Mobil İş Süreçleri

• Ticaret işletmenin alım ve satım ile ilgili süreçlerine odaklanırken, iş ise alım ve satım süreçlerini de kapsamakla birlikte çok daha fazlasıdır.
• Ticaret, iş ile karşılaştırıldığında çok daha soyut bir kavramdır. İş ise çok daha somut
olmakla birlikte fiziksel bir kimliği olabilmekte ve birileri tarafından sahiplenebilmektedir. Bu yönüyle iş bir kuruluş ya da teşebbüsken, ticaret değiş tokuşa karşılık gelmektedir.
• İş kavramı genel olarak değerlendirildiğinde satış, pazarlama, planlama, muhasebe,
üretim, denetim gibi aktivitelerle ilgiliyken, ticaret kavramı satın alma ve satış ile doğrudan ilgili aktiviteleri kapsamaktadır. Bu açıdan bakıldığında ticaret iş kavramının
bir alt kümesini oluşturmaktadır.
• İş ile ilgili değişik esas ve ölçütlere bağlı olarak büyüklük, sahiplik ve hukuki yapıları
başta olmak üzere çeşitli sınıflandırmalar bulunmaktadır. Aynı durum ticaret için söz konusu değildir.

“Elektronik”, eksi yüklü elektronların hareketlerinden yararlanılarak çeşitli donanımları yapma bilimine denilmektedir. Elektronik, serbest elektron hareketinin denetimini esas almaktadır ve bu yapı; radyo, televizyon, bilgisayar gibi pek çok aygıtın temelini oluşturmaktadır. “Dijital” kelimesi ise, sayı temeline dayanır ve sayısal anlamına gelmektedir. Elektronik; 1) Analog (örneksel) elektronik, 2) Dijital (sayısal) elektronik, olarak iki kısımda ele alınmaktadır. Analog temelli devrelerde sinyalin değişimi küçük zaman aralıklarında olmaktadır. Dijital özellikli devrelerde ise devreden akım geçmekte ya da geçmemektedir. Anlatımlarda akımın geçme anı (1) ile geçmeme anı ise (0) ile gösterilmektedir. Sonuç olarak analog devreler, ölçerek örnekleme yapmakta; dijital devreler ise sayma işlemi yapmaktadır (Karagülmez, 2010). Bu açıklamalar doğrultusunda “dijital” kelimesinin, “elektronik” kavramının bir bölümünü kapsadığı anlaşılmaktadır.                                                                                            Elektronik kavramı sıfat olarak, herhangi bir zamanda iş süreçlerine erişim anlamında e-iş veya e-ticaret kavramları ile birlikte kullanılmaktadır. Bu durumda bilgisayar ağlarına erişim hareketsizdir. Diğer bir ifade ile sabit bir noktadan gerçekleşmektedir. Bu yüzden bu hizmet kullanıcının mevcut coğrafi konumundan bağımsız olamaz (Tiwari ve Buse, 2007, 26).
Genel olarak “mobil” terimi, verilen bir birimin hareket edebilme veya ettirilme durumu, “mobilite” ise hareketi sağlama kabiliyeti olarak anlaşılır. Mobil hareket ettiği veya ettirildiği sürece fiziksel veya fiziksel olmayan, somut veya soyut olabilir. Dolayısıyla mobil ve mobilite çok geniş çeşitlilikte durum ve kabiliyetleri işaret etmektedir. Mobilite bazen fiziksel bir hareket bazende birbirleriyle iletişim için mobil teknoloji kullanan insanlar arasındaki etkileşim anlamında kullanılmaktadır. Daha farklı bir anlatımla, mobilite insanın fiziksel hareketi olduğu gibi diğer insanlarla uzaktan etkileşimi veya bilgi kaynaklarının hareketi olarak da tanımlanabilmektedir (Başkaya, 2011).                                                                                                                Mobil kavramı hareketli ve taşınabilir sıfatlarının karşılığı olarak herhangi bir zamanda ve herhangi bir yerden iş süreçlerine erişim anlamında m-iş veya m-ticaret kavramları ile birlikte kullanılmaktadır. Kullanıcı bu hizmetten yararlanmak için mobil iletişim ağlarından yararlanmaktadır. Bu yüzden bu hizmet kullanıcının mevcut coğrafi konumundan bağımsız olabilmektedir (Tiwari ve Buse, 2007, 26).

“Mobil” kavramı yaygın bir şekilde kullanılmaya başlamadan önce “portable”ın kullanıldığı görülmektedir. Mobil, bir yerden bir yere hareket edebilme ile ilgiliyken portable ise kolaylıkla taşınabilir olma özelliğine karşılık gelmektedir. Diğer bir ifade ile mobil hareketlilik ile portable taşınabilirlik ile ilgilidir.                                        Herhangi bir zamanda ve herhangi bir yerden bilgisayar tabanlı ağlara erişim anlamına gelen mobil kavramının aksine kablosuz kavramı ise sadece bilgisayar ile elektronik araçlar arasında kızılötesi sayesinde bağlantı kurmayı sağlayan bir iletişim yöntemidir. Diğer bir açıdan bakıldığında, tüm mobil araçlar doğası gereği kablosuz özellik sunarken, kablosuz araçların hepsinin mobil özelliği olmayabilmektedir. Örneğin Kablosuz Yerel Alan Ağları (Wireless Local Area Networks-WLAN) maksimum 300 metre bir alanda etkilidir. Bu yüzden tüm mobil uygulamaları desteklemeyebilir.          “Mobilite” ile birlikte karşımıza “molitilite” kavramı çıkmaktadır. Hareket mobilite performansını belirtir, motilite ise mobilite potansiyeline işaret eder. Motilite bir kişinin mobil olma kapasitesini tanımlayan bütün faktörleri (amaç, strateji, tercihler ve beceriler) de kapsar ve insandan insana yoğunluğu değişebilen mobil olma eğilimi olarak da ifade edilebilir (Başkaya, 2011).

E-ticaret “Ürünün veya hizmetin kullanım hakkının veya sahipliğinin el değiştirmesini de kapsayan, bilgisayar tabanlı bir ağ üzerinden tamamlanan herhangi bir işlem” olarak tanımlanmaktadır.

"Elektronik bir aracın yardımıyla bilgisayar tabanlı ağlara mobil erişimi kullanarak
başlatılmış veya tamamlanmış, bir ürün veya hizmetin sahipliğinin veya kullanım hakkının transferini kapsayan işlemlerdir”.

Genel olarak kavramlar ile ilgili açıklamalar ve tanımlamalar incelendiğinde “ticaret” kavramı, “iş” kavramının bir alt kümesi olarak görülmektedir. Diğer bir ifade ile iş kavramının kapsamı, ticaret kavramını da içine almaktadır. Bu açıdan bakıldığında da bu açıklamaların doğal bir sonucu olarak, m-ticaret kavramı, m-iş kavramını bir alt kümesinde yer almaktadır. Aynı şekilde e-ticaret kavramı da e-iş kavramının bir alt kümesinde yer almaktadır. (s:180, şekil 6.1)

• •Her zaman ve her yerde hazır bulunabilme                                                          •Anında erişim                                                                                                      •Konum belirleme                                                                                                •Anında bağlanabilirlik                                                                                          •Verimlilik                                                                                                            •Proaktif işlevler                                                                                                    •Hız                                                                                                                    •Kimlik tanımlama sürecinin kolaylaşması                                                                •Kişiselleştirilebilme                                                                                                •Güvenlik

G Teknolojisi: Birinci nesil (First Generation1G), kablosuz teknolojiye sahip cep telefonlarından oluşmaktadır. Mobil telekomünikasyon alanında başlangıçta, sadece ses iletimini mümkün kılan analog teknolojiler, 1980’lerden itibaren, Amerika ve Avrupa’da yayılmaya başlamış ve tahminlerin ötesinde abone kaydetmiştir. Birinci nesil olarak adlandırılan analog teknolojiler, farklı ülkelerde farklı standartlar ile uygulanmıştır. Bunun sebebi, devletlerin ve ekipman üreticilerinin sahip olduğu politikalar ve analog mobil sistemlerin ulusal sistemler olarak dizayn edilmiş olmasıdır (Aydın, 2007).

Aslında üç temel ikinci nesil (2G) teknolojisi bulunmaktadır. Bunlar zaman bölümlü çoklu erişim (time division multiple accessTDMA), küresel mobil iletişim sistemleri (global system for mobile-GSM) ve kod bölümlü çoklu erişim (code division multiple access-CDMA)’dir. Bu üç teknoloji arasında en çok kullanılan ve kabul göreni GSM’dir (Bose ve Xi, 2007). İkinci nesil teknolojilerin başlangıcı kabul edilen GSM veri
iletimini, devre anahtarlamalı sistemlerin yapısal özelliği nedeniyle tek bir kanaldan ve tüm kanal kapasitesini kullanarak göndermektedir. Kullanıcılarına daha güvenli ve kaliteli bir iletişim hizmeti sunmakla birlikte, uluslararası bir seyahat serbestliği ve mekân özgürlüğü sağlamaktadır. GSM mobil telefon aboneleri, dünyanın neresinde olurlarsa olsunlar GSM kapsam alanı içinde bulundukları sürece, dünyanın herhangi bir yerinde mobil ya da sabit olan bir telefonu arayabilirler. 2G mobil telefonlar, 1991’in ortalarında piyasaya sürülmüş ve kullanımı büyük bir hızla yaygınlaşmıştır. Bu
sistemde kullanılan telefonlar kendi içinde ise iki alt gruba ayırabilir. Bunlar, 900 MHZ genişliğinde telefonlar ve 1800 MHZ genişliğinde telefonlardır. GSM aynı zamanda 2G dijital ağ olarak da adlandırılmaktadır (Bose ve Xi, 2007).

Bu nesil sistemler paket anahtarlamalı radyo hizmetleri (general packet radio service-GPRS) ve küresel mobil iletişim için yükseltilmiş veri hızları (enhanced data GSM environment-EDGE) teknolojileri içermektedir. GPRS ses iletişimine dayalı birinci nesil teknolojilerin yetersiz kaldığı alanlardan birisi olan veri iletimi konusunda gelişmiş bir teknolojik altyapı sistemidir. GPRS, şebeke üzerinde paket bazlı IP haberleşmesini kullanıma sunar. GPRS hızlı bir şekilde kullanıcı band genişliğini arttırarak, paket bazlı yapısı sayesinde kullanıcıların sürekli olarak İnternete bağlı bulunmalarını sağlar. GPRS, GSM sistemin altyapısına eklemlenen bir yapıdır. “Düğüm” olarak adlandırılan ve bilginin veri paketlerine eklenmesini sağlayan yapıların eklenmesi sistemine dayanır. Küresel Mobil Sistemden farkı, verilerin paketler halinde iletilmesidir. Bilgi bu teknoloji sayesinde veri paketleri haline getirilerek taşınmaktadır (Kırçova, 2002). GPRS sisteminde kullanıcılar, sistem kaynaklarını gerçekten veri aldıklarında ya da gönderdiklerinde kullanmaktadır. Üçüncü nesil sistemlere geçişte büyük rolü olacağı düşünülen GPRS teknolojisi 2000 yılının başından itibaren aralarında Türkiye’nin de bulunduğu çeşitli ülkelerde servise verilmiştir.                                                    EDGE üçüncü nesil sistemlere geçiş öncesinde, ikinci nesil sistemlerde gerçekleştirilebilecek olan en son hız yükseltme uygulaması olacaktır. EDGE, radyo dalgası üzerinden (GSM şebekesi üzerinde) veri “paketleri” gönderen Genel Paket
Radyo Servisine dayanır. Paket anahtarlaması, yap boz bulmaca gibi çalışır: veri birçok parçaya bölünür; sonra şebeke üzerinden gönderilir ve diğer uçta tekrar birleştirilir. GPRS, bu yap boz bulmacaları gönderme yollarından sadece biridir. EDGE, mobil cihazla gerçekleştirilen internet bağlantısını GPRS’in sağladığı hızın üç kat fazlasına kadar çıkarabilmektedir. 2001 yılının sonlarından itibaren ticari hale gelmesi beklenen EDGE, başlangıçta üçüncü nesil lisansı alamayan, ancak pazarda kalmak isteyen GSM işletmecileri için geliştirilmiştir (Aydın, 2007).
Kablosuz Uygulama Protokolü (wireless application protocol-WAP) mobil kullanıcıların kablosuz cihazlarla, bilgi ve servislere kolayca erişebilmelerini sağlayan açık ve küresel bir standarttır. Diğer bir ifadeyle WAP, yeni geliştirilen, mobil cihazlar üzerinden internete erişim sağlayan iletişim protokolüdür. Kablolara bağlı olmadan, internet kaynaklarına erişmeyi sağlayan WAP, sisteme uyumlu cep telefonu veya el bilgisayarlarıyla çalışmaktadır. WAP’ın amacı servisler, bilgiler ve diğer kullanıcılar arasında güvenli, hızlı, online, ve interaktif bir bağlantı ortamı sağlamaktır

3G aynı zamanda evrensel mobil iletişim sistemi (universal mobile telecommunications system-UMTS) olarak da adlandırılmaktadır (Lim ve Siau, 2003). Mobil telekomünikasyon hizmetlerinin ve internetin hızla yaygınlaşması, özellikle yüksek hızlarda, kesintisiz bir şekilde, her yerden ve her zaman internete mobil olarak erişim mobil internet kavramını gündeme getirmiştir (Aydın, 2007). GSM’in varisi olarak, UMTS eş zamanlı mobil servis sağlayan eposta ve veri, ses, dijital radyo sinyalleri, renkli görüntüler ve video içeren servisler gibi daha yüksek veri oranları sunar. Üçüncü nesil sistemlerde kullanıcının hareket hızı, bahsedilen farklı bölgeler arasındaki geçişlerde roamingi (dolaşım) gerekli kılmaktadır. Yani, yere ve zamana bağlı olmaksızın, kullanıcılar bulundukları ülkeleri aynı terminal ile ya da farklı terminal kullanmak suretiyle değiştirebilecek, aynı zamanda da abone oldukları mobil servisleri bu değişikliklerden etkilenmeksizin alabileceklerdir.

Kablosuz ağ teknolojilerinden biri olan WiMAX, kablosuz bağlantı alanının (wireless fidelity-WiFi) bir sonraki nesli olarak görülmektedir. Diğer bir ifade ile yaklaşık 40 metrelik bir mesafede 10 Mbt/sn veri aktarımı sunan WiFi teknolojisinin çok daha gelişmiş bir şeklidir. WiMAX’ın amacı, mevcut kablosuz internet bağlantısının hızını ve sınırlarını arttırmaktır. WiMAX 50 km’lik bir alan içinde 70 Mbt/sn bir veri aktarımını mümkün kılmaktadır. WiMAX, kablosuz internetin mobil araçların yanı sıra, sabit bilgisayarlar tarafından da kullanılmasını mümkün kılmaktadır (Olla, 2007, 504). Dördüncü nesil teknolojilerde; interaktif çoklu medya servislerine telefonferans, kablosuz internet gibi destek, daha yüksek bant genişliği, daha yüksek bit oranları, küresel hareketlilik ve hizmet taşınabilirliği, düşük maliyet, mobil ağlarda ölçeklenebilirlik, tamamen paket anahtarlamalı ağ, bütün ağ elementleri dijital, düşük maliyetle multimedya servis sağlamak için yüksek bant genişliği, güçlendirilmiş ağ güvenliği 95 gibi son derece geliştirilmiş özellikler eklenerek kullanıcılara daha üstün bir kullanım avantajı sağlanmıştır.

LTE (Long Term Evolution), teknik olarak 4G ailesinin içinde bulunan dördüncü nesil kablosuz iletişim ağıdır. 4G’nin WiMax gibi daha zayıf sürümleri de mevcut. Türkiye’de
kullanıma sunulacak olan sürüm ise LTE Advanced sürümü. Diğer bir ifadeyle 4.5G, LTE Advanced teknolojisine verilen 4G’nin ileri bir teknolojisi olarak tanımlanabilir. LTE, ağ teknolojilerine dayalı yüksek hızlı kablosuz veri aktarıma verilen addır. 3G, ortalama olarak 25 Mbps hız sunarken, 4G’nin sunduğu hız 100 Mbps‘e kadar ulaşabilmektedir. 4.5G’nin 3G ve 4G’den en büyük farkı ulaştığı hızdır. 4.5G olarak LTE Advanced ise 300 Mbps‘lik hız potansiyeli ile 4G’yi geride bırakmaktadır. Bu uygulamadan yararlanabilmek için mobil cihazların LTE destekli olması gerekmektedir.

5G teknolojisi olarak Machineto-Machine Intelligence (M2MI) cihazların birbirleri arasında bir insana gerek kalmadan haberleşmesinin sağlanması ve bu haberleşme esasında alınan verilerin depolanarak belirli bir algoritma çerçevesinde raporlanabilmesini ifade etmektedir. 5G cihazların internet üzerinde hem kendi aralarında hem de insanlarla veri alışverişi yaparak nasıl hareket edeceklerini öğrendiği ve bu sayede internete bağlı olan diğer tüm cihazlarla iletişim kurduğu bir
teknolojidir. Dördüncü nesil teknolojinin yaklaşık 10 katı veri iletim hızı sağlamaktadır. Nesneden nesneye (machine to machine-M2M) kavramı cihazların birbirleri arasında bir insana gerek duymadan iletişim kurmasını sağlayan ve alınan verileri depolayarak belli bir algoritma çerçevesinde raporlayabilmesi demektir. Bu yeni dönemde otomobil, kamera, ayakkabı, buzdolabı, termos gibi internete bağlı her nesnenin bir IP (Internet Protocol) adresi olması anlamına gelmektedir. 2020’de internete bağlı cihaz sayısı Gartner raporuna göre 26 milyar, Cisco raporuna göre 50 milyar, Intel’e göre de 200 milyar olarak tahmin edilmektedir. Internet’e bağlı olan cihazların sayısının hızlı bir şekilde artmasıyla, bağlantılı her cihazın olaylara cevap verme, veri gönderme ve alma, analiz etme yeteneği de artış gösterecektir (Yılmaz ve Olgaç, 2016).

Kablosuz iletişim teknolojilerinden bir diğeri de Bluetooh’tur. Bluetooth kablosuz teknoljisi, küçük boyutlu cihazlar için, mobil bilgisayarları, mobil telefonları, elde taşınabilen küçük cihazları birbirlerine ve internete bağlayabilen dünya çapında belirlenmiş düşük maliyetli bir radyo çözümüdür. Bu teknoloji yardımıyla gelecekte, masa üstü ve taşınabilir PC, PDA, mobil telefon, dijital fotoğraf makinesi, video kamera vb araçlar belli bir frekans üzerinden birbirleriyle kablosuz iletişim kurulmasını sağlamaktadır (Sarısakal ve Aydın, 2003, 86). Kısa mesafeli radyo dalgalarıyla aygıtların birbirleri ile kablo bağlantısı olmadan, görüş doğrultusu dışında bile olsalar haberleşmelerine olanak sağlayan teknolojiye verilen addır. Temel amaç radyo frekansları aracılığıyla veri değişimini ve iletişimi sağlamaktır. Radyo frekansını algılayan devrelerden oluşan tek bir çip sayesinde Bluetooth kısa mesafelerdeki yerel alan ağlarını (LANs) destekleyen standart kablosuz erişimi hesaplı bir şekilde sunabilen bir teknolojidir.

Günümüzde kullanılmakta olan mobil işletim sistemleri Android, iOS, RIM, ve Symbian'dır.                                                                                                                   

En yayın olarak kullanılan mobil araçlar akıllı cep telefonları, PDA’lar {Personal Digital Assistant (Kişisel Dijital Asistan), avuç içi bilgisayar adı altındaki makinelerin tümüne verilen genel ad} ve kablosuz bilgisayarlardır.

Bulut bilişim, en basit tanımla, kurumların işlerini yürütürken yararlandıkları bilişim sistemlerine ilişkin hizmetlerin üçüncü taraflardan Internet üzerinden alınmasıdır.

• Donanım (bilgisayarlar, saklama üniteleri), bulut bilişim sağlayıcısı tarafından sunulmaktadır.
• Bulut bilişim hizmeti için gerekli donanım, bilgisayarların oluşturduğu şebeke tarafından dinamik olarak optimize edilmektedir.
• Donanım kullanımının optimize edilmesi için bulut bilişim sağlayıcılar, kullanıcıların oluşturduğu trafiği, genellikle veri merkezleri veya bilgisayarlar arasında dağıtarak dengelemektedirler.
• Uzaktaki donanım, verileri saklama ve işleme görevlerini yürütürken, e-posta hesaplarında olduğu gibi, farklı uygulamalar üzerinde kullanılabilmesini de sağlamaktadır.
• Kullanıcılar PC, dizüstü ve tablet bilgisayarları ve akıllı telefonları ile yer ve konum fark etmeksizin bilgilerine erişebilmekte ve yazılımlarını kullanabilmektedirler.
• Bulut bilişimin üç katmanı; donanım, platform ve uygulama yazılımıdır.
• Kullanıcılar genellikle kullandıkları kadar ödeme yapmaktadırlar.                            •Kullanıcının ihtiyaç duyduğu kapasite artışı
saniyeler mertebesinde sağlanabilmektedir

1.Melez Bulut: Genel ve özel bulut hizmetlerinin birlikte kullanıma sunulmasıdır. Bir kurumun verileri özel bulut içinde yer alırken, bazı servisleri genel bulut üzerinden halkın kullanımına açılabilir. Melez bulut henüz yaygın olarak kullanılan bir kullanım biçimi değildir (IBM, Juniper). Kurum için veri merkezleri ve özel ya da genel bulur çözümlerinin birleştirilmesiyle oluşturulan bulut altyapısıdır.
2.Topluluk Bulutu: Belirli bir topluluk ya da gruba sunulan bulut hizmetidir. Topluluğu oluşturan unsurlar, ortak çalışma alanında bulunan kurumlar da olabilir.

• Düşük donanım maliyeti,
• Gelişmiş performans,
• Düşük yazılım maliyeti,                                                                                      •Anında güncelleme,
• Sınırsız depolama kapasitesi,
• Artırılmış veri güvenliği,
• İşletim sistemleri arasında geliştirilmiş uyum,
• Artırılmış dosya formatı uyumu,
• Grup çalışması

• Sabit internet bağlantısı gerektirmesi,
• Düşük hızlarda düzgün çalışmaması,
• Uygulamanın yavaş çalışması,
• Güvenlik açıkları,
• Sistem güncellemeleri,
• Deneyimsiz bulut operatörü,
• Kullandığınız programın özellikleri.

Sayfa 193'te yer alan tablo 6.4 mobil ticaret uygulamalarını ve hizmetlerini listelemiştir.