EĞİTİM BİLİMİNE GİRİŞ

Doğru cevap B şıkkıdır. İnsanoğlu var olduğu andan itibaren yaşamını sürdürebilmek için çevresiyle girdiği etkileşim sonucu birtakım bilgi, beceri, tutum ve değerler edinmiş; bunları toplumdaki öteki bireylere de aktarmaya başlamıştır. Böylelikle ilkel toplumlarda bile bireyler, bu etkileşim sonucunda ailelerinden, çevrelerinden birçok şey öğrenmişlerdir. O halde öğrenmenin oluştuğu her durumda, bir eğitim sürecinden söz etmek olanaklıdır. Bu nedenle eğitim, biyo-kültürel ve sosyal bir varlık olan insanın varoluşundan bu yana olagelmiştir ve insanoğlu var olduğu sürece de var olacaktır. Eğitim sözcüğü, toplumun her kesimini ilgilendirdiği için günlük yaşantıda çok kullanılan sözcüklerden biridir. Çoğu insan, eğitimin ne olduğu ve nasıl olması gerektiği ile ilgili düşünce üretmektedir; ancak bu insanların çoğu, eğitimin anlamının ne kadar geniş olduğunun farkında değildir.

Eğitim, insanın doğumuyla başlayıp yaşamı boyunca devam eden bir süreçtir. Bu süreçte bireylere birtakım bilgi, beceri, tutum ve değerler kazandırılır. Bunun sonucunda da bireylerde gözlenebilen birtakım davranış değişiklikleri meydana gelir. Örneğin markete gittiğinde kasiyerin verdiği para üstünün doğru olup olmadığını bilmeden eve dönen bir çocuğun, basit aritmetik işlemlerini öğrendikten sonra aldığı para üstünü sayarak doğru olup olmadığını anlayabilecek düzeye geldiği gözlenebilir. Böylece bireyde davranış değişikliği kendi yaşantıları yoluyla meydana gelir.

Her toplum, varlığını sürdürebilmek için kendi kültürünün özelliklerini yeni kuşaklara aktarır. Toplumun, bireyleri kendi kültürünün istek ve beklentilerine uyum sağlayacak biçimde yetiştirmesine “kültürleme” denmektedir. Başka bir deyişle kültürleme, kültürel değerlerin bireye aktarılması sürecidir. Bu süreç ailede, sokakta, iş yerinde, arkadaş çevresinde, okulda vb. pek çok yerde bilinçli ya da bilinçsiz oluşan öğrenmeleri kapsar.

Doğru cevap C şıkkıdır. Eğitim tanımlarına bakıldığında üç temel özelliğin vurgulandığı göze çarpmaktadır. Bunlar şöyle sıralanabilir: 1. Eğitimin bir süreç oluşu: Eğitim süreci, bugün başlayıp yarın biten bir süreç değil zaman ve kapsam bakımından çok geniş ve çok yönlü bir süreçtir. Eğitim sürecini, birbirini izleyen ve birbiri üzerine biriken öğrenme ve öğretme etkinlikleri oluşturmaktadır. Öğrenmenin oluşmasını sağlayan her türlü etki, eğitim sürecinin bir parçasıdır. 2. Eğitim sonucunda bireyde davranış değişikliğinin oluşması: Davranış, organizmanın etkiye karşı gösterdiği tepki ya da tepkiye karşı gösterdiği etki olarak tanımlanabilir. Eğitim açısından davranışın gözlenebilir, ölçülebilir ve istendik olması önem taşır. 3. Davranış değişikliğinin bireyin yaşantıları sonucunda oluşması: Yaşantı, bireyin çevresiyle kurduğu etkileşim sonucunda bireyde kalan izlerdir. Bu izler birikerek bireyin davranışlarında değişiklik olmasını sağlar.

Doğru cevap C şıkkıdır. Eğitimin toplumsal, siyasal, bireysel ve ekonomik olmak üzere dört işlevinden söz edilmektedir: 1. Eğitimin toplumsal işlevleri: Toplumsal kültürü aktarmak, bireyin topluma uyumunu sağlamak, araştıran ve kültüre dinamik ögeler katan insan yetiştirmektir. 2. Eğitimin siyasal işlevleri: Ülkenin anayasal yapısına uygun, lider özellikleri olan, girişimci ve bilinçli seçmen yetiştirmektir. 3. Eğitimin bireysel işlevleri: Bireyin beden, zihin ve ruhsal yapısını geliştirmektir. 4. Eğitimin ekonomik işlevleri: Bilinçli üretici ve bilinçli tüketici yetiştirmektir.

Doğru cevap E şıkkıdır. Eğitim, bireyin insan ilişkilerini geliştirmesine yardım eder. Böylece birey; insanlığa saygı duyar. Dostluğa önem verir, zengin bir sosyal yaşamı vardır. Başkaları ile etkin işbirliği geliştirir. Sosyal davranışlarında naziktir. Aileyi sayar ve ailede sorumluluklarını yerine getirir.

IV. ve V. maddelerde verilen bilgiler formal eğitimin özelliklerini ifade etmektedir. Dolayısıyla I,II ve III nolu maddelerde informal eğitimin özelliklerine yer verilmiştir.

Öğrenmenin varlığı, genelde şu ölçütlere dayalı olarak incelenmektedir: Öğrenme sonucunda davranışlarda gözlenebilir bir değişme olmalı. Bireyin davranışındaki değişiklik nispeten kalıcı izli olmalı. Bireydeki davranış değişikliği yaşantı ürünü olmalı. Doğru cevap D şıkkıdır.

Doğru cevap C şıkkıdır. Öğretim etkinliklerinin dört temel ögesi; amaçlar (hedefler), içerik, öğretme-öğrenme süreci (eğitim durumları) ve değerlendirmedir.

Doğru cevap A şıkkıdır. Öğrenmenin sağlanabilmesi, öğretim sırasında şu noktaların dikkate alınmasını gerekli kılmaktadır: Öğretimde öğrenenin kavrama gücü dikkate alınmalıdır. Kimi bireyler daha çabuk ve kolay öğrenirken kimileri de daha geç ve güç öğrenirler. Uyarılan bir insan, uyarılmayana göre daha kolay öğrenir. Genelde başarılı olma, ödül alma ya da ceza almaktan kaçınma gibi uyarımlar öğrenmeyi destekler. Uyarımın ölçülü olmasına dikkat edilmelidir. Çok şiddetli uyarım (aşırı korku, kaygı vb.) duygusal dengeyi bozacağından, öğrenmeyi olumsuz yönde etkiler. Ödüllendirme ile kontrol edilen öğrenme, genelde cezalandırma ile kontrol edilen öğrenmeye oranla daha etkin olur. Ödül ya da cezanın öğrenme üzerindeki etkisi henüz tam olarak çözümlenememesine karşın sosyal sonuçlara bakılarak ödül, cezaya tercih edilmelidir. Bireyin kendi içinden gelen uyarım, dıştan verilen uyarıma oranla daha etkili öğretim sağlar. Birey, kendisi başarılı olmak ister ve bu amaçla çalışırsa daha etkili öğrenir. Öğretimde temel olan, başarıdır. Öğretim sonucunda her bireyden aynı başarıyı beklemek olanaksızdır. Önemli olan, bireye başarılı olabileceği öğrenim yaşantılarının sağlanarak başarısızlığın başarıya dönüştürülebilmesidir. Öğretimde amaçların bireyler için gerçekçi olması gerekir. Amaçların bireyin kapasitesine, öğrenme gücüne göre gerçekçi olarak saptanması, daha doyurucu bir öğrenme sağlar. Öğrenmede geçmiş yaşantıların önemli bir yeri vardır. Bu yaşantılar, öğrenmeyi kolaylaştırabileceği gibi zorlaştırabilir de. Birey, öğretim sürecine etkin olarak katılırsa daha kolay öğrenir. Bireye göre anlamlı olan konular, anlamsız ve anlaşılması zor olan konulara oranla daha kolay öğrenilir. Becerilerin iyi öğrenilmesinde tekrarlanan alıştırmaların yerini hiçbir şey tutamaz. Birey, öğrenme yaşantıları arasındaki ilişkileri kendi bulur ve yeni durumlara uygulama deneyimi kazanırsa öğrendiği şeyleri başka konulara transfer etmesi kolaylaşır. Uzun süre hatırlanması istenen konular için ayrı zamanlarda ara sıra yapılan hatırlatmalar yararlı olmaktadır. Bu öneriler, öğretimin etkililiği için gerekli koşulları dile getirmektedir. Öğretim sürecinde öğretenler, bu koşulları yerine getirirlerse öğrenenin başarılı olmasına katkı sağlarlar.

Doğru cevap B şıkkıdır. Öğrenme süreci genellikle kendiliğinden öğrenme ve yönlendirilmiş öğrenme olmak üzere iki biçimde gerçekleşmektedir. Bireyin kendi kendine gerçekleştirdiği bir eylem sonucunda meydana gelen davranış değişikliği, kendiliğinden öğrenmedir. İnsanın günlük yaşantısında gerçekleştirdiği davranışların pek çoğu kendiliğinden öğrenme ürünüdür. Bu öğrenme biçimi, kasıtlı ya da kasıtsız olarak gerçekleşebilir. Ancak öğrenmeyi sağlayıcı yaşantılar kişinin kendisi tarafından oluşturulur. Örneğin çocuk; biberin acı olduğunu tadarak, sobanın sıcak olduğunu dokunarak öğrenebilir. Çocuk, evcilik oyununda annelik davranışlarını annesinin kendisine olan davranışlarını gözleyip öğrendiği davranışları taklit ederek sergileyebilir. Bu durumda kendiliğinden öğrenme; duyu organları aracılığıyla, deneme yanılma yoluyla ya da gözlemleme ve model alma yoluyla gerçekleşebilir. Yönlendirilmiş öğrenmede ise öğrenmeyi sağlayacak bir başka kişi ya da aracın varlığı söz konusudur. Yönlendirilmiş öğrenme, öğretme etkinliklerinin sonucunda oluşur. Sınıf içinde gerçekleşen öğrenmeler ya da televizyon, gazete, kitap gibi kitle iletişim araçlarıyla gerçekleşen öğrenmeler yönlendirilmiş öğrenme biçimine birer örnektir.

Doğru cevap C şıkkıdır. En geniş anlamıyla öğretme, öğrenmeyi sağlama etkinlikleri olarak tanımlanabilir. Öğretme etkinliğinin, genelde öğrenme ile sonuçlanması beklenir; ancak öğretme etkinliği olmadan da öğrenme gerçekleşebileceği gibi, her öğretme etkinliği öğrenmeyle sonuçlanmayabilir. Öğretme-öğrenme etkinliklerinin önceden saptanan amaçlar doğrultusunda düzenlendiği yerler genellikle eğitim kurumlarıdır.

Her toplum, varlığını sürdürebilmek için kendi kültürünün özelliklerini yeni kuşaklara aktarır. Toplumun, bireyleri kendi kültürünün istek ve beklentilerine uyum sağlayacak biçimde yetiştirmesine “kültürleme” denmektedir. Başka bir deyişle kültürleme, kültürel değerlerin bireye aktarılması sürecidir. Kültürlemenin amaçlı olarak yapılması ise eğitimdir. Başka bir ifadeyle, eğitim, kasıtlı kültürleme sürecidir. Doğru cevap B'dir.

Gelenek, görenek kısaca toplumun var olan değerlerinin yeni nesillere aktarılması, eğitimin aynı zamanda bir kasıtlı kültürleme süreci olduğunu ortaya koymaktadır. Doğru cevap A'dır.

Eğitim bir süreçtir (I), sonucunda bireyde davranış değişikliği oluşur (III) ve bu davranış değişikliği bireyin yaşantıları sonucunda oluşur (V). Diğer seçeneklerde ise kültürleme kavramına ilişkin olan ve doğrudan eğitim tanımında yer almayan ifadeler yer almaktadır.

Eğitimin toplumsal işlevi toplumsal kültürü aktarma ve bireyin topluma uyumunu sağlamaktır. Eğitimin siyasal işlevi ülkenin anayasal yapısına uygun bilinçli seçmenler yetiştirmektir. Eğitimin bireysel işlevi bireyin bedensel, zihinsel ve ruhsal yapısını geliştirmektir. Eğitimin ekonomik işlevi ise bilinçli üretici ve tüketici yetiştirmektir. Eğitimin yerel değerlerden bağımsız dünya vatandaşları yetiştirmek gibi bir işlevi bulunmamaktadır.

Tüm seçeneklerde eğitim yoluyla kendini gerçekleştiren birey özellikleri sıralanmaktadır. Sosyal adalet konusunda duyarlı olma seçeneği ise vatandaşlık sorumlulukları ile ilgili bir ifadedir.

Eğitim bireyin vatandaşlık sorumluluğunu geliştirir. Tüm seçeneklerde bu sorumluluğu geliştiren bireylerin özellikleri sıralanmaktadır. Meslekleri tanıyan ve isabetli meslek seçebilen birey ise eğitim yoluyla “ekonomik etkinliğini” geliştirmiş bir bireydir.

Her an, her yerde, bir plana bağlı olmaksızın yapılan eğitim etkinlikleri, informal eğitim olarak adlandırılmaktadır. Tüm seçeneklerde informal eğitime ilişkin ifadeler yer almakta, “planlı ve programlı etkinlikler” söz konusu tanımın dışında kalmaktadır. Şöyle ki okullarda ya da kurumlarda bir plan ya da program dahilinde gerçekleştirilen eğitim, formal eğitim olarak adlandırılmaktadır.

Örgün eğitim, belli bir yaş grubundaki bireylere, amaca göre hazırlanmış eğitim programları yoluyla düzenli olarak yapılan eğitimdir. Aşamalılık ve süreklilik gösterir. Bu bağlamda okulöncesi eğitim, ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretimi içine alır. Yaygın eğitim ise örgün eğitim sistemi içine hiç girmemiş, bu sistemin herhangi bir basamağında bulunan ya da bu basamaklardan birinden ayrılmış olan kişilere ilgi ve gereksinimleri doğrultusunda yapılan eğitimdir. Halk eğitim merkezlerinde açılan kurslar ya da iş yerlerinde düzenlenen hizmetiçi eğitim etkinlikleri bu kapsama girmektedir.

Öğrenme süreci genellikle kendiliğinden öğrenme ve yönlendirilmiş öğrenme olmak üzere iki biçimde gerçekleşmektedir. Bireyin kendi kendine gerçekleştirdiği bir eylem sonucunda meydana gelen davranış değişikliği, kendiliğinden öğrenmedir. Seçeneklerde verilen günlük yaşam davranışlarının büyük bir bölümü bu başlıkta değerlendirilebilir. Yönlendirilmiş öğrenmede ise öğrenmeyi sağlayacak bir başka kişi ya da aracın varlığı söz konusudur. Yemek tarifini televiyon programından öğrenme bu başlıkta değerlendirilebilir.

Seçeneklerde öğretim etkinliklerinin dört temel ögesi; yani amaçlar (hedefler), içerik, öğretme-öğrenme süreci (eğitim durumları) ve değerlendirme kavramlarının tanımları yer almaktadır. Öğretim planlı ve programlıdır, içinde yer alan tüm öğrenme yaşantılarının da eğitsel olması esastır. Öte yandan eğitsel olan ya da olmayan tüm öğrenme yaşantıları “eğitim” kavramı içerisinde irdelenebilir.