EĞİTİM FELSEFESİ - Deneme Sınavı - 2

Özdekçi değildir.

Cumhuriyet dönemi eğitim felsefesine damgasını vuran önemli uygulamalardan birisi Köy Enstitüleri’nin eğitim ilkeleri; entelektüel insan, entelektüel öğretmen yetiştirmeyi esas almak, demokratik yurttaş kimliğini merkezde tanımlamak, öğrencilerin değerlendirilmesini bir bütün olarak ele almak, eğitim ve öğretimin konularının günlük yaşamla bağlantılı olarak iş içinde öğretmek, felsefe, sanat ve müzik öğretiminin eğitim sürecinin bütünleşik ögeleri yapmak, iş içinde işbirlikli öğrenme yaşantısını temel almak, eğitim düzenini demokratikleştirmek, yeteneklere tüm eğitim yollarını açık tutmak, vatandaşlar arasında farklar yaratan seçkinci eğitim sistemine son vermek, okulları hak ve adalet ilkelerine göre örgütlemek

Günlük dilde Realizm'in tanımı; gerçekliğin insan zihninden bağımsız olduğunun benimsenmesi, yanılsamalara kapılmayan ve duygulara kaptırmayan anlayıştır.

Eğitim felsefesi akımlarını bilerek Felsefi akımlardan ayırt etmesi gerekmektedir.

Felsefenin temel özellikleri için; yaşama ve evrene karşı bir tavır alıştır, felsefenin sorun çözme amacı vardır, felsefe kavramların analizi, sentezi ve anlamlarının aydınlatılmasıdır, Felsefe bilimlere yol göstericilik yapar, denilebilir. Felsefenin öncelikle parçalar üzerinde araştırmayı amaçlaması özellikleri arasında yer almaz.

Materyalizm, Türkçede bu kavrama karşılık olarak maddecilik ve özdekçilik sözcükleri kullanılır. Materyalist eğitim felsefesi kuramsal desteğini tümüyle materyalist bilgi kuramından alır. Her türlü gerçekliğin yalnızca nesnel (objektif) değil, ruhsal ve manevi olan gerçekliğin de özünü ve temelini maddede gören, maddeden başka hiçbir tözün bulunmadığını öne süren dünya görüşüdür. Materyalist felsefenin eğitim ve toplumsal yapı ilişkilerine ilişkin görüşü şu biçimde özetlenebilir: Eğitim öncelikle işleyişi ekonomik alt yapı tarafından belirlenen bir üst yapı kurumudur. Materyalist felsefenin bir felsefe olmaktan çok sosyo-ekonomik ve politik alanda bir politik çıkış olarak daha çok yer edindiği bir gerçekliktir. Sosyolojik alanyazında Marksist ya da çatışmacı yaklaşım biçiminde yer alan bu yaklaşımın kimi özellikleri şu biçimde sıralanabilir: Toplumlar üretim araçlarına göre sınıflardan oluşur. Marks’a göre toplumsal sınıf olgusunun temel belirleyicisi üretim araçlarının mülkiyetidir. Özetle söylemek gerekirse Materyalizme göre altyapı Ekonomi ve Üretim kavramları ile tanımlanabilir

Pozitivist felsefeye göre ontolojik bağlamda şu görüşler ön plana çıkmaktadır. Ancak olgular bilinebilir ve olgular konusundaki bilgiler de mutlak değil sadece görecelidir. Bilmek önceden görmek içindir. Kanıtlanmadığı sürece bir nesnenin varlığı ifade edilemez. Sağlam bilgilere olguların incelenmesi yoluyla ulaşılabileceği ve kesin bilgilere yalnızca deneye dayanan bilimlerle ulaşılabileceği varsayılır.

İlerlemecilik felsefesine dayanan eğitim sistemleri konu ve içerik açısından öğrenci ve toplumsal yarar odaklı bir anlayış egemendir. İçerikte sunulan bilginin mutlak doğru olmadığı yeni ortam ve durumlara göre değişebileceği vurgulanır yani değişme gerçeğin esasıdır.

Alternatif eğitimin felsefi ve teorik temellerinin Platon ve J.J. Rousseau başlayarak, Avrupa ve Amerika Birleşik Devleri’nde ortaya çıktığı ve temellendiği söylenebilir. J Dewey, R. Steiner, M. Montessori, ve A. S. Neill gibi düşünürler yeni eğitim hareketi ve ilerlemecilik felsefesi bağlamında geleneksel eğitime yönelik eleştiriler üzerine alternatif eğitim fikrinin kurucu babaları arasında sayılmaktadır. Bu fikrin temellerinde (a) çocuk merkezli eğitim, (b) bireyin yetiştirilmesinde; toplumsal, politik ve ideolojik talepler karşısında bireylerin öznel değerlerinin öne çıkarılması, (c) bireyselliğin yaşamdaki önemi ve ön planda tutulması, (d) bireysel özelliklerin sanat gibi estetik duyarlılıktaki karşılığının güçlendirilmesi (e) tüm bu özelliklerin inşa edilecek demokratik okullarda ve yönetiminde hayat bulması yer alır. Bireyin doğadan ayrı olarak eğitilmesi bunların arasında yer almaz.

Jean-Jacques Rousseau 1762’de yayınlanan Émile adlı eserinde eğitimin toplumsal talepleri karşılamak yerine çocuğun doğuştan getirdiği özelliklerini geliştirmesi gerektiğini tartışmıştır. Rousseau’nun çalışmaları 20. yüzyılın başlarından itibaren sanayi devrimi sonrası ortaya çıkan geleneksel kitlesel eğitime karşı çıkan ve alternatif eğitim ve okul modellerine ilham kaynağı olmuştur. Özellikle günümüzde eğitim felsefesi, sosyolojisi ve yönetiminde sıklıkla kullanılan ‘çocuk merkezli’, ilerlemeci ve insan merkezli kuramlara kaynaklık etmiştir.

Basit bir biçimde tanımlamak gerekirse Dewey için öğrenme, öğrenen ve çevre arasındaki etkileşim sürecinde gerçekleşir. Öğrenme yapısı ve süreçleri gereği durağanlıktan uzaktır ve etkinlik temellidir. Öğrenen çevresiyle etkileşimi sürecinde bilgiyi edinir ve kazanır. Bir başka deyişle eğitim-öğretim süreçlerinde deneyimlemek temel amaçtır. Bu nedenle Dewey’in bir okuldan temel beklentisi; (a) günlük yaşamı araştıracak fırsatlar vermesi, (b) çocuğun eski kavramlarla birleştirebileceği yeni kavramlarla tanıştırması, (c) paylaşılan etkinliklerle bireysel ilişki ve etkileşimleri deneyimleyebileceği imkânlar sunması ve (d) merak ile sorgulama becerisini geliştirmesidir.  Buna göre öğrenme sürecinde durağanlık yoktur.

Freire (1998) ve Giroux (1997) göre eleştirel eğitim kuramının özelliklerinden bazıları şu biçimde sıralanabilir:  • Toplumsal yapıda güç, bilgi ve bilginin üretimiyle ilişkilidir. • Bu anlamıyla eğitim sadece bilginin üretimi ve kazanılmasının ötesinde gücü kazanma ve meşrulaştırmaya yönelik politik bir anlam taşır.

Bağlamda Öğrenme: Anlamlı bağlamlarda öğrenmek, soyut bağlamlarda öğrenmeye göre daha derin ve zengindir. Çocukların merakı üzerine kurulu olan dersler veya sınıfta işlenenleri gerçek yaşamla ilişkilendirmek öğrenmeyi daha anlamlı hale getirmektedir.

Dalton Öğretim Planı’nın temel ilkesi öğrencilerin daha iyi öğrenmeleri için kendi çalışmalarını kendilerinin organize etmesi ve takip etmesidir. Bunu yaparken çocuk çevresiyle ve içinde bulunduğu okul toplumuyla yüksek düzeyde etkileşim ve işbirliğine girecektir. Bu bağlamda özgürlük ve işbirliği eğitim-öğretim süreçlerini kılavuzlayan iki anahtar kavramdır. Helen Parkhurst, öğrencileri ilgi duymadıkları bir konuda eğitmek üzere bir sınıfta toplayarak öğrencilerin başarılı olamayacaklarını fikrinden yola çıkarak öğrencilerin kendi öğrenmelerini yönetebilecekleri bir eğitim modeli geliştirme çabasına girmiştir. Bu kapsamda öğrenciler öğrenmek istedikleri konuları belirler ve konuyu ne kadar sürede çalışacağına dair bir plan düzenler. Bu plana Dalton okullarında “sözleşme” adı verilir. Sözleşme süresi dolana kadar öğretmen öğrenciyi sınava tabi tutmaz veya denetlemez. Ancak, öğrenci daha fazla bilgi almak istediğinde öğretmenden destek alır.

Paideia okulları her çocuğun öğrenebileceğini varsayımı ile çocuğun performansına ve başarılarına saygı duyan, hümanist ve heterojen bir eğitim sistemidir. Paideia sadece öğrencilerin değil eğitimcilerin ve ailelerin de eğitimini toplumsal olarak sürekli geliştirmeyi hedeflemektedir. Klasik eğitime dönüşe vurgu yapan Paideia okulları, “klasik” kelimesinin içinde seçkinci, ataerkil ve Avrupa merkezli imalarını barındırır.

Amerika’da 1960’lar dönemi, başta Afro-Amerikalılar olmak üzere birçok toplumsal kesimin kamusal alanda hak ve adalet taleplerini dillendirdiği, ailelerin eğitimde fırsat ve imkân eşitsizliğine itiraz ettiği ve ırk ayırımcılığına karşı yürütülen politikaların yetersizliğinin dile getirildiği dönemdir. İşte böyle bir dönemde Amerika, toplumun değişen taleplerini karşılamak ve ırk ayrımcılığına karşı alternatif bir eğitim sistemi geliştirmek amacıyla eğitim sisteminde reform yaparak Mıknatıs Okullar (Magnet Schools) olarak adlandırılan devlet okullarını kurulmuştur.

Waldorf okullarında, Waldorf öğretmenleri insanların sadece beyinden ibaret olmadıklarını düşüncenin olduğu kadar duyguların ve iradenin de insan yaşamında etkin olduğunu bilirler.

Göçebe Türk toplumunda; kadın erkek eşitliğine önem verilir, doğaya ve topluma uygunluk yer alır, Savaş ve avcılık eğitim yer alır, gelenek, görenek ve törelerin eğitimde etkisi bulunurken, yerleşik resmi bir eğitim görülmemektedir.

Medreselerde; 18. ve 19. yüzyıllarda, ağırlık İslâmî bilimlere yani fıkıh, kelâm, belagat, hadis derslerine verilmiştir. Hesap, geometri, astronomi, felsefe, tarih ve coğrafya gibi dersler ya programlardan çıkarılmış, ya da gereği gibi işlenmemiştir.

Türkler, İ.Ö. 1000 - İ.S. 453 yılları arasında Büyük Hun, Batı Hun, Göktürk (552-745) ve Uygur (745-840) devletlerini kurmuşlardır. Yaklaşık 1450 yıl süren bu dönemde, yerleşik Uygur toplumu haricinde genelde göçebe bir yaşam tarzı sürdürmüşlerdir. Bu yaşam biçiminde savaş, hayvancılık ve bunlarla ilgili el zanaatları eğitimin temel konularını oluşturmuştur. Ayrıca Türklerin devlet kurdukları coğrafî, ekonomik ve politik çevre, onların yaşamlarını sürdürmeleri için bazı değerler oluşturmalarına etki etmiştir. Bu değerler asırlarca devam eden ve pek çok durumda sınanan ve topluma yarar sağlayan gelenek ve görenekler olarak belirlenmiş, günlük yaşamda geçerli ve düzenleyici ögeleri oluşturmuştur.