EĞİTİM BİLİMİNE GİRİŞ

İnsan gereksinimlerinin sınırsız, bu gereksinimleri karşılayan mal ve hizmetlerin sınırlı olması; ekonomi biliminde tercih yapma zorunluluğunu gündeme getirmiştir. Tercih, insan gereksinimlerini en iyi karşılayan mal ve hizmetlerin seçilmesi ve insan gereksinimlerinin karşılanmasını ifade etmektedir. Bu noktada sınırlı kabul edilen mal ve hizmetlerin arasından en iyi tercihin yapılması ve gereksinimleri karşılayan diğer alternatif mal ve hizmetlerin terk edilmesi, ekonomi biliminde alternatif maliyet (fırsat maliyeti) kavramıyla açıklanmaktadır. Yapılan tercih sonucunda vazgeçilen alternatiflerin değeri ya da bunun sonucu uğranılan kayıplara alternatif maliyet (fırsat maliyeti) adı verilmektedir.

İnsan gereksinimlerinin karşılanması amacıyla mal ve hizmetlerin oluşturulması çabalarının tümü üretimdir.

Mal ve hizmetlerin insan gereksinimlerini gidermesi amacıyla kullanımı, tüketim kavramıyla açıklanmaktadır.

Belirli bir zaman dilimi içerisinde ekonomide yer alan üretim araçlarının birikimi amacıyla yapılan harcamalar, yatırım kapsamında incelenmektedir

Ekonomik büyüme ve kalkınma kavramları, çoğunlukla birbirlerine yakın kavramlar olarak görülse de yapısal olarak farklılık göstermektedir. Genel olarak bir ülkenin kişi başına düşen milli gelirinin artması durumunda, o ülkenin bireylerinin yaşam standartlarının da yükseleceği varsayılır. Ancak bu iki durum arasında her zaman doğru orantı olmayabilmektedir (Kaynak, 2005, ss.48-49). Ekonomik büyüme, bir ülkenin toplam olarak reel milli gelirinde meydana gelen yıllık artış oranını ifade etmektedir. Gelişmekte olan ülkelerdeki kalkınma politikalarının birinci basamağı, gelişmiş ülkelerle aralarındaki gelişmişlik uçurumunu kapatmak amacıyla daha hızlı bir büyüme düzeyine ulaşmaktır (Seyidoğlu, 1992, s.106). Büyüme ve kalkınma kavramları, ekonomi biliminin bir alt dalı olan kalkınma ekonomisinin temel konularını oluşturmaktadır. Kimi ülkeler, kalkınma sürecini yaşamadan da ekonomik büyüme süreci içerisinde olabilmektedir. Büyüme daha çok nicel, kalkınma ise nicelikle birlikte nitelik boyutunu da içeren bir kavramdır.

Eğitim kurumları açısından maliyet, eğitim hizmetlerinin bir biriminin üretilmesi sürecinde kullanılan tüm girdilerin değerini ifade etmektedir

Ekonomik kalkınma, bir ülkedeki ekonomik dönüşüm süreciyle birlikte sosyal dönüşümün de gerçekleşmesini kapsayan bir kavramdır. Bu anlamda kalkınma çabaları şu boyutlarda ele alınmaktadır (Kaynak, 2005, ss.43-47): • İnsanların doğayla mücadele ederek yaşamlarına devam etmelerini sağlayan üretim ve teknoloji • İnsanların yaşam standartlarını yükselten insan • Bireylerin iş ve istihdam koşullarını geliştiren istihdam • Küresel ekonomik rekabette ülkelerin diğerlerine göre önde yer almalarını kapsayan liderlik • Ekonomik üretim sürecini, çevreye minimum zararı verecek biçimde gerçekleştiren çevre • İnsanların ekonomik, sosyal ve siyasal yönlerden yaşam düzeyini yükselten özgürlük

Toplumu oluşturan tüm kurumlar, bireylerin gereksinimlerini karşılamak amacıyla yapılandırılmışlardır.

Eğitim ve ekonomi biliminin ortak paydasını oluşturan bilim dalı, eğitim ekonomisidir. Eğitim ekonomisi, kendi kullandığı yöntemle eğitim kurumlarında meydana gelen sorunlara çözüm bulma amacı taşımaktadır.

Toplumsal kurum olan eğitim ve ekonomi, birbirini karşılıklı olarak etkiler.

Ekonominin içinde bulunulan zaman dilimi içerisinde eğitimden beklentileri ve ekonomide meydana gelen değişme ve gelişme süreci, eğitimi doğrudan etkilemektedir.

Eğitim hizmetlerinin toplum geneline fırsat eşitliği ilkesi göz önünde bulundurularak sunulması için ülkelerin var olan bütçelerine göre büyük miktarlarda harcama yapılmaktadır. Ülkelerin hemen hemen tümü, kimi durumlarda yaptıkları harcamaları artırabilmektedir. Ülkelerin eğitim harcamalarını etkileyen etmenler şöyle sıralanabilir (Korkmaz, 2006, ss.99-100): • İletişim ve bilgi teknolojilerinde meydana gelen değişmeler • Ülkelerin var olan hükümetlerinin belirlediği politikalar • Toplum tarafından eğitime verilen önem • Toplam eğitim maliyetlerinin artış hızı • Ülkelerin ortalama ekonomik yaşam düzeyleri • Yetişmiş insan gücüne duyulan gereksinim • Eğitim kurumlarının coğrafi dağılımları

İnsanların ekonomik gereksinimlerinin kimi ortak özellikleri şöyle sıralanabilir: İnsanın gereksinimleri sınırlı değil, sonsuzdur. İnsanın gereksinimlerinin şiddeti birbirinden farklıdır. İnsanın gereksinimleri karşılandıkça şiddeti azalır. Başlangıçta zorunlu olmayan gereksinimler, zaman içerisinde zorunlu duruma gelebilir. Gereksinimlerle gereksinimleri karşılamaya yönelik olan mal ve hizmetler birbirinin yerine geçebilir. Doğru cevap D şıkkıdır.

III. maddede verilen bilgi doğru değildir. Ekonomi bilimi, insanların sonsuz olan gereksinimlerini, sınırlı kabul edilen mal ve hizmetleri kullanarak olabilecek en iyi düzeyde karşılamayı hedeflemektedir. Ekonomi bilimi, bu süreçte ortaya çıkan insan gereksinimlerini karşılamaya yönelik bilimsel etkinlikleri yapılandırmaktadır. Ancak ekonomi bilimi, insanların tüm gereksinimlerinin karşılanmasıyla ilgilenemez. Gereksinimler, ekonomi biliminde ekonomik gereksinimler boyutunda açıklanıp incelenmektedir. Doğru cevap D şıkkıdır.

İnsan gereksinimlerinin sınırsız, bu gereksinimleri karşılayan mal ve hizmetlerin sınırlı olması; ekonomi biliminde tercih yapma zorunluluğunu gündeme getirmiştir. Tercih, insan gereksinimlerini en iyi karşılayan mal ve hizmetlerin seçilmesi ve insan gereksinimlerinin karşılanmasını ifade etmektedir. Bu noktada
sınırlı kabul edilen mal ve hizmetlerin arasından en iyi tercihin yapılması ve gereksinimleri karşılayan diğer alternatif mal ve hizmetlerin terk edilmesi, ekonomi biliminde alternatif maliyet (fırsat maliyeti) kavramıyla açıklanmaktadır. Doğru cevap A şıkkıdır.

IV. maddede verilen bilgi doğru değildir. Çünkü insan gereksinimlerinin karşılanması amacıyla mal ve hizmetlerin oluşturulması çabalarının tümü üretimdir. Beşeri sermaye; bireylerin iş yapabilme ve zihinsel yeteneklerinin geliştirilmesi, verimliliklerinin artırılması ve gelecekte ekonomik güç elde etme potansiyellerinin geliştirilmesi amacıyla eğitim, yetiştirme gibi etkinliklerle kazandırılan alışkanlıklar, bilgi kazanma ve gelecekte daha iyi iş olanakları için yer değiştirebilme etmenlerinin oluşturduğu sermaye olarak tanımlanabilir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Doğru cevap E şıkkıdır. Çünkü üretimde mal ve hizmetlerin biçimi ve yerleri değiştirilebilir; mallar bol olduğu zaman stok yapılarak, kıt oldukları zaman mülkiyetleri değiştirilerek daha fazla gereksinim duyulan kişilere devredilebilir. Toprak, emek, sermaye ve girişim temel üretim etmenlerini oluşturmaktadır. Üretim etmenlerini oluşturan insan etmeninin verimliliği, diğer etmenlerden daha fazladır ve insan diğer tüm üretim etmenlerini rasyonel bir biçimde amaca yönlendirebilme özelliğine sahiptir.

Doğru cevap E şıkkıdır. Ekonomik kalkınma, bir ülkedeki ekonomik dönüşüm süreciyle birlikte sosyal dönüşümün de gerçekleşmesini kapsayan bir kavramdır. Bu anlamda kalkınma çabaları şu boyutlarda ele alınmaktadır: İnsanların doğayla mücadele ederek yaşamlarına devam etmelerini sağlayan üretim ve teknoloji, insanların yaşam standartlarını yükselten insan, bireylerin iş ve istihdam koşullarını geliştiren istihdam, küresel ekonomik rekabette ülkelerin diğerlerine göre önde yer almalarını kapsayan liderlik, ekonomik üretim sürecini, çevreye minimum zararı verecek biçimde gerçekleştiren çevre, insanların ekonomik, sosyal ve siyasal yönlerden yaşam düzeyini yükselten özgürlük.

I ve IV. maddelerde verilen bilgiler doğru değildir. Çünkü insan gereksinimlerinin karşılanabilmesi için mal ve hizmetlerin kullanılması, tüketimdir. Eğitim bir gereksinimdir. Eğitim gereksiniminin karşılanması amacıyla yapılan harcamaların tümü, tüketim özelliği taşımaktadır. Eğitim kurumları tarafından sunulan eğitim hizmeti, uzun ömürlü bir hizmet özelliği göstermektedir. Yaşam boyu devam etme özelliği nedeniyle uzun dönemde eğitime yapılan harcamalar yatırım özelliği taşımaktadır. Devletler ve insanlar, gelecekte daha fazla bireysel ve toplumsal yarar sağlamak amacıyla eğitim hizmetleri için harcama yapmaktadırlar. Yapılan bu harcamalar, eğitimin yatırım özelliğini ön plana çıkarmaktadır. Doğru cevap B şıkkıdır.

Doğru cevap E şıkkıdır. Ülkelerin eğitim harcamalarını etkileyen etmenler şunlardır: İletişim ve bilgi teknolojilerinde meydana gelen değişmeler, ülkelerin var olan hükümetlerinin belirlediği politikalar, toplum tarafından eğitime verilen önem, toplam eğitim maliyetlerinin artış hızı, ülkelerin ortalama ekonomik yaşam düzeyleri, yetişmiş insan gücüne duyulan gereksinim, eğitim kurumlarının coğrafi dağılımları.

IV. maddede verilen bilgi doğru değildir. Türkiye’de eğitim hizmetlerinde maliyetlerin karşılanabilmesi için gereksinim duyulan finansman kaynakları şunlardır: İl özel idarelerinin bütçelerinden ayrılan finansal kaynaklar, merkezi yönetim bütçesinden ayrılan finansal paylar, bütçeleştirilen gelirler kapsamında eğitime katkı payı gelirleri, yurtdışındaki ülkelerden ve uluslararası kuruluşlardan sağlanan burslar, krediler ve bağışlar, eğitim hizmetlerinin yürütülmesi için kişilerin ve kuruluşların bağışları, okul-aile birliklerinin gelirleri. Doğru cevap C şıkkıdır.

Doğru cevap B şıkkıdır. Çünkü ülkelerin Gayri Safi Milli Hâsılalarından eğitime ayırdıkları payın oranı, ülkelerin ekonomik açıdan gelişmişlik düzeylerine göre farklılık göstermektedir. Gayri Safi Milli Hâsıla, bir yıl içerisinde bir ülkede üretilen mal ve hizmetlerin piyasa fiyatlarıyla toplam değerini ölçmek için
kullanılmaktadır. Sözcük anlamı olarak Gayri Safi Milli Hâsıla, kesintisiz ulusal gelir anlamında kullanılmaktadır. Bu kavram, genel olarak, bir ülkenin bir yıl için geçerli olan gelirini ifade etmektedir.

Tüm seçeneklerin çaba ile belli bir düzeyde ilişkisi bulunmaktadır. Ancak bireylerin yaşamlarını sürdürebilmeleri için ortaya koydukları tüm çabaların temelinde, onların gereksinimlerini karşılayan mal ve hizmetlerin sınırlı miktarda bulunması yatmaktadır.