EĞİTİM BİLİMİNE GİRİŞ

Öğretmen, sınıf içerisinde beklentilerine uymayan kimi öğrenci davranışlarıyla karşılaşmaktadır. Öğretmen bu durumlarda da hoşgörülü ve sabırlı olmalı, öğrencilerinin bu davranışlarını anlamaya çalışmalıdır.

1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Yasası’nın 43. maddesinde öğretmenliğin yasal
konumu şöyle düzenlenmiştir (MEB, 1973):
"Öğretmenlik, Devletin eğitim, öğretim ve bununla ilgili yönetim görevlerini üzerine alan özel bir ihtisas mesleğidir. Öğretmenler bu görevlerini Türk Milli Eğitiminin amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak ifa etmekle yükümlüdürler. Öğretmenlik mesleğine hazırlık genel kültür, özel alan eğitimi ve pedagojik formasyon ile sağlanır. Yukarıda belirtilen nitelikleri kazanabilmeleri için, hangi öğretim kademesinde olursa olsun, öğretmen adaylarının yüksek öğrenim görmelerinin sağlanması esastır. Bu öğrenim lisans öncesi, lisans ve lisans üstü seviyelerde yatay ve dikey geçişlere de imkân verecek biçimde düzenlenir." Doğru cevap E'dir.

Öğretmenlik mesleği kendine özgü birtakım özelliklere sahiptir. Bu özelliklerin
kimileri şöyle sıralanabilir:

Milli Eğitim Bakanlığı öğretmen yeterlikleri:

Kişisel ve mesleki değerler-Mesleki gelişim: Öğretmen, öğrencileri birey olarak görür ve öğrencilere değer verir. Öğrencilerin sosyal ve kültürel farklılıklarını, yaptıklarını ve ilgilerini dikkate alarak en yüksek düzeyde öğrenmeleri ve gelişmeleri için çaba harcar. Öğrencilerinde geliştirmek istediği kişilik özelliklerini kendi davranışlarında gösterir. Diğer öğretmen, yönetici ve uzmanların başarılı deneyimlerinden yararlanır. Öz değerlendirme yaparak değişim ve sürekli gelişim için çaba harcar. Yeni bilgi ve fikirlere açıktır, kendisini ve kurumu geliştirmede 
etkin rol oynar. Mesleği ile ilgili mevzuatı (yasa, yönetmelik, genelge vb.) izleyerek bunlara uygun davranır. Doğru cevap A'dır.

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından öğretmen yeterlikleri ise şöyle belirlenmiştir (MEB, 2006, s.11):
Kişisel ve Mesleki Değerler-Mesleki Gelişim: Öğretmen, öğrencileri birey olarak görür ve öğrencilere değer verir. Öğrencilerin sosyal ve kültürel farklılıklarını, yaptıklarını ve ilgilerini dikkate alarak en yüksek düzeyde öğrenmeleri ve gelişmeleri için çaba harcar. Öğrencilerinde geliştirmek istediği kişilik özelliklerini kendi davranışlarında gösterir. Diğer öğretmen, yönetici ve uzmanların başarılı deneyimlerinden yararlanır. Öz değerlendirme yaparak değişim ve sürekli gelişim için çaba harcar. Yeni bilgi ve fikirlere açıktır, kendisini ve kurumu geliştirmede etkin rol oynar. Mesleği ile ilgili mevzuatı (yasa, yönetmelik, genelge vb.) izleyerek bunlara uygun davranır.

Öğrenciyi Tanıma: Öğretmen; öğrencinin tüm özelliklerini, ilgi, istek ve gereksinimlerini bilir; geldiği ailenin ve çevrenin sosyo-kültürel ve ekonomik özelliklerini tanır. 

Öğretme ve Öğrenme Süreci: Öğretmen, öğretme ve öğrenme süreçlerini planlar, uygular ve yönetir. Öğrencilerin öğrenme sürecine etkin katılımını sağlar.

Öğrenmeyi ve Gelişimi İzleme ve Değerlendirme: Öğretmen, öğrencilerin gelişim ve öğrenmelerini değerlendirir. Öğrencilerin kendilerini ve diğer öğrencileri değerlendirmelerini sağlar. Ölçme sonuçlarını daha iyi bir öğretim için kullanır; sonuçları öğrenci, veli, yöneticiler ve diğer öğretmenlerle paylaşır.

Okul, Aile ve Toplum İlişkileri: Öğretmen, okulun bulunduğu çevrenin doğal, sosyo-kültürel ve ekonomik özelliklerini tanır. Aileleri ve toplumu, eğitim sürecine ve okulun gelişimi ile ilgili çalışmalara katılmaları yönünde teşvik eder.

Program ve İçerik Bilgisi: Öğretmen, Türk Milli Eğitim Sisteminin dayandığı temel değer ve ilkeler ile özel alan öğretim programının yaklaşım, amaç, hedef, ilke ve tekniklerini bilir ve uygular. Doğru cevap D'dir.

Öğretmenlerin sahip olmaları gereken kişisel nitelikler şöyle sıralanabilir: 
• Hoşgörülü, sabırlı ve anlayışlı olma
• Açık düşünceli ve esnek olma
• Sevecen ve esprili olma
• Başarıya odaklanma/Yüksek başarı beklentisi içinde olma
• Güdüleyici, cesaretlendirici ve destekleyici olma

Öğretmenlerin sahip olmaları gereken mesleki nitelikler ise şöyle sıralanabilir:
• Öğretim etkinliklerini planlama
• Öğretim yöntem ve tekniklerinden yararlanma
• Etkili iletişim kurma
• Sınıf yönetimi
• Zamanı etkili kullanma
• Öğrenmeyi değerlendirme
• Rehberlik yapma. Bu kapsamda doğru cevap C'dir.

Öğretmenlerin sahip olmaları gereken kişisel nitelikler şöyle sıralanabilir; hoşgörülü, sabırlı ve anlayışlı olma, açık düşünceli ve esnek olma, sevecen ve esprili olma, başarıya odaklanma/Yüksek başarı beklentisi içinde olma, güdüleyici, cesaretlendirici ve destekleyici olma. 

Açık düşünceli ve esnek olma: Toplumsal değişim ve gelişimin hızlı yaşandığı günümüz toplumlarında öğretmenlerin kendilerini ve öğrencilerini geliştirebilmeleri için düşüncelere açık ve esnek olmaları gerekmektedir. Açık düşünceli ve esnek olan öğretmenler, öğretim etkinliklerinin düzenlenmesinde öğrencilerin ilgi ve gereksinimlerini dikkate alırlar. Öğretmenler, derslerde öğrencilerden alışılmış düşüncelerin dışında düşünceler geldiğinde bu düşünceleri dışlayıcı bir tutum sergilememeli, farklı düşüncelere karşı açık olmalıdırlar. Doğru cevap B'dir.

Öğretmenlerin sahip olmaları gereken mesleki nitelikler ise şöyle sıralanabilir:
• Öğretim etkinliklerini planlama
• Öğretim yöntem ve tekniklerinden yararlanma
• Etkili iletişim kurma
• Sınıf yönetimi
• Zamanı etkili kullanma
• Öğrenmeyi değerlendirme
• Rehberlik yapma.

Etkili bir sınıf yönetimi, öğretmenin iletişim, planlama, güdüleme ve pekiştirme becerilerinin niteliği ile doğru orantılıdır. Etkili bir sınıf yönetimi için öğretmenlerin anlamlı iletişim kurması ve öğüt verir gibi konuşmaması, öğretime öğrencilerin başarılı olabilecekleri konularla başlaması, güvenli olması, derse iyi hazırlanması, öğrencilere beklentisinin yüksek olduğunu belli etmesi, uzun anlatımlardan kaçınması ve sabırlı olması gerekmektedir. Etkili bir sınıf yönetiminin sağlayacağı yararlar şöyle sıralanabilir:
• Öğrencinin derse katılımını artırır.
• Sınıftaki olumsuz davranışları azaltır.
• Öğrenmeye ayrılan süreyi artırır.
• Öğrencilerin sorumluluk ve davranışlarını denetleme becerilerini geliştirir. Doğru cevap E'dir.

Öğretmenlerin sahip olmaları gereken kişisel nitelikler şöyle sıralanabilir: 
• Hoşgörülü, sabırlı ve anlayışlı olma
• Açık düşünceli ve esnek olma
• Sevecen ve esprili olma
• Başarıya odaklanma/Yüksek başarı beklentisi içinde olma
• Güdüleyici, cesaretlendirici ve destekleyici olma

Öğretmenlerin sahip olmaları gereken mesleki nitelikler ise şöyle sıralanabilir:
• Öğretim etkinliklerini planlama
• Öğretim yöntem ve tekniklerinden yararlanma
• Etkili iletişim kurma
• Sınıf yönetimi
• Zamanı etkili kullanma
• Öğrenmeyi değerlendirme
• Rehberlik yapma. Doğru cevap A'dır.

Çağdaş eğitim anlayışına göre öğretmen, sınıf içerisinde bilgi aktarıcısı ve dağıtıcısı değildir. Öğretmenler, öğrenmeye rehberlik eden bir kılavuz ya da yol göstericidir. Öğretmen, öğrencinin bilgi edinmesini sağlamalı, ona bilgiyi yorumlama ve değerlendirmede yardımcı olmalıdır. Bu bağlamda öğretmenlerin sınıf içerisinde
etkili bir öğrenmeyi sağlanmak için öğrencileri güdülemek, sınıf etkinliklerini planlamak, öğrencilere bilgi vermek, öğrencileri disipline etmek ve öğrencilere danışmanlık yapmak gibi görev ve sorumlulukları bulunmaktadır. Woolfolk (1990), öğretmenin sınıf içindeki görev ve sorumluluklarını öğretim uzmanlığı, güdüleyicilik, yöneticilik, liderlik, rehberlik, çevre mühendisliği ve model olma biçiminde açıklamaktadır Bir öğretmen okul içinde ve dışında çeşitli rollere sahiptir. Öğretmenin sınıf içindeki rollerini şöyle sıralamak olanaklıdır; temsilcilik, liderlik, bilgi kaynağı, arabuluculuk, hakemlik, eğiticilik, anne-babalık, rehberlik, danışmanlık. Doğru cevap E'dir.

Toplumun bir üyesi olarak öğretmenin sınıf dışında da önemli görev ve sorumlulukları bulunmaktadır. Öğretmenin öğrencilerinin davranışlarını değiştirme görevi, yalnızca sınıf içinde geçerli değildir. Çünkü okullar, kendi yapıları içindeki yaşantılar arasındaki tutarlılığı sağlamak kadar öğrencilerin sürekli etkisi altında kaldıkları yakın çevreleri ve ailelerindeki öğrenme yaşantılarını da yönlendirmek zorundadır. Bu nedenle öğretmenler, eğitsel kol ve sosyal etkinlikler, okul içerisinde nöbet tutma gibi diğer okul içi görevlerini yerine getirirken öğrencilerde istendik davranış değişikliğini oluşturmaya yardımcı olmak durumundadırlar. Öğretmen, öğrencilerinin aile içindeki durumlarını yönlendirmek için de velilerle iş birliği içinde olmalıdır. Bu nedenle öğretmenlerin nöbet tutma, sosyal etkinliklerde bulunma ve aileler ile iş birliği içinde çalışma gibi sınıf dışı etkinlikleri önem taşımaktadır.Doğru cevap E'dir.

1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Yasası’nın 43. maddesinde öğretmenliğin yasal
konumu şöyle düzenlenmiştir (MEB, 1973)

Bu yasa maddesi ile öğretmenlik mesleğinin “özel bir uzmanlık alanı olduğu” vurgulanmakta; mesleğe hazırlığın “genel kültür, özel alan eğitimi ve pedagojik formasyon” ile sağlandığının altı çizilerek öğretmen eğitimi lisans düzeyine yükseltilmektedir.

Öğretmenlik Mesleğinin Özellikleri
Öğretmenlik mesleği kendine özgü birtakım özelliklere sahiptir. Bu özelliklerin
kimileri şöyle sıralanabilir (MEB, 2007, s.63; Erden, 2005, ss.32-34; Yaşar, 2001,
ss.15-26; Şişman, 2000, ss.3-4; Ünal ve Ada, 1999, ss.37-38):
• Öğretmenlik; insanları, öğrenmeyi ve öğretmeyi sevenler için ideal bir meslektir.
Çünkü, öğretmen, sürekli olarak çevresindeki insanlarla etkileşimde
bulunur ve onlarla yaşamı paylaşmaya çalışır. Ayrıca öğretmen, öğrenmeyi
kendisi alışkanlık haline getirmiş ve bildiklerini öğrencilerine öğretmekten
hoşlanan bir kişidir. Bu nedenle öğretmenlik; insanları seven, öğrenmekten
ve öğretmekten hoşlananlar için ideal bir meslektir.
• Öğretmenlerin büyük bir bölümü devlet memurudur. 2006-2007 öğretim
yılı verilerine göre ülkemizdeki eğitim kurumlarında 679.880 öğretmen
görev yapmaktadır. Özel statüdeki eğitim kurumları dışındaki tüm eğitim
kurumlarında görevli öğretmenler, devlet memuru olarak çalışmaktadırlar.
Öğretmenlerin devlet memuru oluşu, mesleğe giriş denetiminin devletçe
yapılmasına neden olmaktadır.
• Öğretmenlik, tüm ülkelerde en yaygın olarak görülen mesleklerden biridir.
Tüm toplumlar 6-18 yaş arasındaki çocuk ve gençlerini planlı ve programlı
olarak öğretmenlerin sorumluluğunda eğitmeye çalışırlar. Özellikle, genç
nüfusun yoğun olduğu ve okullaşma oranının yüksek olduğu toplumlarda
öğretmen sayısı fazladır.

YÖK tarafından öğretmen yeterlikleri
dört başlık altında belirlenmiştir (YÖK, 1998):
1. Konu alanı ve alan eğitimine ilişkin yeterlikler
2. Öğretme-öğrenme sürecine ilişkin yeterlikler
• Planlama
• Öğretim süreci
• Sınıf yönetimi
• İletişim
3. Öğrencilerin öğrenmelerini izleme, değerlendirme ve kayıt tutmaya ilişkin
yeterlikler
4. Diğer mesleki yeterlikler

Öğretme ve Öğrenme Süreci
• Dersi Planlama
• Materyal Hazırlama
• Öğrenme Ortamlarını Düzenleme
• Ders Dışı Etkinlikler Düzenleme
• Bireysel Farklılıkları Dikkate Alarak Öğretimi Çeşitlendirme
• Zaman Yönetimi
• Davranış Yönetimi

Öğrenmeyi, Gelişimi İzleme ve Değerlendirme
• Ölçme ve Değerlendirme Yöntem ve Tekniklerini Belirleme
• Değişik Ölçme Tekniklerini Kullanarak Öğrencinin Öğrenmelerini Ölçme
• Verileri Analiz Ederek Yorumlama, Öğrencinin Gelişimi ve Öğrenmesi Hakkında
Geri Bildirim Sağlama
• Sonuçlara Göre Öğretme-Öğrenme Sürecini Gözden Geçirme

Okul, Aile ve Toplum İlişkileri
• Çevreyi Tanıma
• Çevre Olanaklarından Yararlanma
• Okulu Kültür Merkezi Durumuna Getirme
• Aileyi Tanıma ve Ailelerle İlişkilerde Tarafsızlık
• Aile Katılımı ve İş Birliği Sağlama

Öğrenciyi Tanıma
• Gelişim Özelliklerini Tanıma
• İlgi ve İhtiyaçları Dikkate Alma
• Öğrenciye Değer Verme
• Öğrenciye Rehberlik Etme

Öğretmenin sınıf içindeki görev ve sorumlulukları:
• Temsilcilik
• Liderlik
• Bilgi kaynağı
• Arabuluculuk
• Hakemlik
• Eğiticilik
• Anne-babalık
• Rehberlik
• Danışmanlık