E-İŞ SÜREÇLERİ - Deneme Sınavı - 3

İş zekası kavramı, işletmecilikte çeşitli şekillerde ele alınan bir kavram olmasına karşın bu terimi ilk kez kullanan kişi IBM araştırmacısı Hans Peter Luhn olmuştur (Shollo & Kautz, 2010). 1991 yılında Fuld, “Journal of Business Strategy” isimli dergide işletmelerde iş zekasının başarısı için çeşitli önerileri içeren bir makale yayınlamıştır. Herring, 1992 yılındaki ilk makalesinde Japonya ve İsveç iş zekası sistemlerini incelemiş; 1993 yılındaki çalışmasında ise iş zekasını ArGe ile ilişkilendirmiştir. 1997 yılında Collins, iş zekasını strateji açısından ele almış ve “Daha İyi İş Zekası: Rakipleriniz hakkında daha fazla bilgi için” isimli bir çalışma yayımlamıştır. Yine 1997 yılında Dhar ve Stein, “Kurumsal veriyi iş zekasına dönüştürmek için yedi yöntem” isimli kitabı yazmışlardır.

İş zekası “verinin malumata ve daha sonra bilgiye dönüşüm sürecidir” (Golfarelli vd., 2004, s. 1).

İşletmeleri iş zekasına yönelten nedenler; işletme gelirlerini artırma, maliyetleri düşürme ve daha etkin rekabet etme ihtiyacı, iş ortamının karmaşıklığını yönetme ve şekillendirme ihtiyacı ile bilgi teknolojileri maliyetini azaltma ve mevcut kurumsal ticari bilgileri geliştirmedir.

Günümüz iş ortamının karmaşıklığını yönetme ve şekillendirme ihtiyacı.

Grup kararları ise grup üyelerinin bir konu veya sorun hakkında ortak olarak belirledikleri kararlardır. Bu kararların çeşitli faydaları ve sakıncaları olabilmektedir. Grup kararlarının avantajları, çok fazla bilgi ve deneyimden yararlanma, çeşitli görüş ve fikirlerin ortaya çıkması ve üye çoğunluğu ile karar alındığından daha demokratik olmasıdır. Diğer yandan grup kararlarının, görüş farklılıklarının olması, görüşlerin çeşitli nedenlerle açık olarak ifade edilememesi ve bireysel sorumluluk hissinin azalması gibi sakıncaları da bulunmaktadır (Ülgen & Mirze, 2013, ss. 397-400).

Amaç Belirleme veya Sorun Tanımlama: Karar verme sürecinin ilk aşaması olan bu aşama, işletmelerde yöneticilerin veya karar vericilerin karar gerektiren bir durum olduğunu algılaması anlamına gelmektedir. Bir diğer deyişle bu aşamada yönetici ne yapmak veya neyi elde etmek istediğini belirlemektedir.

Veri kaynakları: İş zekası sisteminin ilk aşaması olup, iş zekası sistemleri için bir kaynak işlevi görmektedir (Ballard, Farrell, Gupta, Mazuela, & Vohnik, 2006, s. 62).

Veri madenciliği: Dördüncü aşama olan bu aşamada amaç, bilgi ve malumatın veriden çıkartılmasıdır. İleri analizler gerektiren bu aşama, tahmin yapma veya kestirimsel çözümleme olarak da adlandırılabilmektedir.

Operasyonel düzeyde ise iş zekası sistemleri, tedarikçiler, işbirlikçiler, müşteriler ve operasyonlar ile ilgili soruların cevaplandırılmasında kullanılmaktadır (Nedelcu, 2013, s. 15). Taktik düzeyde iş zekası sistemleri satış, finans, gelir veya yönetim kararları için çözümler önermektedir.

Ekip çalışmasının gelişimini etkili hale getirir

İşletmelerde kullanıcı topluluklarına veri iletmek için intranet veya extranet gibi yeni donanımlara ihtiyaç duyulabilmektedir. Bu tür donanmlar donanım maliyeti olarak ifade edilmektedir. Doğru cevap E' dir.

İş zekası uygulamalarında sıklıkla kullanılan yöntem ve araçlardan başlıcaları bilgi yönetimi, OLAP ve veri madenciliğidir. Ayrıca metin madenciliği ve web madenciliği, öngörücü analizler ve veri görselleştirme de iş zekası uygulamalarında kullanılan diğer araç ve yöntemlerdendir. Doğru cevap B'dir.

Bilgi Edinme, bilgi yönetiminin ilk aşamasıdır. Bu aşamada, bilgi araçları olarak akla ilk önce işletme içerisinde bulunan her türlü belgeler, raporlar, sunumlar gibi veriler gelmektedir. Bunların yanında günümüzde işletmeler bilgi edinmede endüstri raporları, yasal görüşler, bilimsel araştırmalar ve istatistik kurumlarının verileri gibi çok farklı dış kaynaklardan da yararlanmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Matematiksel modellerin ve gelecek senaryolarının hazırlanmasına değil, oluşturulmuş olan matematiksel modellerin ve gelecek senaryolarının analiz edilmesine olanak sağlar. Doğru cevap A'dır.

Veri madenciliği “verilerden anlaşılır bilgi elde edebilmek ve bu bilgileri işletme kararlarında kullanabilmek için daha önceden bilinmeyen verilerin ortaya çıkartılması, geçerliliğinin sağlanması ve yararlı bir bilgi haline getirilmesidir”. Doğru cevap B' dir.

İşletmelerde yapılandırılmamış verilerin analizi kapsamında metin madenciliği ve web madenciliğinden söz edilebilmektedir. Doğru cevap E' dir.

İş zekâsı, “eldeki verilerden müşteri sınıflamalarının nasıl olduğu, işletmenin şu anda ne durumda olduğu, işletme mevcut durumda devam ettiğinde hangi objektif denemelere devam edilmesi gerektiği ve hangi alanlara nakit akışının durdurulması gerektiği gibi önemli soruları yanıtlayan bir sistem olarak işletmelere avantaj kazandırmaktadır” (Nelson, 2007, s. 2). Doğru cevap E’dir.

Veri (Data): Veri, “bir araştırmanın, bir tartışmanın, bir muhakemenin temeli olan ana öge” (TDK) şeklinde tanımlanmaktadır. Koçel’e göre (2015, s. 34) ise veri “yorumlanmaya muhtaç olan, tek başına bir anlam ifade etmeyen bir tespit, bir rakamdır”. Veriler “çevrede bulunan, kendi kendine anlam ifade etmeyen, çeşitli birikim ve oluşumlardır” (Ülgen & Mirze, 2013, s. 394). Bu nedenle veri için, malumat ve bilgi elde etmenin öncelikli kaynağı değerlendirmesini yapmak mümkündür. Örneğin, bir marketin bir gün içerisinde gerçekleştirdiği satışlara ilişkin tüm rakamlar, o marketin verilerini oluşturmaktadır.

Malumat (Information): İngilizcesi “information” olan ma­lumat, “datanın bazı kriterler kullanılarak anlamlı hale getirilmesi sürecidir” ve dataların başka bir­takım unsurlarla ilişkilendirilmesi ile oluşmakta­dır (Koçel, 2015, ss. 34-35). Market örneğinden devam edilirse gün içerisinde yapılan satışların ra­kamlarını ürün bazında sınıflayıp her bir ürün gru­bunda günlük veya aylık satış miktarı yöneticiler için bir malumattır.

Bilgi (Knowledge): İngilizcesi “knowledge” olan bilgi ise “değişik malumatın belli bir amaç doğrultusunda birleştirilmesiyle oluşan, bazı kararlara esas teşkil edecek malumat toplamıdır” (Koçel, 2015, s. 35). Bilgiyi “toplanan verilerin kullanan için anlam ta­şıyan ve yarar sağlayan hale gelmiş biçimi” şeklin­de tanımlamak da mümkündür (Ülgen & Mirze, 2013, s. 394). Yine market örneğinden devam edecek olursak her bir ürün grubu satışlarının yıl içerisindeki satış trendleri, yıllık satış performansı, ürün gruplarının satış sıralamasındaki yerleri gibi malumat birleştirildiğinde o ürüne ilişkin bilgi elde edilmektedir. Doğru cevap D’dir.

İşletmeleri iş zekâsına yönelten nedenler; işletme gelirlerini artırma, maliyetleri düşürme ve daha etkin rekabet etme ihtiyacı, iş ortamının karmaşıklığını yönetme ve şekillendirme ihtiyacı ile bilgi teknolojileri maliyetini azaltma ve mevcut kurumsal ticari bilgileri geliştirmedir. Doğru cevap D’dir.

İş zekâsı uygulamalarının işletmeler açısından en önemli işlevi, işletmelerde sağlıklı kararlar alınmasını sağlamasıdır. Bu nedenle öncelikle işletmelerde karar ve karar verme kavramlarının ne anlama geldiği, yöneticiler için karar vermenin önemi ve karar türleri ile karar süreçlerinin bilinmesi önemlidir. Böylece karar vermede önemli bir rolü olan iş zekâsı daha da iyi anlaşılacaktır. Doğru cevap D’dir.