E-Ticaret

“E-ticaret, mal ve hizmetlerin üretimine, pazarlanmasına, dağıtımına ve ödemenin yapılmasına ilişkin işlemlerin, internet ortamında gerçekleştirilmesidir” sonucuna ulaşılabilir (Kalaycı, 2008).

• Yatırım maliyetleri düşüktür: Fiziksel bir mağaza kurmaktan çok daha düşük bir bütçe ile sanal mağaza kurulabilir. Bu, herkesin altından kalkabileceği bir maliyet olmayabilir. Burada yapılmak istenen e-ticaretin ne kadar profesyonelce yapılmak istendiği önemlidir.                                                                                                               • İşletme giderleri düşüktür: Az sayıda personelle sanal mağaza çalıştırılabilir. Bir sanal mağaza açarken beklentilerin iyi gözden geçirilmesi ve hedeflerin tutarlı bir şekilde belirlenmesi gerekir. Küresel ya da ülke bazında ekonomik durgunluk zamanlarında e-ticaretde bu durumlardan fazlasıyla payını almaktadır.
• Yersınırlaması yoktur: Binlerce ürün ve yüzlerce kategori yaratılabilir. E-ticaret yapılırken ne satılmak istendiği çok iyi belirlenmelidir.
• Satış için zaman sınırlaması yoktur: Belirli bir açılış kapanış saati olmadığından 7/24 satış olanağı bulunmaktadır.
• İşlemler her zaman kayıt altındadır: Satış, stok, fatura gibi işlemler bilgisayardan hızla kontrol edilebilir.
• Ürünlerle ilgili geniş bilgiye yer verilebilir: Ürün açıklamaları, karşılaştırmalı özellikler, resim, video, tartışma, yorum ve ödeme seçenekleri ile ilgili detaylı bilgi verilebilir.
• Stok zorunluluğu yoktur: Devamlı ürün stoğu tutulmayabilir. Kimi satışı çok olan ürünlerin stoğu tutulurken daha az satılan ürünler sipariş geldikçe tedarik edilebilir. Fakat bu konuda müşteriler bilgilendirilmelidir.                                                           • Küçük ve orta ölçekli işletmeler için rekabet üstünlüğü vardır: Bu işletmeler düşük maliyetlerle büyük firmaların mağazalarından daha kaliteli ve etkili mağazalar oluşturabilir, yeni fikirlerini hızla deneyebilirler.
• Müşteri takibi kolaydır: Müşterilerin davranışları izlenebilir ve bu sayede müşterilerin beklentileri hızlı bir şekilde karşılanabilir.

• Her an, her yerden alışveriş yapabilme olanağı sunması: Tüketiciler, evlerinden, iş yerlerinden ya da seyahat sırasında her zaman sipariş verebilirler. Ayrıca fiziksel bir mağazaya gitmek için vakit ayırmaya ve o mağazaya ulaşmak için masraf yapmaya gerek kalmaz. Bunların yanı sıra büyük mağazalara ulaşmanın daha zor olduğu taşradaki müşteriler için bu özellik çok daha anlamlıdır.
• Aynı anda farklı mağazalar dolaşılabilir: Alışveriş yapmak ya da ürün görmek için müşteriler, bulundukları yerden internet üzerinden farklı mağazaları gezebilirler.
• Hızlı bir şekilde ürün fiyatları karşılaştırılabilir: Tüketiciler, bir ürünü almaya karar verdiklerinde o ürünün fiyatını farklı mağazalardakilerle hızla karşılaştırıp en iyi ödeme ve teslimat koşullarına karar vererek alışveriş yapabilirler. Bu karşılaştırma tek bir ürün için yapılabilir, aynı ürünün farklı markalardaki tutarlarını hızla kontrol edip karşılaştırma biçiminde de olabilir.
• Ürünlerin özellikleri ile ilgili detaylı bilgi edinilebilir: E-ticarette tüketiciler ürünleri fiziksel olarak göremedikleri için ürünle ilgili detaylı bilgi ve görsellere yer verilmelidir. Bu nedenle tüketiciler bu detaylı bilgiler sayesinde daha kapsamlı karşılaştırma yapabilirler.
• Ürün yorumlarından faydalanılabilir, ürünlere yorum yapabilirler: O ürünü almış ve kullanan bir tüketicinin yorumu satın alma kararında etkili olabilir. Yapılan yorumlarda tutarlı ve tekrar eden ürünün kimi özellikleri ya da kötü yanları ürünü alacak tüketiciyi daha çok araştırmaya itebilir yahut tüketicinin farklı bir ürün almasına neden olabilir.    • Ödeme seçenekleri fazladır: Farklı kredi kartı, taksit ve ödeme seçenekleri tüketicilerin ürünü almasını kolaylaştırır.                                                                    • İkinci el ürün alışverişi olanağı sunmak: Birçok ikinci el ürün satış sitesinin ortaya çıkmasıyla tüketiciler birbirleri arasında ellerinde fazla olan ya da kullanmadıkları ürünleri alıp satmaktadır. Bu alışveriş her iki taraf için de yarar sağlamaktadır.

• Ürünü fiziksel olarak inceleme olanağının olmaması: Bu durum özellikle giyim eşyası, halı, mobilya ve ikinci el ürünlerde sorunlara yol açmakta ve ürünün satışını zorlaştırmaktadır. Giyim eşyaları, mobilya ve halılarda ekranda görülen renk ile gerçek renkler arasında farklar olmakta, ikinci el üründe bozuk taraflar ortaya çıkmaktadır. Böyle durumlarda ürün iade edilebilir fakat bu durum da tüketiciye ek külfetler getirmektedir (ürünü tekrar paketleme, taşıma ve kargolama gibi).
• Tedarik ve teslimatta yaşanan aksaklıklar: Fiziki bir mağazadan kısa bir süre içinde alınacak bir ürün için e-ticaret yöntemiyle alışverişte günlerce beklemek zorunda kalınabilmekte, ürün alımı iptal edildiğinde geri ödemede aksaklıklar yaşanabilmektedir. Ürünler kargo sırasında hasara uğrayabilmekte, bu durumda iade edilen ürün için tekrar bir bekleme süreci başlamaktadır.
• Stok ve teşhir sorunu: Satışı olmayan ya da stokta bulunmayan bir ürünün teşhirde
unutulması orada tutulması sonucu yapılan alışverişin sonuçsuz kalması da karşılaşılan
olumsuz örneklerdendir. Bu durumda tüketici tarafından gönderilen ödemenin de iadesi ile mağazanın zarara uğraması yanı sıra tüketicinin o sanal mağazaya olan güvenilirliğinin azalması ve mağaza için müşteri kaybı gibi istenmeyen durumlar oluşabilmektedir.                                                                                                      • Tüketicinin firma tarafından yanlış bilgilendirilmesi: Ürün bilgilerinin yanı sıra hiç olmayan, dolandırıcılık amacıyla kurulan bir sanal mağaza da tüketicileri çok büyük zararlara uğratabilir (Sugözü ve Demir, 2011, 109-113).

• Reklam geliri,
• Üyelik geliri,
• Komisyon geliri,
• Doğrudan satış geliri,
• Kendi sitesi üzerinden diğer sitelere yapılan erişimler ve işlemler üzerinden alınan komisyon geliri.

Tapcott sınıflandırması ise internet sitesinin türüne göre yapılan bir sınıflandırma olup, günümüzde dolaylı ya da dolaysız yoldan e-ticaret faaliyeti için yapılan sitelerini sınıflandırmak için kullanılmaktadır. Fakat site türleri arttıkça bu sınıflandırma da bulunan maddelerde değişiklikler olabilir. Tapcott sınıflandırması da şu şekildedir:
• Sanal Pazaryerleri
• Sanal Aracılar
• Özel Alışveriş Siteleri
• Fırsat Siteleri
• Değer Zincirleri
• İttifaklar
• Sosyal Ağlar
• Bloglar
• Dağıtım Şebekeleri

• G2G: Kamudan kamuya (goverment to goverment)
• G2B: Kamudan işletmeye (goverment to business)
• G2C: Kamudan tüketiciye (goverment to customer)
• B2G: İşletmeden kamuya (business to goverment)
• B2B: İşletmeden işletmeye (business to business)
• B2C: İşletmeden tüketiciye (business to customer)
• C2G: Tüketiciden kamuya (customer to business)                                                    • C2B: Tüketiciden işletmeye (customer to business)
• C2C: Tüketiciden tüketiciye (customer to customer)

B2B konusunda önemli konulardan biri de “e-pazaryeri”dir. E-pazaryeri işletmeden işletmeye ticaret yapacak firmaları bir araya getiren, birbirleri ile ortak bir platformda buluşturan internet siteleridir. E-pazaryerlerinde firmalar alım ve satım ilanı verebilirler, ikinci el makine satışı yapabilirler, açık artırma ve açık eksiltme ile ürünlerini kısa sürede pazarlayabilirler ve küresel anlamda iş ortakları bulabilirler.

“Tüketiciden işletmeye” e-ticaret türü, müşterilerin ürün ve hizmet satan işletmelere teklif sunması esasına dayanmaktadır. Müşterinin belirli bir ürün ve hizmet için satıcı tarafa bir teklifte bulunması ve satıcının bu teklifi değerlendirerek yanıtlanması biçiminde bir süreç izlenmektedir. Genellikle bu süreç aracılar üzerinden yürütülmektedir.
Bu tip e-ticarette başta tatil rezervasyonları, uçak biletleri olmak üzere birçok farklı alan bulunmaktadır. Bu alanda ilk örneklerden sayılan internet sitesi Priceline’dır (www.priceline.com). Priceline’ın temel mantığı tüketici ile satıcılar arasında tüketiciden gelen taleplere yönelik bir aracılık faaliyeti sürdürmektir.

Günümüzde bu e-ticaret türünün farklı örnekleri de bulunmaktadır. Örneğin Gazelle (www. gazelle.com) tüketicilerin elinde bulunan kullanmadıkları elektronik eşyalara değer biçerek satın almaktadır. Gazelle 2008 yılından bu yana 25 milyon USD’lik ürün satın almıştır. Başka bir örnek ise Amazon’un (www.amazon.com) uyguladığı Tradein (değiş-tokuş) uygulamasıdır. Tüketici Amazon’a satmak istediği ikinci el ürünleri seçerek ürün için “yeni gibi”, “iyi durumda” ya da “kabul edilebilir durumda” (“like new”, “good” veya “acceptable”) şeklinde üç seçenekten birini seçerek göndermekte ve Amazon, ürün eline geçtikten sonra 48 saat içinde tüketicinin hediye çekini hesabına yatırmaktadır (eticaretmag, 2011).

 • Hesap işlemleri                                                                                                     • Para aktarma işlemleri                                                                                           • Yatırım işlemleri
 • Kredi kartı işlemleri
 • Ödeme işlemleri
 • Kredi işlemleri
 • Güvenlik ve bilgi güncelleme işlemleri
 • Hesaplarla ilgili bilgilendirme

İnternet bankacılığı ile yapılan işlemlere bakıldığında en fazla yapılan finansal işlem EFT’dir. EFT sistemi bir bankadan diğerine Türk Lirası cinsinden ödeme gönderilmesini sağlayan elektronik ödeme sistemidir. EFT sistemi gerçek zamanlı çalışır yani işlem anında yapılır.
EFT sistemi ile bir gün içinde ülkemizde dolaşan milyarlarca Türk Lirası hızlı ve güvenli bir şekilde el değiştirmektedir. EFT sistemi olmasaydı ya para fiziksel olarak dolaşacak ya da bankalar arasında havale yolu ile bir gün gecikmeli olarak işlemler sürdürülecekti. Finansal piyasalarda kimi zaman saniyelik değişimlerin bile çok büyük kârlara yahut zararlara yol açtığı düşünülürse EFT sistemi ülkemiz için hızlı para dolaşımı ile en az kayıp anlamına gelmektedir.

E-devletin en önemli amacı; vatandaşlar, iş dünyası ve kamu kuruluşları arasında gerçekleştirilen işlemleri desteklemek ve bu işlemleri olabildiğince basitleştirmektir. E-devlet anlayışı kamu kuruluşu, vatandaş ve özel sektör arasındaki ilişki ve iletişimi en etkin biçimde sağlama temeline dayanarak oluşturulur. Bu bağlamda, e-devletin diğer amaçlarını da sıralayacak olursak, bunlar:

1.Harcamalardan tasarruf sağlanması
2.Kağıt işlemlerinin kontrol altına alınması
3.Şeffaflık                                                                                                          4.Hizmet kalitesi
5.Katılımın artması

E-devletle geleneksel devlet arasındaki farklar  Tablo 5.2'de (s:161) özetlenmektedir. 

E-devleti oluşturan üç temel öğe bulunmaktadır. Bunlar: devlet, vatandaş ve iş dünyasıdır.

Devlet ve işletmeler arasındaki maliyetin azaltılması, verimliliğin artması ve daha doğru bilgiye daha kısa sürelerde ulaşılması bu e-ticaret şeklinin ana amaçları olarak sıralanır. Bu e-ticaret şeklinin uygulamaları genelde; politikaların, bildirimlerin, kuralların ve düzenlemelerin yayılımı ile her iki taraf arasındaki iş olanaklarına daha hızlı ulaşılmasını kapsamaktadır.
Bu e-ticaret şeklinde, şirket kurulmasında alınacak izinler ve yasal işlemlerin tamamlanmasından başlanarak, vergi tahakkuku ve tahsiline oradan da gümrük işlemlerinden, yatırım teşviki alınmasına kadar tüm işlemler yapılagelmektedir. Bu karmaşık

Vatandaşların kamu hizmetlerinin bir tüketicisi olarak, devletle olan etkileşimlerini kolaylaştıran hizmetleri içeren e-ticaret şeklidir. Diğer bir şekilde anlatacak olursak, vatandaşın doğumundan ölümüne kadar tüm kamu kurum ve kuruluşlarıyla olan ilişkilerinin mümkün olduğunca e-devlet yoluyla çözümlenmesi denilebilir. Devletin vatandaşa hizmet sunmasıyla kişilerin bu hizmetlerden yararlanması, kamu ile vatandaşlar arasında doğrudan bir ilişki kurularak kamu bilgi ve hizmetlerine ulaşımın
kolaylaştırılması bu e-ticaret şeklinin ana amacıdır. Bu şekilde vatandaşlar etkin, kolay, kaliteli, şeffaf ve hızlı bir şekilde hizmet alabilmektedirler (Tarhan, 2011, 35).
Bu e-ticaret şeklinde vatandaşlar işlemleriyle ilgili belgeleri ve kayıtları çevrim içi olarak önceden görebilmekteler, ödemelerini internet üzerinden yapabilmekteler ve bunların bir sonucu olarak uzun kuyruklarda beklemeyerek zaman kaybetmemekteler. Bu hizmetler fatura ve vergi ödemelerinin yanı sıra ceza sorgulamadan şikâyet bildirmeye kadar, doğum ve kayıt ile ölüm ve defin işlemlerinin bildirimine ve hatta mezar sorgulamaya kadar çok büyük bir alanı kapsamaktadır.

KEP, gönderici ve alıcı kimliklerinin açık ve belli olduğu, gönderi zamanının ve içeriğin değiştirilemediği, uyuşmazlık ya da yargı süreçlerinde hukuki geçerliliği olan güvenli e-posta hizmetidir. Standart e-posta (SEP) ile iletişim/belge paylaşımı yasal olarak geçerli ve teknik olarak güvenli kabul edilmeyen, iletimin kesin olarak sağlanamadığı ve
inkar edilebilen bir iletişim şeklidir. KEP, e-imza ve zaman damgası kullanılarak, bir e-postanın iletildiğini garanti altına almayı, gönderen ve alan tarafların kim olduklarının bilinmesini, gönderilen iletinin ne olduğunun, içeriğinin başkalarınca değiştirilmediğinin ve gönderim zamanının kesin olarak tespit edilmesini sağlamaktadır. KEP, e-posta yoluyla yasal geçerli ve teknik olarak güvenli bir şekilde e-belge paylaşımı ile bu işlemlerle ilgili kesin delil sağlayabilen bir sistemdir.
KEP sistemi, tüm e-iş süreçlerinde kullanılabilir. KEP sistemiyle resmi, özel ve ticari her türlü belge veya yazı kurum, kuruluş ve şahıslar arasında elektronik olarak gönderilip alınabilir, örneğin, beyanname, bildirge, başvuru, tebligat, ihtar ve ihbarlar gönderilebilir. Şirketler ile gerçek kişiler arasında ve kurum içi her türlü yazışma, belge paylaşımı, sözleşme, tebligat, ihtar ve ihbar, e-fatura, telefon görüşme dökümleri, banka talimatları, hesap ekstreleri, kredi kartı ekstre gönderimleri, siparişler, ihale teklifleri, e-ticaret işlemleri gibi konuda kullanılmaktadır.

Ülkemizde kanuni geçerliliği olan tek e-imza şekli güvenli e-imza’dır. İmza sahibine ait olan, sadece imza sahibinde bulunan güvenli elektronik imza oluşturma aracı ile oluşturulan, NES’ya (Nitelikli Elektronik Sertifika) dayanarak imza sahibinin kimlik tespitine olanak ve imzalanmış elektronik veride sonradan herhangi bir değişiklik yapılıp yapılmadığının tespit edilmesini sağlayan, e-imzaya “güvenli e-imza” denir.

Nitelikli Elektronik Sertifika›nın (NES) olması gerekir. NES üretilirken kişiye özel iki adet anahtar üretilir. Bu veri çifti her kişi için farklıdır. Bunlardan birisi Açık Anahtar (Public Key) öteki ise Özel Anahtardır (Private Key). Sadece kişiye özel üretilen özel anahtar, akıllı kart içerisinde sahibine teslim edilir. Bu verinin akıllı karttan çıkarılması mümkün değildir. Kişiye ait açık anahtar ise kullanıcının isteğine bağlı olarak, herkesin erişimine açık bir dizin sisteminde tutulmaktadır. Özel anahtar kullanarak, imzalama programı ile
elektronik belgeye ait imzalama verisi oluşturulur. Açık anahtar ile de imzalanan elektronik belgedeki imzalama verisinin imzalayan kişiye ait olup olmadığı kontrol edilir. Bu sayede elektronik belgenin elektronik olarak imzalanması ve doğrulaması gerçekleştirilmiş olur.

5070 Sayılı EİK’na göre gerçek ya da tüzel kişiler elektronik imza oluşturabilir. Bunun için kişinin Telekomünikasyon Kurumu tarafından yetkilendirilmiş bir ESHS’dan NES alması gerekir. İlgili yasa ve yönetmelikler güvenlik nedeniyle NES’nın ve ilgili anahtarların güvenli elektronik imza oluşturma aracına yüklenmesini şart koşmaktadır. Günümüzde bu şartları akıllı kartlar usb araçlarıyla sağlamaktadır. Bu nedenle bir ESHS’den NES alan kişiye sertifikası akıllı kart içinde teslim edilmektedir. Eğer akıllı kart kullanılıyorsa bilgisayar ile beraber kullanmak için bir akıllı kart okuyucusunun kullanılması gereklidir. NES, akıllı kart ve akıllı kart okuyucunun bilgisayar ortamında kullanılması için bunları destekleyen yazılımlar kullanılır. Bu yazılımlara örnek olarak elektronik doküman akış sistemi, web’den başvuru imzalama vb sayılabilir (Kamusm, 2011).

Yeni “Türk Ticaret Kanunu”nda elektronik işlemlere ilişkin düzenlemeler bulunmaktadır. E-imza ile ilgili olarak artık birçok ticari işlemde e-imza yasal olarak kullanılabilir hale gelmektedir. Poliçe, bono, çek, makbuz senedi, varant ve kambiyo senetlerine benzeyen senetler haricindeki işlemlerde e-imza kullanılabilmektedir. Aynı zamanda bir şirketin adına imza yetkisi olan kişiler de belgelere e-imza atabilir.                          Bunların yanı sıra yeni yasaya göre e-imza ile imzalanan tüm belgeler yazılı olarak dosyalanabileceği gibi elektronik ortamda da saklanabilir.                                        Kanunun elektronik işlemlerle ilgili getirdiği bir diğer konu da sermaye şirketlerine (sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket, limited şirket ve anonim şirket) web sayfası açma zorunluluğudur. Bu kapsamda sermaye şirketleri web sitelerinde:
• Şirketin yasal olarak yapması gereken duyuruları,
• Pay sahipleri ve ortakları açısından önem taşıyan açıklamaları,
• Yönetim kurulu ve genel kurul toplantılarının hazırlıkları ve yapılması ile ilgili, ortaklara sunulması gereken belgeleri,
• Yönetim kurulu ve genel kurullara ilişkin davetlerin yapılmasına, oy verme, şeffaflık ve kamuyu aydınlatma yönünden zorunlu ve bilgi toplumu bağlamında yararlı görülen hizmet ve bilgileri                                                                                                    • Bilgi almaya yönelik sorulara, verilen bilgiye ve benzeri diğer işlemler ile bu kanunda ve başka kanunlarda pay sahiplerinin ya da ortakların aydınlatılmasının öngörüldüğü konuları,
• Ayrıca, finansal tabloları, bunların dipnotları, yıllık rapor, yönetim kurulunun kurumsal
yönetim ilkelerine ne oranda uyulduğuna ilişkin yıllık değerleme açıklamasını (ki bu tablolar ile her türlü raporlar üç yıl süre ile ilgili web sitesinde kalmak zorundadır),
• Denetçinin, özel denetçinin, işlem denetçilerinin raporları ve yetkili kurul ve bakanlıkların istedikleri pay sahiplerinin ve sermaye piyasasını ilgilendiren konulara
ilişkin olarak şirketin yanıtlarını ve başka bildirimleri ve diğer bilgileri web sayfalarında yayınlamak zorundadırlar.                                                                                    Yeni “Türk Ticaret Kanunu”na göre Yönetim Kurulu toplantıları elektronik ortamda yapılabilir, alınan kararlarda bu ortamda onaylanabilir ve kayıt altına alınabilir. Bu kanunla ticari işlemlerde yapılan düzenlemeler sonucunda işlemler daha hızlı bir şekilde yapılabilecek, şirketlerde her an yönetim kurulu yapılabilecek ve hızla kararlar alınabilecektir. Belgelerin dosyalanması ve arşivlenmesi daha kolay hale gelecektir (TBMM, 2011).