamiyet öncesi Türk toplumunda:
• Eğitim felsefesi büyük ölçüde yaşam biçimleri, gelenek, görenek ve törelerinden etkilenmiştir.
• Toplum, göçebe olduğundan dolayı, yerleşik okul kurumu yoktur.
• Eğitim ortamı ve sınama durumları, gerçek yaşamdır.
• Eğitim doğacılık (natüralizm) felsefesi akımına uygundur.

Doğru cevap A'dır.

Fârâbî (870- 950); Eflatun, Aristo ve Yeni Eflatunculukla İslâmiyet’i birleştirmeye çalışan ilk Türk-İslâm filozofudur. Fârâbî’ye göre, tüm varlıklar Allah’tan çıkar ve tekrar O’na dönerler. Allah, ‘vacib-ul vücut’tur; yani varlığını ve tözünü (cevher, zat) hiçbir şeye borçlu değildir. Ezeli ve ebedî, salt iyilik, akıl, güzellik, bilgelik vb. özelliklere sahiptir. Diğer varlıklar, O’ndan sudur (çıkış, meydana geliş yoluyla ortaya çıkar). Aristo’ya göre, Tanrı, evrenin merkezindedir; maddeye biçim verir. Fârâbî’de Allah ile madde arasında ikilik yoktur; madde, zorunluluğunu Allah’tan alır. Her şeyin varlık nedeni Allah’tır. O’ndan olurlar ve O’na dönerler. İnsanın en son amacı Allah’ı anlamak ve O’na ulaşmaktır. Bunu tasavvufla sağlayabilir. Doğru cevap B'dir.

İlk Selçuklu medresesi 1040 yılında Nişabur’da, Osmanlılarda ise 1330 yılında İznik’te kurulmuştur. Doğru cevap C'dir.

1924 yılında çıkarılan Tevhid-i Tedrisat (öğretim birliği) yasasıyla tüm farklı okul sistemleri ortadan kaldırılmış ve Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlı tek tip okul sistemi kurulmuştur. Türkiye Cumhuriyeti’nin resmî ideolojisine göre millî eğitimin hedefleri, okul sistemleri, dersler ve içerik yeniden düzenlenmiş ve bu düzenlemeler yapılırken Türkiye’ye Dewey, Künhe, Albert Malche ve Ömer Buyse gibi yabancı uzmanlar çağrılmış, eğitim sistemine ilişkin görüşleri alınmıştır. Doğru cevap A'dır.