EĞİTİM FELSEFESİ

Pragmatizm: Yararcılık. Gerçeğin değiştiği, değerlerde görecelik, insan doğasının biyolojik ve sosyolojik nitelikte olduğu, yaşam tarzı olarak demokrasinin ve insan yönetiminde kritik zekânın önemli olduğu görüşlerine dayanan felsefi görüşü temsil etmektedir. Cumhuriyet dönemi Türk Eğitim Sistemi; pragmatik felsefeye ve onun eğitimde uzantısı olan ilerlemecilik akımına dayanmaktadır. Bu sebeple yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, pragmatizm genel olarak Cumhuriyet döneminde benimsenen felsefeyi en iyi temsil ettiğinden bu sorunun doğru yanıtı E seçeneğidir.

Fârâbî’ye göre üç tür eğitimci vardır. Bunlar; aile reisi, öğretmen ve devlet başkanıdır. Aile reisi, ailenin içindekileri; öğretmen, çocuk ve gençleri; devlet başkanı milleti eğitir. Doğru Yanıt B seçeneğidir.

Farabi'ye göre bir eğitici de iki tür nitelik bulunmalıdır. Bunlar doğuştan gelen ve sonradan kazanılan niteliklerdir. Doğuştan gelenler; beden, zekâ, bellek, güzel konuşma, öğrenme ve öğretme sevgisi, yeme, içme ve kadına düşkün olmama, doğruluğu sevme, yumuşak huy, azim ve irade sahibi olmadır. Sonradan kazanılanlar ise, bilgelik, bilginlik, aklını kullanabilme, toplumun yararını gözetme, iyi bir öğretici olma, güçlüklere ve yorgunluğa dayanmadır. Farabi'nin sıraladığı doğuştan gelen nitelikler daha çok bireyin bütüncül bir yanını (duyuşsal, bedensel, psikolojik özellikleri) ortaya koyması nedeniyle kişilik özelliklerini ifade etmektedir. Doğru Yanıt A seçeneğidir.

İbni Sina'ya göre düşünsel (Zihnî) öğretimde öğretmen genel bir konuyu, yaşamdan örnekler vererek açıklar. Düşünsel (Zihnî) öğretimde öğretmen genel bir konuyu, yaşamdan örnekler vererek açıklar. Taklitle öğretim öğretmenin söylediklerinin, yapıp ettiklerinin öğrencilerce hemen yapılması, gösterilmesidir. Nasihatle (Tenbihî) öğretim öğrenciye, çevresinde karşılaştığı olayların nedenlerinin öğretilmesidir. Eğer değerlerin öğretimi söz konusu ise öğütle (Tedibî) öğretim kullanılmalıdır. Doğru Yanıt C seçeneğidir.

İbni Sina'ya göre çocuğun tutarlı davranışları desteklenmeli, ona fazla baskı yapılmamalıdır. Yaptığı hatalar uygun bir biçimde düzeltilmeli, düzeltmiyorsa, azarlanmalıdır. Yine bu tutarsız davranışlarını sürdürüyorsa, o zaman şiddete başvurulmalıdır. Gazali'ye göre de öğrencinin iyi hareketleri övülmeli, kötü davranışları olunca uyarılmalı; tekrar ederse, gizlice azarlanmalıdır. Son çare olarak dayağı önerir. Doğru Yanıt B seçeneğidir.

Hem Selçuklularda, hem de Osmanlılarda şehzadelerin eğitimi için özel kurumlar oluşturulmuştur. Selçuklularda atabeylik, Osmanlılarda lalalık bu kurumlara verilen isimlerdir. Doğru Yanıt E seçeneğidir.

Selim Sabit hariç; diğer tüm Türk-İslâm düşünürleri “Öğrenciye dayak atılmalıdır.” görüşündedirler. Gerektiği zaman, öğrenci tüm nasihat ve uyarılara karşın, yanlış ve tutarsız davranışı göstermede ısrar ediyorsa, öğretmen tarafından dövülmelidir. Bu görüş tüm eğitim sisteminde genellikle kabul görmüştür. Doğru Yanıt D seçeneğidir.

1876 tarihli Osmanlı anayasasının (Kanun-i Esasi) 15., 16., 110. ve 114. maddeleri eğitim ve öğretime yer vermesine ve devletin eğitim yükümlüğünü kabul etmesine karşın, kitlesel bir eğitimi gerçekleştirmeye yönelik bir birbiriyle tutarlı bir yapı, sistem ve eğitim felsefesi yaklaşımı geliştirilememiştir. Eğitim felsefesine ilişkin görüşler kimi bürokratik seçkinler ve aydınlar tarafından ortaya atılmış, ancak devletin benimsediği belirgin bir eğitim felsefesi yoktur. Bunun sonucu olarak kitlelere ulaştırılamayan ve belirgin bir felsefesi olmayan bir yapı içinde eğitim kurumları farklı sosyolojik, felsefi ve ideolojik akımların etkisinde faaliyetlerini sürdürmüştür. Doğru Yanıt A seçeneğidir.

Eğitim ortamı, gerçek yaşamdır: Eğitimde esas olan, gerçek durumlarda yaparak
yaşayarak öğrenmektir. Örneğin küçük çocuklar önceleri at yerine koyunlara
bindirilir; ava götürülür; onlara kuş ve fareleri okla vurma alıştırmaları yaptırılır.
Yaparak ve yaşayarak, taklit ederek, örnek alarak öğrenme ile kademeli yaklaşım
kullanılır. Her çocuğa, yaptığı kahramanlık, güzel, iyi vb. bir işten sonra bir ad
verilmiştir (Ergin, 1964, ss.30 - 31; Akyüz, 1997, ss.3-12).

Toplum, göçebe olduğundan dolayı, yerleşik okul kurumu yoktur: Kişi, toplum
ve aile tarafından cinsiyete göre eğitilmektedir.

Eflatun, Aristo ve Yeni Eflatunculukla İslâmiyet’i birleştirmeye çalışan ilk Türk-İslâm filozofudur.

Altı yaşına gelince okula gitmeli, 14 yaşına kadar öğrenim görmelidir. Çocuklar
teker teker değil, birlikte eğitilmelidir; çünkü tek tek eğitim hem çocuğa, hem
de öğretmene sıkıntı verir

İlk Selçuklu medresesi 1040 yılında Nişabur’da, Osmanlılarda ise 1330 yılında
İznik’te kurulmuştur. İlkokullar; dar-ül talim, mektep, mektephane, dar-ül ilim,
sübyan, mahalle mektebi vb. adlarla açılmıştır. Her mahalle ve köyde bu okullar
vardır. Bu okullarda; Kur’ân okuma, namaz kılma ve İslâm’ın kuralları öğretilmektedir.
Kur’ân ezbere okutulmasına karşın, anlamı çoğu kez bilinmemektedir.
(Akyüz, 1997, s.71 s.215). Ayrıca hem Selçuklularda, hem de Osmanlılarda şehzadelerin
eğitimi için özel kurumlar oluşturulmuştur. Selçuklularda atabeylik, Osmanlılarda
ise lalalık bu kurumlara verilen isimlerdir.

1924 yılında çıkarılan Tevhid-i Tedrisat (öğretim birliği) yasasıyla tüm farklı
okul sistemleri ortadan kaldırılmış ve Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlı tek tip
okul sistemi kurulmuştur.

1930’lu yıllarda Türkiye nüfusunun %80’i köylerde yaşamaktadır.

Öğrencilerin değerlendirilmesinin bir bütün olarak ele alınması: Değerlendirmede
öğrenci bir bütün olarak düşünülmeli ve yaptıkları, ortaya
koydukları, arkadaşlarıyla geçimi, iletişim kurması, görev ve sorumluluk
anlayışı, demokratik tutumu, ilgisi, güdülenmişliği göz önüne alınarak değerlendirilmelidir.
Not bir silah olarak kullanılmamalıdır.

İbni Sina, eğitimin doğumla başlaması gerektiğini
savunur. Çocuğa, babası iyi bir ad koymalı; çocuk her gün yıkanmalı, üşütülmemeli,
annesi tarafından günde iki üç kez emzirilmeli ya da iyi bir sütana
tutulmalıdır. Çocuk sütten kesildikten sonra, kötü huylar edinmeden eğitilmeye
başlanmalıdır

Törelere göre İslâmiyet’ten önceki Türk toplumlarında genelde toplumsal hedefler, gelenek ve göreneklerden yani töreden oluşur. Bunlar;
• cihan imparatorluğu kurma
• hakan ve hatuna itaat etme
• yiğit, cesur, adil, iyi, güzel vb. olma
• anaya, babaya, büyüğe saygı gösterme, küçükleri koruma ve sevme
• hayvanları ve bitkileri tanıma ve koruma
• bağımsız yaşama
• yoksulun ve güçsüzün yanında olma ve onlara yardım etme
• dayanışma, danışma, paylaşma, bilge olma, sözünü tutma
• Türk yurdunu, milletini, töresini her ne pahasına olursa olsun koruma, yüceltme
• at binme, kılıç, ok, yay vb. en iyi şekilde kullanmadır.

İslamiyet öncesi Türk toplumunda:
• Eğitim felsefesi büyük ölçüde yaşam biçimleri gelenek, görenek ve törelerinden etkilenmiştir.
• Toplum,göçebe olduğundan dolayı, yerleşik okul kurumu yoktur.
• Eğitim ortamı ve sınama durumları, gerçek yaşamdır.
• Eğitim doğacılık (natüralizm) felsefesi akımına uygundur.

Eflatun, Aristo ve Yeni Eflatunculukla İslâmiyet’i birleştirmeye çalışan ilk Türk-İslâm filozofudur.