EĞİTİM BİLİMİNE GİRİŞ - Deneme Sınavı - 37

İnformal eğitim: Bir plana bağlı olmaksızın yapılan
eğitim etkinlikleridir.

Yaygın eğitim ise örgün eğitim sistemi içine hiç girmemiş, bu sistemin herhangi bir basamağında bulunan ya da bu basamaklardan birinden ayrılmış olan kişilere ilgi ve gereksinimleri doğrultusunda yapılan eğitimdir (Taymaz, 1992, s.3). Halk
eğitim merkezlerinde çeşitli konularda açılan kurslar, resmî ve özel kurumlarda, iş
yerlerinde düzenlenen hizmetiçi eğitim etkinlikleri bu kapsama girmektedir.

Yönlendirilmiş öğrenmede ise öğrenmeyi sağlayacak bir başka kişi ya da aracın varlığı söz konusudur. Yönlendirilmiş öğrenme, öğretme etkinliklerinin sonucunda oluşur. Sınıf içinde gerçekleşen öğrenmeler ya da televizyon, gazete, kitap gibi kitle iletişim araçlarıyla gerçekleşen öğrenmeler yönlendirilmiş öğrenme biçimine birer örnektir (Erden, 1998, s.20).

Öğretim etkinliklerinin dört temel öğesi; amaçlar (hedefler), içerik, öğretme-öğrenme süreci (eğitim durumları) ve değerlendirmedir.

Öğrenenin kavrama gücünün dikkate alınması ve Uyarımların işe koşulması öğretim sürecinde dikkate alınması gereken durumlardandır.

Öğretimde temel olan, eğitim programı değil başarı kavramıdır.

Kültürleme: Toplumun, bireyleri kendi kültürünün istek ve beklentilerine uyum sağlayacak biçimde yetiştirmesi.

Doğru cevap B'dir.

Eğitim tanımlarına bakıldığında üç temel özelliğin vurgulandığı göze çarpmaktadır. Bunlar şöyle sıralanabilir (Fidan, 1985, s. 10; Gürkan, 2006b, s.4):

1. Eğitimin bir süreç oluşu: Eğitim süreci, bugün başlayıp yarın biten bir süreç değil zaman ve kapsam bakımından çok geniş ve çok yönlü bir süreçtir. Eğitim sürecini, birbirini izleyen ve birbiri üzerine biriken öğrenme ve öğretme etkinlikleri oluşturmaktadır. Öğrenmenin oluşmasını sağlayan her türlü etki, eğitim sürecinin bir parçasıdır.

2. Eğitim sonucunda bireyde davranış değişikliğinin oluşması: Davranış, organizmanın etkiye karşı gösterdiği tepki ya da tepkiye karşı gösterdiği etki olarak tanımlanabilir. Eğitim açısından davranışın gözlenebilir, ölçülebilir ve istendik olması önem taşır.

3. Davranış değişikliğinin bireyin yaşantıları sonucunda oluşması: Yaşantı, bireyin çevresiyle kurduğu etkileşim sonucunda bireyde kalan izlerdir. Bu izler birikerek bireyin davranışlarında değişiklik olmasını sağlar.

Doğru cevap D'dir.

Eğitim, bireyin ekonomik etkinliğini geliştirir. Bunu geliştiren birey;

• Çalışmaktan haz duyar, iyi bir üreticidir.

• Meslekleri tanır ve mesleğini seçmede isabetlidir.

• Mesleğinde başarılıdır, yaptığı işin toplumsal değerini bilir.

• Kendi gelir ve harcamalarını düzenler, harcamalarında akıllıdır.

• İyi bir tüketicidir.

Eğitim, bireyin kendini gerçekleştirmesine yardım eder. Eğitim yoluyla kendini gerçekleştiren birey;

• Öğrenme ve tartışma isteği duyar.

• Türkçeyi etkili kullanır.

• Sayma ve hesaplamayı öğrenmiştir.

• İşittiğini duyar, baktığını görür.

• Sağlık ve hastalık hakkında temel bilgiye sahiptir.

• Spor ve boş zaman etkinliklerine katılır, entellektüel ilgiler geliştirir.

• Güzel şeyleri takdir eder.

• Kendi yaşamına yön verebilir.

Doğru cevap C'dir.

Eğitim, bireyin kendini gerçekleştirmesine yardım eder. Eğitim yoluyla kendini gerçekleştiren birey;

• Öğrenme ve tartışma isteği duyar.

• Türkçeyi etkili kullanır.

• Sayma ve hesaplamayı öğrenmiştir.

• İşittiğini duyar, baktığını görür.

• Sağlık ve hastalık hakkında temel bilgiye sahiptir.

• Spor ve boş zaman etkinliklerine katılır, entellektüel ilgiler geliştirir.

• Güzel şeyleri takdir eder.

• Kendi yaşamına yön verebilir.

Doğru cevap A'dır.

Okullarda ya da kurumlarda bir plan ya da program dahilinde gerçekleştirilen eğitime formal eğitim denmektedir (Demirel ve Kaya, 2001, s.8). Formal eğitim amaçlıdır; önceden hazırlanan bir program çerçevesinde, planlı olarak ve öğretim yoluyla gerçekleştirilir. Eğitim süreci, öğretmen tarafından planlanır, uygulanır ve değerlendirilir. Böylece bireylerin davranışları önceden belirlenmiş amaçlar doğrultusunda değiştirilmeye çalışılır (Fidan ve Erden 1998, s.3; Gürkan, 2006a, s.5). Okul dışında değişik alanlarda bireyleri mesleğe hazırlamak ve meslekte iken ilerlemesini sağlamak amacıyla yapılan etkinlikler, açılan kurslar, orduda asker yetiştirme formal eğitime örnek olarak verilebilir. Bu tür eğitimin okulda yapılan eğitimden farkı; gereksinime dönük, kısa süreli olması, belli konularla sınırlandırılması ve eğitim talep eden bireylerin yaşa göre gruplandırılmamasıdır.Formal eğitim süreci, okulda ve okul dışında gerçekleştirilmesine göre örgün ve yaygın eğitim olarak adlandırılmaktadır. Örgün eğitim, belli bir yaş grubundaki ve aynı düzeydeki bireylere, amaca göre hazırlanmış eğitim programları yoluyla okul çatısı altında düzenli olarak yapılan eğitimdir (Taymaz, 1992, s.3). Örgün eğitim; okulöncesi eğitim, ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretimi içine alır.Yaygın eğitim ise örgün eğitim sistemi içine hiç girmemiş, bu sistemin herhangi bir basamağında bulunan ya da bu basamaklardan birinden ayrılmış olan kişilere ilgi ve gereksinimleri doğrultusunda yapılan eğitimdir.

Bir berber çırağının, ustasının yaptıklarını gözleyip onu taklit ederek nasıl saç keseceğini öğrenmesi formal eğitime örnektir. 

Doğru cevap D'dir.

Öğrenmenin varlığı, genelde şu ölçütlere dayalı olarak incelenmektedir:

• Öğrenme sonucunda davranışlarda gözlenebilir bir değişme olmalı.

• Bireyin davranışındaki değişiklik nispeten kalıcı izli olmalı.

• Bireydeki davranış değişikliği yaşantı ürünü olmalı.

Doğru cevap E'dir.

Öğretim etkinliklerinin dört temel ögesi; amaçlar (hedefler), içerik, öğretme- öğrenme süreci ve değerlendirmedir.

Doğru cevap D'dir.

Öğretim, “öğrenmenin gerçekleşmesi ve bireyde istenen davranışların geliştirilmesi için uygulanan süreçler” (Varış ve diğerleri, 1991, s.18) olduğuna göre bu süreçte öğrenmenin sağlanabilmesi, öğretim sırasında şu noktaların dikkate alınmasını gerekli kılmaktadır (Varış ve diğerleri, 1991, ss.19-20; Gürkan ve diğerleri, 1998, ss.11-13; Oğuzkan, 1985, ss.10-11):

• Öğretimde öğrenenin kavrama gücü dikkate alınmalıdır. 

• Uyarılan bir insan, uyarılmayana göre daha kolay öğrenir. 

• Uyarımın ölçülü olmasına dikkat edilmelidir. 

• Ödüllendirme ile kontrol edilen öğrenme, genelde cezalandırma ile kontrol edilen öğrenmeye oranla daha etkin olur. 

• Öğretimde temel olan, başarıdır. Öğretim sonucunda her bireyden aynı başarıyı beklemek olanaksızdır. Önemli olan, bireye başarılı olabileceği öğrenim yaşantılarının sağlanarak başarısızlığın başarıya dönüştürülebilmesidir.

• Öğretimde amaçların bireyler için gerçekçi olması gerekir. Amaçların bireyin kapasitesine, öğrenme gücüne göre gerçekçi olarak saptanması, daha doyurucu bir öğrenme sağlar.

• Öğrenmede geçmiş yaşantıların önemli bir yeri vardır. Bu yaşantılar, öğrenmeyi kolaylaştırabileceği gibi zorlaştırabilir de.

• Birey, öğretim sürecine etkin olarak katılırsa daha kolay öğrenir.

• Bireye göre anlamlı olan konular, anlamsız ve anlaşılması zor olan konulara oranla daha kolay öğrenilir.

• Becerilerin iyi öğrenilmesinde tekrarlanan alıştırmaların yerini hiçbir şey tutamaz. • Birey, öğrenme yaşantıları arasındaki ilişkileri kendi bulur ve yeni durumlara uygulama deneyimi kazanırsa öğrendiği şeyleri başka konulara transfer etmesi kolaylaşır.

• Uzun süre hatırlanması istenen konular için ayrı zamanlarda ara sıra yapılan hatırlatmalar yararlı olmaktadır.

Doğru cevap C'dir.

Ödüllendirme ile kontrol edilen öğrenme, genelde cezalandırma ile kontrol edilen öğrenmeye oranla daha etkin olur. Ödül ya da cezanın öğrenme üzerindeki  etkisi henüz tam olarak çözümlenememesine karşın sosyal sonuçlara bakılarak ödül, cezaya tercih edilmelidir. Bireyin kendi içinden gelen uyarım, dıştan verilen uyarıma oranla daha etkili öğretim sağlar. Birey, kendisi başarılı olmak ister ve bu amaçla çalışırsa daha etkili öğrenir

Öğretim etkinliklerinin dört temel ögesi; amaçlar (hedefler), içerik, öğretme-öğrenme süreci (eğitim durumları) ve değerlendirmedir

Günlük yaşam içinde bireye bir şeyler öğrenmesini sağlayacak çeşitli yaşantılar, ailede anne-baba, akran gruplarında arkadaşlar tarafından ya da kitle iletişim araçları aracılığıyla sunulmaktadır. Örneğin, bir kız
çocuğuna yemek yapması annesi tarafından, bilmediği bir oyunun kuralları arkadaşları tarafından ya da sigaranın zararları televizyondaki bir program aracılığıyla öğretilebilir. Birey, kişi ya da araçlarla etkileşime girerek davranışlar kazanır ya da var olanları değiştirir, geliştirir. Ancak bu yollarla birey, istendik davranışların yanı sıra doğru olmayan davranışları da kazanabilir.

Öğrenme süreci genellikle iki biçimde gerçekleşmektedir: Kendiliğinden öğrenme ve yönlendirilmiş öğrenme. Bireyin kendi kendine gerçekleştirdiği bir eylem sonucunda meydana gelen davranış değişikliği, kendiliğinden öğrenmedir. Yönlendirilmiş öğrenmede ise öğrenmeyi sağlayacak bir başka kişi ya da aracın varlığı söz konusudur. Yönlendirilmiş öğrenme, öğretme etkinliklerinin sonucunda oluşur.

Örneğin insan ve hayvanların boy ve ağırlıklarında meydana gelen değişiklikler, kuşların uçabilir, insanların yürüyebilir hale gelmesi gibi. Kimi zaman da yorgunluk, alışkanlık, ilaç ya da alkol alma gibi nedenlerle davranışlarımızda meydana gelen değişiklikler de öğrenme sonucu oluşmaz. Bu durumlarda, davranışlarımızdaki değişiklikler geçici olarak meydana gelmektedir

Büyükkaragöz ve diğerleri ise eğitimin toplumsal, siyasal, bireysel
ve ekonomik olmak üzere dört işlevinden söz etmektedir:
1. Eğitimin toplumsal işlevleri: Toplumsal kültürü aktarmak, bireyin topluma
uyumunu sağlamak, araştıran ve kültüre dinamik ögeler katan insan yetiştirmektir.
2. Eğitimin siyasal işlevleri: Ülkenin anayasal yapısına uygun, lider özellikleri
olan, girişimci ve bilinçli seçmen yetiştirmektir.
3. Eğitimin bireysel işlevleri: Bireyin beden, zihin ve ruhsal yapısını geliştirmektir.
4. Eğitimin ekonomik işlevleri: Bilinçli üretici ve bilinçli tüketici yetiştirmektir.