EĞİTİM FELSEFESİ

Jean-Jacques Rousseau 1762’de yayınlanan Émile adlı eserinde eğitimin toplum­sal talepleri karşılamak yerine çocuğun doğuştan getirdiği özelliklerini geliştir­mesi gerektiğini tartışmıştır. Rousseau’nun çalışmaları 20. yüzyılın başlarından itibaren sanayi devrimi sonrası ortaya çıkan geleneksel kitlesel eğitime karşı çıkan ve alternatif eğitim ve okul modellerine ilham kaynağı olmuştur. Özellikle günü­müzde eğitim felsefesi, sosyolojisi ve yönetiminde sıklıkla kullanılan ‘çocuk mer­kezli’, ilerlemeci ve insan merkezli kuramlara kaynaklık etmiştir.

Rousseau’ya göre eğitim 3 temel kaynaktan gelmektedir. Bunlar (a) doğa, (b) insan ve (c) şeylerdir. Rousseau’nun eğitim ‘şeylerden’ gelir ifadesi sezgisel bir çıkış olarak kabul edilir ve fiziksel çevremizle olanlarla etkileşimimizden kazanılanlar olarak düşünülür. Eğitimin kaynağı olarak insan ile anlatılmak istenen ise diğer insanların düşünce ve inançlarına ilişkin içselleştirdiklerimizle ilgilidir. Eğitimin kaynağı olarak doğa ise Rousseau’nun düşünce yapısında tanımlama açısından di­ğer ögelere göre daha az belirgin ifade edilmiştir. Bu anlamda ‘doğa’ insanların kendi gelişimleriyle ilişkilendirilmiştir. Doğadan kaynaklanan eğitim ise insanla­rın kendi fiziksel ve zihinsel gelişimlerinden öğrendikleri olarak tanımlanabilir. İyi bir eğitim için bu öğelerin bir bütünlük içinde uyum içinde olmaları gerekir. Psiko-fiziksel gelişimimiz değiştirilemeyeceğinden eğitimin kaynağı olarak insanlardan ve şeylerden gelen öğrendiklerimiz, doğan gelen ve öğrendiklerimizle uyumlu hale getirilmelidir. Bu anlamıyla Rousseau’nun öğretim programı bireylerin fiziksel ve zihinsel gelişimlerine göre yapılandırılmış bir süreci öngörmektedir.

Pragmatist felsefeyi benimseyen bir düşünür olarak Dewey, kendisini yazılarında pragmatist olarak tanımlamamasına karşın, bu felsefenin eğitimdeki en önemli temsilcilerinden biri olarak anılmıştır.

Çocukların eğitimlerini yaşam içindeki de­neyimlerine dayandıran Dewey, özellikle ‘Nasıl Düşünürüz’ (1933) ve ‘Deneyim ve Eğitim’ (1938) adlı çalışmalarında organik ve bütüncül bir eğitim modelini sa­vunmuştur. Eğitim felsefesine ve modeline ilişkin çocuklara yönelik temel varsayımları şunlardır:

Dewey’in bir okuldan temel beklentisi; (a) günlük yaşamı araştıracak fırsatlar vermesi, (b) çocuğun eski kavramlarla birleştirebileceği yeni kavramlarla tanıştırması, (c) paylaşılan etkinliklerle bireysel ilişki ve etkileşimleri deneyimle­yebileceği imkânlar sunması ve (d) merak ile sorgulama becerisini geliştirmesi­dir. Merak ve sorgulama becerisini geliştirmek için okul öncelikle (i) çocukların ilgilerini keşfetmeli, (ii) günlük hayatta karşılaşılan sıradan sorunların çözümü ile ilişkilendirmeli, (iii) yavaş yavaş problemler ve çözümlerinin soyutluğunu ve karmaşıklığını arttırmalıdır. Merak ve sorgulama becerisinin geliştirilmesinde; laboratuvar ortamlarında, sistematik bilimsel kontrol altında gerçekleştirilecek deneysel koşullardaki bilimsel sorgulama temel olmalıdır. Bir çocuk gelecek kari­yerinde böylesine formal bir merak ve sorgulamayı pratik olarak yaşayamayacağı varsayımına karşın, bilimsel sorgulamaya ilişkin becerileri takdir edebilmesi için bu tür bir sorgulama deneyimi önemlidir.

Eleştirel bakış açısıyla okulu yönetmek, dünyayı yönetmekten çok, değiştirme­yi hayal etme işidir. Giroux’un da için de yer aldığı bazı kuramcılar, eğitim yönetiminde eleştirel kurama dayalı çalışmalara öncelik vermektedirler. Eleştirel kuramcılar, soyut kuram ve yaklaşım­ları reddeder ve okulların toplumsal, iktisadi ve politik zeminini dikkate alırlar. Girox’a göre öğretmenler, çok büyük eleştirel imkâna sahiptirler, zira öğretmenler kendilerinin yaşadığı değişimler yanında öğrencilerin ve toplumun yaşadığı deği­şimleri de etkileme gücüne sahiptirler.

Foster, Greenfield, ve Bates gibi Giroux da eğitimin kültürel bağlamda çözüm­lenmesi gerektiğini savunur. Bu sayede eğitim örgütleri asli işlevleri olan, olması gereken kültürün korunması, dönüştürülmesi ve yeniden oluşturulması sürecin­de etkin rol oynarlar.

Freire (1998) ve Giroux (1997) göre eleştirel eğitim kuramının özelliklerinden bazıları şu biçimde sıralanabilir:

Montessori eğitiminin 8 temel unsuru şu şekilde belirtilmiştir:

Yeni Okulun temel özellikleri şöyle sıralanabilir:

Rousseau’ya göre eğitim 3 temel kaynaktan gelmektedir. Bunlar (a) doğa, (b) insan ve (c) şeylerdir. Rousseau’nun eğitim ‘şeylerden’ gelir ifadesi sezgisel bir çıkış olarak kabul edilir ve fiziksel çevremizle olanlarla etkileşimimizden kazanılanlar olarak düşünülür. Eğitimin kaynağı olarak insan ile anlatılmak istenen ise diğer insanların düşünce ve inançlarına ilişkin içselleştirdiklerimizle ilgilidir. Eğitimin kaynağı olarak doğa ise Rousseau’nun düşünce yapısında tanımlama açısından di­ğer ögelere göre daha az belirgin ifade edilmiştir.

Dewey’in bir okuldan temel beklentisi; (a) günlük yaşamı araştıracak fırsatlar vermesi, (b) çocuğun eski kavramlarla birleştirebileceği yeni kavramlarla tanıştırması, (c) paylaşılan etkinliklerle bireysel ilişki ve etkileşimleri deneyimle­yebileceği imkânlar sunması ve (d) merak ile sorgulama becerisini geliştirmesi­dir.

Dewey’in eğitim felsefesine ve modeline ilişkin çocuklara yönelik temel varsayımları şunlardır:

Öncü kuramcıları arasında Paul Freire, Michael Apple ve Henry Giroux yer aldığı eleştirel eğitim kuramı alan yazında ‘eleştirel pedagoji’ olarak ta adlandı­rılmaktadır.

Marksist geleneğin temel ilkelerinin eğitim bilimi açısında yeniden değerlendirildiği kuramın özünde (a) öğrencilere özgürlük bilincinin kazandırıl­ması, (b) otoriter eğilimlere yönelik farkındalık kazandırılması, (c) güç ve bilgi ilişkisinin kavratılması ve (d) bireysel eylemlerle değişime yönelik toplumsal bir dönüşüm başlatılması vardır.

Montessori eğitiminin 8 temel unsuru şu şekilde belirtilmiştir:

Yeni Okulun temel özellikleri şöyle sıralanabilir:

Brockwood Park Okulunun amaçları şu şekilde özetlenebilir:

Waldorf yaklaşımı ilk olarak Rudolf Steiner tarafından 1919 yılında Almanya’da ortaya çıkmıştır. Steiner çocukların hem fiziksel hem de psikolojik olarak belirli gelişimsel aşamalardan geçtiğini savunmuştur. O, bu gelişim aşamalarında farklı yetenek, ilgi ve problemler ortaya çıktığını belirtmiş ve her yeni aşamanın çok büyük önem teşkil ettiğini desteklemiştir. Her çocuğun farklı bireysel ihtiyaçla­rı, karakteri, düşünce, duygu ve hareket kapasitesi vardır. Dolayısıyla her çocuk için özel ilgi gösterilmesi gerekmektedir. Waldorf programının temel amacı ço­cuğu bütünüyle eğitmektir; “Beyin, kalp ve eller” bu programın temel felsefesini oluşturmaktadır.

Neil’ın kurduğu Summerhill okulunun temel varsayımları şunlardır:

I-II

Jean-Jacques Rousseau'ya göre eğitim üç kaynaktan gelmektedir Bunlar doğa, insan ve şeylerdir. Doğru yanıt B seçeneğidir.