EĞİTİM FELSEFESİ - Deneme Sınavı - 10

Cumhuriyet Dönemi Türk Eğitim Sistemi’nde; eğitimin salt merak üzerine kurulu olan tüm zeminlerinin pratik yaşamla birleştirilmesi gerekliliği, dönemin önde gelen felsefi yaklaşım ve akım çifti olarak pragmatizm ve ilerlemecilik aracılığıyla yerine getirilmeye çalışılmıştır.  Ayrıca bkz; Eğitim Felsefesi-5, s. 108.

Diğer şıklarda belirtilenlerin tam aksileri eğitimin skolastik bir düsturla yerine getirildiği söz konusu dönemlerin temel karakteristiğini sunmaktayken, cevap şıkkında bizzat belirtilenin kendisi, doğru bir şekilde sunmaktadır, bkz; Eğitim Felsefesi-5, s. 102

Aktarılanlara göre Köy Enstitülerinin kapatılmasıyla “Türk Eğitim Sistemi çok büyük bir kayba uğramış; kalkınması büyük oranda engellenmiştir”, bkz; Eğitim Felsefesi-5, s. 108

Aktarılanlara göre “bu kurumlarda çamaşır yıkama, hasta bakma gibi birkaç iş dışındaki hizmetler için öteki okullarda olduğu gibi hademe kullanılmaz. Herkes kendi işini geniş ölçüde kendi görür, topluluğu ilgilendiren bütün işler, nöbetçi öğretmenler ve öğrenciler tarafından gerçekleştirilip yönetilirdi”, bkz; Eğitim Felsefesi-5, s. 107

Diğer şıklarda belirtilenlerin tam aksileri anlamlı bir öğrenmenin sağlanması için bir gerek koşul olarak kabul edilebilecekken, cevap şıkkında belirtilenin bizzat kendisi böyle bir sağlama için bir gerek koşul olarak öne sürülebilmektedir, ayrıca bkz; Eğitim Felsefesi-5, s. 104

Diğer şıklarda belirtilenlerin bir kısmı (B ve C şıkkı) kendiliğinden olumsuz bir duruma işaret ederken bir kısmı da (D ve E şıkkı) yanlış veya tartışmalı bir pozisyonu üstlenmektedir. Ayrıca bkz; Eğitim Felsefesi-5, s. 97

Diğer şıklarda öne çıkarılan düşünce gelenekleri ya felsefi gelenekler değildir ya da Farabi’nin yaşadığı dönemde ortaya çıkan gelenekler değildir, ayrıca bkz; Eğitim Felsefesi-5, s. 99

Aktarılanlara göre “erkeklere belirgin bir ayrıcalık tanınmamıştır. Hatta bazı durumlarda kız çocuklarının erkeklerden üstün tutuldukları zamanlar olmuştur”, bkz; Eğitim Felsefesi-5, s. 98

Aktarılanlara göre İbni Sina’nın eğitim anlayışında teorik çerçevenin yanı sıra örnek durumların işlenmesi; teorik eğitimin yanı sıra beden eğitiminin de temele alındığı etkinliklere yer vermek; bir olayın araştırma yolunu gerekirse farklı dramatik açıklamalarla (örneğin nasihatle) öğretmek ve bunlarla uyum içinde yalnızca düşünsel (zihni) öğretim türüne değil ama aynı zamanda İş içinde (Sınaî) öğretim, Ezberle (Telkinî) öğretim, Öğütle (Tedibî) öğretim, Taklitle öğretim türlerine de başvurmak esastır. Cevap şıkkı bu esaslarla uyum içerisinde olan başka bir durumu yansıtmaktadır, ayrıca bkz; Eğitim Felsefesi-5, s. 100

Söylenildiği üzere Gazâlî açısından “neden-sonuç bağlantısı zorunlu bir bağlantı değil, tersine alışkanlık bağlantısıdır” ve yine O’na göre “tüm evrenin yaratıcısı Allah’tır. Evren O’nun tarafından yoktan var edilmiştir… evreni Allah, kendi hür iradesiyle yaratmıştır”, bkz; Eğitim Felsefesi-5, s. 101

Felsefe tarihi filozoflar tarafından kavramlara yalnızca bir anlamın yüklenmediğini gösterecek sayısız örnekle doludur. Hatta bu anlamlar birbirlerine oldukça ters de düşebilmektedir (örneğin I. Kant açısından ‘diyalektik’ yanılsama temelli bir düşünme biçimi iken, F. Hegel açısından dolayımlanmış somut bir birlik olan tüm gerçekliğin devinim yasasıdır) ki bu durum filozoflar arasında olduğu ileri sürülen ilgili kararın aslında olmadığını da bizlere gösterebilmektedir. ayrıca bkz; Eğitim Felsefesi-1, s. 3

İslamiyet öncesi Türk toplumunda:
• Eğitim felsefesi büyük ölçüde yaşam biçimleri, gelenek, görenek ve törelerinden etkilenmiştir.
• Toplum, göçebe olduğundan dolayı, yerleşik okul kurumu yoktur.
• Eğitim ortamı ve sınama durumları, gerçek yaşamdır.
• Eğitim doğacılık (natüralizm) felsefesi akımına uygundur.

Doğru cevap A'dır.

Fârâbî (870- 950); Eflatun, Aristo ve Yeni Eflatunculukla İslâmiyet’i birleştirmeye çalışan ilk Türk-İslâm filozofudur. Fârâbî’ye göre, tüm varlıklar Allah’tan çıkar ve tekrar O’na dönerler. Allah, ‘vacib-ul vücut’tur; yani varlığını ve tözünü (cevher, zat) hiçbir şeye borçlu değildir. Ezeli ve ebedî, salt iyilik, akıl, güzellik, bilgelik vb. özelliklere sahiptir. Diğer varlıklar, O’ndan sudur (çıkış, meydana geliş yoluyla ortaya çıkar). Aristo’ya göre, Tanrı, evrenin merkezindedir; maddeye biçim verir. Fârâbî’de Allah ile madde arasında ikilik yoktur; madde, zorunluluğunu Allah’tan alır. Her şeyin varlık nedeni Allah’tır. O’ndan olurlar ve O’na dönerler. İnsanın en son amacı Allah’ı anlamak ve O’na ulaşmaktır. Bunu tasavvufla sağlayabilir. Doğru cevap B'dir.

İlk Selçuklu medresesi 1040 yılında Nişabur’da, Osmanlılarda ise 1330 yılında İznik’te kurulmuştur. Doğru cevap C'dir.

1924 yılında çıkarılan Tevhid-i Tedrisat (öğretim birliği) yasasıyla tüm farklı okul sistemleri ortadan kaldırılmış ve Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlı tek tip okul sistemi kurulmuştur. Türkiye Cumhuriyeti’nin resmî ideolojisine göre millî eğitimin hedefleri, okul sistemleri, dersler ve içerik yeniden düzenlenmiş ve bu düzenlemeler yapılırken Türkiye’ye Dewey, Künhe, Albert Malche ve Ömer Buyse gibi yabancı uzmanlar çağrılmış, eğitim sistemine ilişkin görüşleri alınmıştır. Doğru cevap A'dır.

Osmanlı İmparatorluğunun son dönemine ilişkin eğitimin dayandığı felsefenin özeliklerinden bazıları şu biçimde sıralanabilir: 
• Eğitim daha çok kimi bürokratik seçkinler tarafından önemi anlaşılmış, ancak kitlesel bir nitelik kazanmamış bir süreçtir. 1876 tarihli Osmanlı anayasasının (Kanun-i Esasi) 15., 16., 110. ve 114. maddeleri eğitim ve öğretime yer vermesine ve devletin eğitim yükümlüğünü kabul etmesine karşın, kitlesel bir eğitimi gerçekleştirmeye yönelik bir birbiriyle tutarlı bir yapı, sistem ve eğitim felsefesi yaklaşımı geliştirilememiştir.
• Eğitim felsefesine ilişkin görüşler kimi bürokratik seçkinler ve aydınlar tarafından ortaya atılmış, ancak devletin benimsediği belirgin bir eğitim felsefesi yoktur.
• Tanzimat, I. Meşrutiyet ve II. Meşrutiyet ideolojilerinin getirdiği yeni devlet felsefesi ve öngördüğü eğitim etkinlikleri merkezi yönetimce üstten zorlanarak kabul ettirilmeye çalışılırken, sosyal ve ekonomik yapıdan kaynaklanan değerler, inançlar ve normlar tepeden gelen değerlerle çatışmış ve daha da önemlisi kitlelere ulaşamamıştır.
• Osmanlı Türk toplumunda çeşitli süreçler sonrasında ortaya çıkan düşün akımları, söz gelimi İslamcılık, Batıcılık, Ulusçuluk, Türkçülük, Yeni Osmanlıcılık, Tanzimatçılık ve Batıdan ithal edilen Olguculuk (pozitivistim), Kurumsalcılık, Materyalizm (maddecilik), Yararcılık (pragmatizm), Varoluşçuk (eksistanyalazim) eğitim sistemine yansırken toplumsal yapının temellerine yabancılaşmış, toplumun sosyal ve kültürel yapısıyla uyuşmamış, tek tek ideolojik duruşlar olarak yüzeysel kalmıştır.
• Vatandaş kimliği henüz benimsenmediğinden daha çok ümmet kültürüne dayalı birey yetiştirmek eğitimin genel niteliklerinden biri olmuştur.

Doğru cevap E'dir.

Köy enstitülerinin alternatif eğitim paradigmasının altını çizen niteliklerinden bazıları söyle sıralanabilir:
Eğitim ve öğretimin konularının günlük yaşamla bağlantılı olarak iş içinde öğrenilmesi: Enstitülerde, öncellikle çadır hayatından başlanmış daha sonra yeni binalar kurulmuş; fizik, kimya, aritmetik ve geometri dersleri öğretilirken aynı zamanda toprağı ekip biçmeye, hayvan beslemeye de yer verilmiştir. Öğretmenler, öğrencilere yurdun tarihsel değerlerini tanıtma, onları yurt gezilerine çıkarma, öğrencileri yazılı metin üzerinde çalıştırma, derste harita, resim ve çeşitli araçlardan yararlanma, yazılı inceleme yapmaya hazırlama gibi yöntemleri benimsemiş ve uygulamıştır.

Felsefe, sanat ve müzik öğretiminin eğitim sürecinin bütünleşik ögeleri olması: Felsefe, sanat, müzik, bilim, teknik; hayattan korkmayanlarla, onları seven, kayıtsız şartsız bir tutkuyla bağlanabilen insanlarla yaratılır. “Onun için bu olanakları içinde saklayan halka dönmek ve halktan güç ve esin almak.” fikri egemendir. Her enstitüde başta radyo olmak üzere, gramofon, mandolin, davul, zurna, kaval gibi müzik aletlerinin bulunması şarttır. Ayrıca enstitülerde, tiyatro oyunları seçilirken dikkat etmeli, çocukların en çok hoşlandıkları şeyleri seçerek programa alma yolu tutulmalıydı. Köylerde yaşamakta olan ulusal oyunları öğrenciler iyice öğrendikten sonra öteki enstitülerle iletişim yoluyla, orada oynanmakta olan oyunların öğretilmesi de sağlanmaktaydı.

İş içinde işbirlikli öğrenme yaşantısının temel olması: Enstitülerin bütün işleri nöbetle öğretmen ve öğrenci tarafından görülmektedir. Bu kurumlarda çamaşır yıkama, hasta bakma gibi birkaç iş dışındaki hizmetler için öteki okullarda olduğu gibi hademe kullanılmaz. Herkes kendi işini geniş ölçüde kendi görür, topluluğu ilgilendiren bütün işler, nöbetçi öğretmenler ve öğrenciler tarafından gerçekleştirilip yönetilirdi.

Entelektüel insan, entelektüel öğretmen yetiştirmenin esas olması: Aydınları serbest okuma alışkanlığı kazanmayan toplumlarda, düşündüğünü yazan ve açıklayan pek az insan olur. Böyle insanların kıt olduğu yerlerde, fikir hayatı canlanamaz. Toplumun en önemli işleri, kanılarını saklayan, esen rüzgâra göre fikir değiştiren kişilerin elinde kalır. Bu gibiler asla ilke adamı olamazlar, günlük politik havaya göre yön değiştirirler. Öğretmenlik mesleği fikirsiz, ilkesiz insanlarla güçlenemez. Hayatın isteklerine göre eğitilmemiş bireylerde oluşan bir toplum, çeşitli sosyal bunalımlara, şiddetli sarsıntılara uğramakta ve kolayca çöküverecek bir duruma gelmektedir. Bu nedenle bütün zorlukları göze alarak eğitbilimi bilişsel esaslara göre öğrenmek, ilgililer için ulusal bir görevdir. Köy, işten kaçan, nefret eden, edilgen öğretmen değil, işi seven, ona sarılan, canlı ve hareketli öğretmenler ister. Yeni öğretmenler, çocukları iş içinde yoğura yoğura, bireyleri mutluluk denizinde yüzen bir vatan yaratmalıdır.

Demokratik yurttaş kimliğinin merkezde tanımlanması: Demokrasinin gelişip tutunabilmesi her şeyden önce eşit haklara sahip ve çağımız uygarlığının gereklerine göre çalışabilen, görevi her şeyin üstünde tutan demokrat yurttaşların varlığına bağlıdır. Bir ülkede demokrasinin yerleşip kökleşmesinin birinci koşulu eğitim düzenini demokratikleştirmek, yeteneklere tüm eğitim yollarını açık tutmak, vatandaşlar arasında farklar yaratan seçkinci eğitim sistemine son vermek, okulları hak ve adalet ilkelerine göre örgütlemektir. Eğitim ortamında doğrudan demokrasi kullanılmalı, herkes her işte görev ve sorumluluk almalıdır. Bu demokrasi için kaçınılmaz bir koşuldur. Öğrenci kesinlikle dövülmemelidir. Çağdaş, bilimsel bir eğitim verilmelidir. Öğrencinin kafası ve eli birlikte işlemelidir. Çok yönlü düşünen bireyler olmalıdır.

Öğrencilerin değerlendirilmesinin bir bütün olarak ele alınması: Değerlendirmede öğrenci bir bütün olarak düşünülmeli ve yaptıkları, ortaya koydukları, arkadaşlarıyla geçimi, iletişim kurması, görev ve sorumluluk anlayışı, demokratik tutumu, ilgisi, güdülenmişliği göz önüne alınarak değerlendirilmelidir. Not bir silah olarak kullanılmamalıdır.

Doğru cevap D'dir.

Cumhuriyet döneminde Atatürk’ün eğitim anlayışı temele konmuştur. Bu eğitim anlayışında millîyetçilik, laiklik, aklilik, işe yararlık, bilimsellik, dünyevilik, kadın erkek herkesin eğitilmesi, karma bir eğitim, özgür yurttaş yetiştirme, cumhuriyetçilik gibi değerler eğitimin özünü oluşturmuştur. Bu anlayışa dayanarak köyün, giderek ülkenin kalkınmasını sağlamak için köy enstitüleri açılmış; fakat onlar da kısa bir süre sonra kapatılmıştır. Köy enstitüleri Türk Eğitim dizgesine özgü bir eğitim uygulamasıdır. 1950’lerden sonra genellikle pragmatik felsefeye dayalı ilerlemeci ve yeniden yapılandırmacı eğitim akımları temele alınmış; fakat uygulamada esasicilik ve daimicilik sürdürülmüştür. Doğru cevap C'dir.

Göçebe Türk toplumunda eğitim doğanın ve toplumun koşullarına göre yapılmaktaydı. Kadın erkek ayırımı yoktu. Gelenek, görenek ve özellikle de töre önemliydi. Toplum, göçebe olduğundan, yerleşik okul kurumu yoktu. Eğitim ortamı, gerçek yaşamdı. Sınama durumları yaşam içindeki gerçek durumlardı. İslamiyet öncesi Türk toplumunda eğitim, genellikle doğacılık (natüralizm) felsefesi akımına uygundu. Doğru cevap A'dır.

Türk-Osmanlı eğitim sisteminde, 16. yüzyılın ikinci yarısına dek bilim, araştırma, inceleme, gözlem, anlayarak öğrenme, tartışma, kuram ve uygulamayı birlikte götürme genelde medreselerde işe koşulmuştur. Müderris ve öğretmenler bilge, adil, otoriter, iyi ve güzel huylu, İslâmî değerlerle donanık, görevine düşkün kişiler olarak
görülmektedir. Oysa, 16. yüzyılın ikinci yarısından itibaren medreseler bozulmuş, özellikle de 17, 18, 19. yüzyıllarda “Skolastik Düşünce” eğitim sistemine egemen olmuştur. Doğru cevap A'dır.