EĞİTİM FELSEFESİ

Prens Sabahattin’in “birey toplum için değil, toplum birey içindir” biçiminde açıkladığı anlayış liberalist felsefenin  anlayışını temsil etmektedir?

Postmodernizmin “Anti-demokratik ve totaliter bir tutumdur.” şeklinde ortaya çıkan özelliği “Toplum mühendisliği”dir.

“Yeteneğe göre eğitim yapılmalıdır. Kitle eğitiminden kişiselleşmiş öğretime, tek öğretimden çoğulcu öğretime, katı programlardan esnek programlara, öğretmenin program başlatma ve yöneltmesinden, öğrencinin başlatmasına ve grup planlamasına, bağımlı içerikten, bağımsız içeriğe geçiş sağlanmalıdır.” anlayışı Postmodernizmin eğitime  bakış açısıdır.

Varoluşçu felsefenin öğrenme-öğretme sürecine yönelik yansıması “Probleme dönük çalışmalardan çok bireyselliği geliştirecek sanat ve düşün birlikteliği sağlayacak teknik ve yöntemlere yer verilmesi” biçiminde gerçekleşir.

Mustafa Kemal Atatürk’ün düşünce sisteminde yaşam ve eğitim görüşü baskın biçimde rasyonalist, pozitivist ve hümanisttir.

İnsanı merkeze alan, insanın yabancılaşmasına karşı özgürleşmesini amaç edinen  felsefi akım, Egsistansiyalizm yani Türkçedeki karşılığı Varoluşçuluktur. Varoluşçu felsefeye göre eğitim bireyin özgürlüğünü geliştirmeli, bu konudaki gizli ve açık baskıları belirlemeli ve etkisizleştirmelidir. Amaç bireyin uyumlaştırılması değil, özgürleştirilmesi olmalıdır. Bu açıklamalardan hareketle yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, insanı merkeze alarak, insanın yabancılaşmasına karşı özgürleşmesini amaç edinen felsefi akım Varoluşçuluğu temsil ettiğinden bu sorunun doğru yanıtı D seçeneğidir.

Genel bir yaklaşımla varoluşçuluk felsefesinin eğitime yansımaları özgür birey, özgür toplum ilkeleriyle özetlenebilir. Bir yandan genel bir toplumsal birliktelik yerine bireyin kendini gerçekleştirmesi amaçlanmaktadır. Varoluşçu felsefe sosyal organizasyon ve grup dinamizmine karşıtlığı nedeniyle bireysel güven duygusunun da geliştirilmesini amaçlar. Varoluşçu felsefeye göre öğretim programlarında konu - içerik ve öğrenme-öğretme süreçleri doğal süreçler olmalıdır. Her nerede eğitim gereksinimi varsa, öğretici, öğrenen ve öğretilecek konu varsa, orada eğitim olasılığı vardır. Bu ifadelerden hareketle yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, öğrenme- öğretme süreçlerinin doğal süreçler olması Varoluşçu felsefenin eğitime yansımalarından birisi olduğundan bu sorunun doğru yanıtı A seçeneğidir.

Naturalizm, Türkçede doğacılık sözcüğüyle karşılanmaktadır. Natüralizmin pratikte birbirini tamamlayan iki görüşle betimlemek olanaklıdır. Öncelikle natüralizm her şeyin doğal olduğu, yani var olan her şeyin doğal dünyanın bir parçası olup, araştırmaya özgü yöntemlerle araştırılması gerektiğini savunur. Natüralist felsefe realist felsefeden etkilenerek doğayı tek gerçeklik, bilgi ve değer kaynağı olarak görmüştür. Natüralistler, insan zihnini doğal kavramlarla açıklayarak, insanı doğal bir varlık olarak iyi olduğunu ifade ederler. Bu açıklamalardan hareketle yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, doğayı tek gerçeklik olarak kabul eden felsefi akım Naturalizmi betimlediğinden bu sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir.

Auguste Comte, sosyoloji ismini öne süren ilk sosyologtur. "Sosyoloji neden diğer bilim dalları gibi bir dal olmasın" tezini savunarak sosyolojinin temelini o zamanlarda attı. Ayrıca Comte yaşadığı çağda altı temel bilimden söz etmiştir. Bunlar genel, basit ve bağımsız olanlardan özel, karmaşık ve bağımlı olanlara doğru sırasıyla şu şekildedir: Matematik, astronomi, fizik, kimya, fizyoloji ve sosyolojidir (Wikipedia, 2019).  Pozitivist felsefe ve geleneğinin en önemli filozoflarından Auguste Comte’a göre toplumlar bilimsel yani pozitivist düşünme aşamasına ulaşıncaya kadar uzun bir tarihsel süreç yaşamıştır. Felsefe ve sosyoloji alan yazınında üç hal yasası olarak bilinen bu anlayışa göre felsefi ve dini bakış açıları teolojik aşama, metafizik aşama ve pozitif aşama olmak üzere üç değişik aşama geçirmiştir. Bu açıklamalardan hareketle yukarıdaki seçenekler analiz edildiğinde, Auguste Comte Pozitivizmin önemli bir temsilcisi olduğundan bu sorunun doğru yanıtı C seçeneğidir.

Postmodernizm, modernizm sonrası ya da ötesi anlamında kullanılmaktadır. Postmodernizm olumlu ya da olumsuz anlamda modernizmden farklılaşan tüm siyasal ve toplumsal değişimleri, düşünsel ve kuramsal ürünleri ve kültürel pratikleri kapsayan bir formülasyondur. Postmodern felsefeye göre, toplumu üretim biçimleri değil; biçimlendirilmiş medya şekillendirmektedir. Eğitim alanına yansımaları, medyanın daha yoğun kullanımı, çok seslilik, merkezi kontrolün kalkması eleştirel bir pedagoji yaratılması, tek öğretimden çoğulcu öğretime, katı programlardan esnek programlara geçiş istemleri biçimin de özetlenebilir. Postmodernizmin önemli bir özelliklerinden birisi eklektizmdir. Eklektizm farklı düşünce sistemlerinden seçilen öğretilerin belli bir amaçla seçilerek bir sistem olarak bütünleştirilmesidir. Bu açıklamalardan hareketle yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, eklektizm postmodernizmin bir özelliğini yansıttığından bu sorunun doğru yanıtı E seçeneğidir.

Eğitim felsefesi dersinde genel felsefelerin çalışılmasının birçok nedeni bulunmaktadır. Öncelikli olarak öğretmenin işlevsel, işevuruk bir yaşam tarzı oluşturabilmesi için felsefi bir bakış açısı kazanması bir gerekliliktir. İkincil neden kimi eğitim felsefelerinin özü gereği bir bakıma kimi genel felsefelerin izdüşümü niteliği göstermesidir. Bir başka neden ise genel olarak düşünme yöntemlerinin kimi genel felsefelerin bir yansıması olması gerçeğidir. Eğitim alanında genel felsefelerin çalışılmasının bir başka ve daha genel bir gerekçe ise felsefi yaklaşımların genelde sosyo-ekonomik ve politik bakış açılarının bulunmasıdır.

İdealizm sözcüğünün iki farklı biçimde kullanıldığı söylenebilir: Felsefe tarihinin her çağında birçok düşünür tarafından temsil edilen idealizm, günlük yaşamda yüce amaçlar için kendini adama ya da adanma anlamıyla kullanılır. Eğitimde genellikle kendini gerçekleştirme olarak anılır. Bilgiye ilişkin görüşü, bilginin sadece aklın ürünü olduğu biçimindedir. Çünkü esas gerçek fizik evrende değil aklın içindedir. İdealist eğiticiler insan değerini çok yüksek görürler ve bunun eğitimle yükseltileceğine inanırlar

Öğretim programının amaç boyutu açısından bakıldığında, idealist eğitimde amaç kişiyi iyiyi, doğruyu ve güzeli aramaya yöneltmektir. İdealizmin bilgi teorisine göre gerçek bilgi, aklın ürünü olan bilgidir. Bu nedenle eğitim durumları insan aklını çalıştırmayı sağlayacak ve onu Tanrı’ya ulaştıracak biçimde düzenlenmelidir. İdealizme göre, akla dayalı ve insanı Tanrıya ulaştıracak olan davranışlar istendiktir. Bu bağlamda idealizmde eğitim durumu, insanın aklını çalıştırmayı sağlayacak ve onu Tanrıya ulaştıracak biçimde düzenlenmelidir. İdealist felsefede merkezde konular, dersler, evrensel doğrular ve bunları aktaracak öğretmen bulunmaktadır. Bu nedenle idealistler bilgi merkezli eğitim programları geliştirme yaklaşımını benimsemişlerdir.

Ontolojik açıdan realist felsefe toplumsal gerçekliği anlamayı merkezine alır. Nitekim realist felsefe en genel ifadeyle bilinçten bağımsız bir gerçekliğin var olduğunu savunur. İdealist felsefenin evrendeki olup biteni ve nesneleri ruhsal olan asıl gerçekliğin görüntüsü ya da algılarımızın bir yansıması olarak görmesine karşılık realistler için evren bir düş ya da hayal değil; somut olarak var olan bir gerçektir; algılarımızdan bağımsızdır.

Pragmatizm, Türkçedeki karşılığı yararcılıktır ve genel olarak Amerikan felsefesi olarak bilinir. Pragmatizm bir kavram, ilke veya görüşün anlam veya doğruluğunu pratik sonuçlarıyla belirleyen felsefe akımıdır. Darwin ve Lamark’ın biyoloji kuramına dayalı olarak fonksiyonalizm (işlevselcilik) yaklaşımıdır. Yaklaşıma göre doğrunun ölçütü, yarardır. Yararlı olan şey doğrudur. Başlıca temsilcileri Charles Sanders, C. S. Pierce, William James ve John Dewey’dir.

Pragmatist eğitimde bireylere toplumsal yaşamda işe yaracak, işleri kolaylaştıracak bilgi, beceri ve tutumların edinilmesi amaçlanır. Eğitim programının temel amacı, bireyi yaşama hazırlamalıdır. Pratik yönü, gözlem ve deneye ağırlık veren bir felsefe olmasından ötürü öğretim süreçleri uygulamaya yönelik etkinlikleri içerir. Öğreten merkezli olmak yerine bütüncül öğrenen merkezli bir anlayış egemendir. Öğretim süreci, “yaparak öğren yaptırarak öğret” ilkesiyle bireysel farklılıkları da gözeten bir anlayışa sahiptir.