Eğitim Sistemlerinde Alternatif Okullar

Rousseau’nun çalışmaları 20. yüzyılın başlarından itibaren sanayi devrimi sonrası ortaya çıkan geleneksel kitlesel eğitime karşı çıkan ve alternatif eğitim ve okul modellerine ilham kaynağı olmuştur. Özellikle günümüzde eğitim felsefesi, sosyolojisi ve yönetiminde sıklıkla kullanılan ‘çocuk merkezli’, ilerlemeci ve insan merkezli kuramlara kaynaklık etmiştir.

Emile adlı eserinde Rousseau’nun öğretimsel amacı Emile’i mutlu, kendi kendine yeterli ve özgür yetiştirmektir.

Dewey çocukların eğitimlerini yaşam içindeki de­neyimlerine dayandırmıştır ve özellikle ‘Nasıl Düşünürüz’ (1933) ve ‘Deneyim ve Eğitim’ (1938) adlı çalışmalarında organik ve bütüncül bir eğitim modelini sa­vunmuştur.

Öğrencilerin merak ve sorgulama becerisini geliştirmek için okul öncelikle (i) çocukların ilgilerini keşfetmeli, (ii) günlük hayatta karşılaşılan sıradan sorunların çözümü ile ilişkilendirmeli, (iii) yavaş yavaş problemler ve çözümlerinin soyutluğunu ve karmaşıklığını arttırmalıdır.

Tüm deneyimler deneyimsel devamlılık adı verilen süreç için­de gerçekleşir. Her bir deneyim bir önceki deneyimin üzerine kurulur ve geliştiril­meye yönelik yönlendirilmeye gereksinme duyar. Deneyimlerin geliştirilmesinde yönlendirme rolü öğretmenindir.

Montessori okullarında sınıflar öğrencilerin yetişkin sorumluluğunda olmaksızın öz kontrol ve bağımsızlıklarını yönetme becerilerini geliştirecek şekilde hazırlanmış ortamlardır. Çocuklar serbestçe hareket edebilmekte ve dikkatlerini çeken şey üzerinde çalışma olanağı bulmaktadırlar.

Montessori okullarında öğretmen- çocuk etkileşimi,  istenen sonuçları ortaya çıkarmak için duyarlı, esnek ve uyumlu bir öğretim gerçekleşmelidir. Çocukların, güvenilir ve samimi, aynı zamanda da kontrol noktasında esnek olan bir ebeveyn veya öğretmen rehberliğinden faydalanmaları gerekmektedir.

Escuela Nueva (Yeni Okul) sisteminin temel amacı düşük gelirli ailelerin çocukları için kaliteli temel eğitim sağlamadır.

Modelin kurucuları kırsal alanlarda “eksiksiz” ilkokullar için yeterli öğrenci veya öğretmenin olmamasına çözüm olarak yeni öğretim yöntemlerine (çok merkezli öğretim dâhil), eğitim şekillerine, öğrenmeye ve farklı materyaller geliştirmeye öncülük etmiştir.

Yeni Okul anlayışı temelde iki fikir üzerine kuruludur: (1) eğitimde etkililiği arttırmanın yolu öğretmen yetiştirmede yaratıcı yeni yöntemleri, yeni yönetim tarzları ve toplumla yeni iletişim yolları geliştirmekten geçmektedir, (2) teknik, politik ve mali açıdan sürdürülebilir yenilikler gerçekleştirilmelidir. 

Yeni Okulu modeli, eğitim sisteminde uzak kalan Kolombiyalı kırsal öğrencilerin eğitimini geliştirme konusundaki başarılarından dolayı ilham verici olarak tanımlanmaktadır.

Dalton Öğretim Planı’nın temel ilkesi öğrencilerin daha iyi öğrenmeleri için kendi çalışmalarını kendilerinin organize etmesi ve takip etmesidir. Bunu yaparken çocuk çevresiyle ve içinde bulunduğu okul toplumuyla yüksek düzeyde etkileşim ve işbirliğine girecektir.

Sözleşme süresi dolana kadar öğretmen öğrenciyi sınava tabi tutmaz veya denetlemez. Ancak, öğrenci daha fazla bilgi almak istediğinde öğretmenden destek alır. Konuların işlendiği derslere ne ölçüde katılacakları da yine öğrenciler tarafından belirlenir. Sözleşme için belirlenen süre dolunca öğrenci, öğretmene yap­tığı çalışmaların toplandığı bir dosya sunar ve değerlendirme bu dosya üzerinden gerçekleştirilir.

Brockwood Park Okulu akademik gelişimin yanı sıra özgürlük ve sorumluluk arasındaki dengeyi keşfetmek, meditasyon yoluyla iç çatışmadan kurtulmak ve doğanın takdir edilmesi yoluyla manevi gelişime odaklanır.

Krishnamurti’ye göre “gerçek anlamda eğitim bireye olgun ve özgür olmasına, sevgide ve iyilikte gelişmesinde yardımcı olmaktadır. İlgilenmemiz gereken şey budur ve çocuğu idealist bir şekle göre şekillendirme değildir”.

Brockwood Park Okulu 14 yaş ve üzerindeki yaklaşık 73 öğrenciyle, yatılı bir okul değil, çok kültürlü bir aile hissi yaratma amacı gütmektedir. Dostane bir eşitlik ortamı sağlanmaya çalışılır ve her ailede olduğu gibi, gençler ve yetişkinler, günlük karar verme ve binanın bakımı konularında yönetime yardımcı olurlar. Bu şekilde birlikte çalışma, sorumluluk, işbirliği ve sevgi ruhunu beslemeyi amaçlar.

Paideia okulları her çocuğun öğrenebileceğini varsayımı ile çocuğun performansına ve başarılarına saygı duyan, hümanist ve heterojen bir eğitim sistemidir.

Bütün bireylerin kişisel gelişimini sağlamak, bireyleri yaşamlarını kazanabilecekleri şekilde hayata hazırlamak, bireyleri politik sorumluluklarını yerine getiren iyi yurttaşlar olarak hazır­lamak ve öğrencilerin öğrenme etkinliklerini ömür boyu sürdürmelerini sağlamaktır.

Mıknatıs okullarının önemli bir kısmı öğrenci sayısı çok olan ve sosyo-ekonomik düzeyi düşük bölgelerde kurulmuştur.

Ayrımcılığa karşı bütün­leştirme, işbirliğine dayalı öğretim etkinlikleri, çok kültürlülüğe dönük faaliyetler yürütmek, küçük tartışma grupları oluşturmak, der dışı etkinlikler ve özel projeler aracılığıyla öğrencilere çalışma imkânları sunmak, karşılıklı saygı, takdir ve farklı etnik kökene mensup olan öğrenci arkadaşlarıyla olumlu ilişkiler kurmak gibi he­defler de mıknatıs okulların amaçları ve özellikleri arasında yer almaktadır.

Summerhill okulu yaklaşık 80 yetişkin ve her milletten gelen öğrencilerden oluşmaktadır.

Çocuğu okula uydurmak yerine, okulu çocuğa uydurmaktır. Çocukların kendi başlarına özgür oldukları bir okul kurmak ve tüm disiplinlerden, yöneltmelerden, önerilerden dini ve ahlaki eğitimden feragat etmektir.

Waldorf programının temel amacı çocuğu bütünüyle eğitmektir; “Beyin, kalp ve eller” bu programın temel felsefesini oluşturmaktadır.

Okul, her türlü ekonomik ve politik kontrolden tamamen bağımsız olmalı­dır. Bu nedenle okul devletten bağımsız demokratik bir yapıya sahip olması Waldorf eğitiminin özgürlük anlayışının temelini oluşturmaktadır. Ayrıca her okul içinde bulunduğu topluma göre programını düzenler. Okul, öğretmenler tarafından yönetilmelidir. Okul yönetiminde hiyerarşi, yetki zinciri yoktur. Öğretmenler okulun isleyişini Steiner’in ilkeleri doğ­rultusunda kendileri belirlerler.