EĞİTİM FELSEFESİ

Fârâbî’ye göre üç tür eğitimci vardır. Bunlar; aile reisi, öğretmen ve devlet başkanıdır. Aile reisi, ailenin içindekileri; öğretmen, çocuk ve gençleri; devlet başkanı milleti eğitir. O’na göre bir eğitici de iki tür nitelik bulunmalıdır. Bunlar doğuştan gelen ve sonradan kazanılan niteliklerdir. Doğuştan gelenler; beden, zekâ, bellek, güzel konuşma, öğrenme ve öğretme sevgisi, yeme, içme ve kadına düşkün olmama, doğruluğu sevme, yumuşak huy, azim ve irade sahibi olmadır. Sonradan kazanılanlar ise, bilgelik, bilginlik, aklını kullanabilme, toplumun yararını gözetme, iyi bir öğretici olma, güçlüklere ve yorgunluğa dayanmadır.

İbni Sina’ya göre eğitim ve öğretimin altı türü vardır :
• Düşünsel (Zihnî) öğretim: Bu tür öğretimde, öğretmen genel bir konuyu, yaşamdan örnekler vererek açıklar. Söz gelişi kışın suyun donunca, kabını parçalayacağını belirterek nedenlerini ortaya koyar.
• İş içinde (Sınaî) öğretim: Öğretmen testere, rende, burgu gibi araç gereç kullanmayı ve bir iş yapmayı öğretir.
• Ezberle (Telkinî) öğretim: Öğretmen, şiirleri, otların adlarını vb. tekrar ettirerek öğretir.
• Öğütle (Tedibî) öğretim: Öğretmen öğüt vererek, bazı değerleri öğretir.
• Taklitle öğretim: Öğretmenin söylediklerinin, yapıp ettiklerinin öğrencilerce hemen yapılması, gösterilmesidir.
• Nasihatle (Tenbihî) öğretim: Öğrenciye, çevresinde karşılaştığı olayların nedenlerinin öğretilmesidir. Söz gelişi, cisimlerin yerçekimi nedeniyle düşmesi, yağmur yağması, yıldızların parlaması gibi olguların öğretilmesinde nasihatle öğretim kullanılmalıdır.

Gazali’ye Göre Öğretmen: Öğretmen, çocuklara kendi çocukları gibi davranmalı; öğüt vermeli; kötü davranışı olanları uyarmalıdır. Örnek insan olmalı, peygamber gibi davranmalıdır. Öğrencinin iyi hareketleri övülmeli, kötü davranışları olunca uyarılmalı; tekrar ederse, gizlice azarlanmalıdır. Son çare olarak dayağı önerir. Çocuğun geçmişte yaptığı hatalar, onun yüzüne her zaman vurulmamalıdır.

İlk Selçuklu medresesi 1040 yılında Nişabur’da kurulmuştur.

İlk Selçuklu medresesi 1040 yılında Nişabur’da, Osmanlılarda ise 1330 yılında İznik’te kurulmuştur.

İlkokullar; dar-ül talim, mektep, mektephane, dar-ül ilim, sübyan, mahalle mektebi vb. adlarla açılmıştır. Her mahalle ve köyde bu okullar vardır. Bu okullarda; Kur’ân okuma, namaz kılma ve İslâm’ın kuralları öğretilmektedir. Kur’ân ezbere okutulmasına karşın, anlamı çoğu kez bilinmemektedir.

1924 yılında çıkarılan Tevhid-i Tedrisat (öğretim birliği) yasasıyla tüm farklı okul sistemleri ortadan kaldırılmış ve Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlı tek tip okul sistemi kurulmuştur.

İslamiyet öncesi Türk toplumunda cinsiyete göre eğitilme olmasına rağmen erkeklere belirgin bir ayrıcalık tanınmamıştır. Genel olarak eğitim natüralizme dayandığından hayatta kalma ve yaşayarak, yaparak öğrenmek esastır. Doğru seçenek E'dir.

İslamiyet ile Antik Yunan felsefesini birleştiren ilk filozof Fârâbîdir. Doğru seçenek C'dir.

Zihnî öğretim: Öğretmen genel bir konuyu, yaşamdan örnekler vererek açıklar. Sınaî öğretim: Öğretmen araç gereç kullanmayı ve bir iş yapmayı öğretir. Telkinî öğretim: Öğretmen, şiirleri, otların adlarını vb. tekrar ettirerek öğretir. Tedibî öğretim: Öğretmen öğüt vererek, bazı değerleri öğretir. Tenbihî öğretim: Öğrenciye, çevresinde karşılaştığı olayların nedenlerinin öğretilmesidir. Doğru seçenek D'dir.

Türk ve Osmanlı Eğitim Sistemi'nde öğretmenin söylediği, kitapların yazdıkları, İslâm bilginlerinin ileri sürdükleri kesin doğrudur. Öğrenci bunlar üzerinde tartışmamalı, ezberleyip aynen söylemelidir. Dolayısıyla sorgulamaya dayalı bir eğitimden söz edilemez. Doğru seçenek B'dir.

Skolastik düşüncenin hakim olduğu yüzyıllarda medreselerden yetişenler genellikle her türlü bilimsel ve teknik gelişmeyi kâfirlik, bunları benimseyip savunan ve uygulayanları da din düşmanı kabul etmişlerdir. Doğru seçenek D'dir.

Köy enstitütleri şehirlere iş yapan insan yetiştirmeyi değil, köyde yaşayan insanlara eğitim fırsatı vererek toplumun kalkınmasını amaçlamıştır. Doğru seçenek E'dir.

Atatürk felsefi olarak dogmacılıktan uzak, olgucu, gerçekçi ve akılcı olarak nitelenmektedir. Doğru seçenek A'dır.

1924 yılında çıkarılan Tevhid-i Tedrisat (öğretim birliği) yasasıyla tüm farklı okul sistemleri ortadan kaldırılmış ve Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlı tek tip okul sistemi kurulmuştur. Doğru seçenek C'dir.

“İki harfi anlamak, iki satır ezberlemekten iyidir. Bir saatlik tartışma, bir aylık tekrar değerindedir.” önermeleriyle eğitimde tartışma ve düşünmenin daha tutarlı olduğunu savunan İslami düşünür, Gazzali'dir. Doğru seçenek B'dir.

18. ve 19. yüzyıllarda medreselerde İslami bilimlere ağırlık verilmiştir. İlm-i hikmet (felsefe), tarih ve coğrafya gibi dersler ya programlardan çıkarılmış, ya da gereği gibi işlenmemiştir. Doğru seçenek A'dır.

Törelerden biri bağımlı değil, bağımsız yaşamaktır.

İslamiyet öncesi Türk toplumunda:
• Eğitim felsefesibüyük ölçüdeyaşam biçimleri gelenek, görenek ve törelerinden etkilenmiştir.
• Toplum,göçebe olduğundan dolayı, yerleşik okul kurumu yoktur.
• Eğitim ortamıvesınama durumları, gerçek yaşamdır.
• Eğitim doğacılık (natüralizm) felsefesi akımına uygundur.

Eflatun, Aristo ve Yeni Eflatunculukla İslâmiyet’i birleştirmeye çalışan ilk Türk-İslâm filozofudur. Fârâbî’ye göre, tüm varlıklar Allah’tan çıkar ve tekrar O’na dönerler.  Allah ile madde arasında ikilik yoktur; madde, zorunluluğunu Allah’tan alır. Mutluluk, insanın kendisine iyilik etmesiyle gerçekleşir. Devlet tüm insanlığı içine alan, adil, bilgiye dayalı, sevgi, kardeşlik, iyiliğin vb. bulunduğu bir dünya devleti olma anlayışına dayanır. Bu devleti; aristokrat aydınlar yönetmelidir. Devleti yönetenin; peygamberlik hırkasını giymiş, Tanrısal bir Eflatun olması gereklidir.Fârâbî, öğretim ve eğitimi birbirinden ayırır.
Öğretim, milletler ve şehirlerde nazarî (kuramsal) erdemleri var etmedir. Eğitim ise ahlaki ve sanatsal erdemleri kazandırmadır. Öğretim, konuşmayla, bilgi aktarmayla olur. Eğitim ise, uygulamalı olarak meslekleri ve işleri öğrenme, beceri kazanmayla gerçekleşir. Doğru cevap E'dir.