DÜNYA MUTFAKLARI I

Finlandiya, bir kuzey Avrupa ülkesi olarak, doğudan Rusya Federasyonu, kuzeyden Norveç, kuzeybatıdan İsveç, Botni Körfezi, güney ve güneybatıdan Baltık Denizi (Botni ve Finlandiya Körfezi) tarafından çevrelenmiştir.

Norveç, İskandinavya Yarımadası’nın kuzeyini ve batısını ihtiva eden, Batı Avrupa’nın en kuzeyinde kalan bir coğrafyaya sahiptir.

Smetana, Rus mutfağının temel bir bileşeni olan ekşi kremadır. Ayrıca, Tereyağıyla hazırlanan soslar da önemlidir.

İskandinav ülkeleri; kuzeyde bulunan Danimarka, İsveç, Finlandiya ve Norveç’tir. Bu ülkeler kültürel bağlamda; etnik dağılım, dil, coğrafya, yaşam tarzı, sosyo ekonomik durum gibi hususlarda oldukça benzerdir. İskandinavya dünyanın küçük bir köşe başıdır. İskandinav ülkeleri genel olarak yaşam refahı yüksek olan ülkelerdir. Norveç Avrupa’nın en zengin ülkelerinden birisidir. Petrol ihracatı yapıyor olması, balıkçılıkta oldukça gelişmişliği ve İngiltere ile ilişkileri sebepleriyle Avrupa Birliği’ne katılmamıştır. Finlandiya dışındaki ülkeler kendi ülkelerinin para birimi olan Kron’u kullanmaktadır. İskandinavların zevkli kişiler oldukları; sanata, kültüre ve bilime değer verdikleri; yeme ve içmeyi önemsedikleri bilinmektedir (Hahnemann, 2009: s.6; Vatan, 2013: s.216).

Finlandiya halkı köken itibariyle Ural-Altay dil grubunun Ural kısmındadır. Orta Asya ve Sibirya kökenli bu halk daha sonra Nordikleşmiştir. Finlandiya 1155 tarihinde İsveç Krallığı’na dâhil edilmiştir.

İskandinav Mutfağı, geniş kıyı hatlarının sağladığı deniz ürünleri, kümes hayvanları ve domuz eti ağırlıklı bir mutfaktır. Soğuk hava koşulları nedeniyle İskandinav Mutfağı genelde yağlı, unlu ve şekerli yemeklerden oluşmaktadır. Ayrıca av etleri de yaygın olarak kullanılmaktadır. Kültürel olarak avcılıktan, şehir yaşamı, seyyahlar ve göçmenler evrelerinden oluşan; Vikingler’e kadar uzanan bir geçmişe sahiptir. Geyik, balina, kaz ve hatta ayı eti bile tüketilmektedir. Füme etler bu ülkelerde oldukça fazla tercih edilmektedir. Hava şartları genellikle soğuk olduğu için et ve yağ tüketimi diğer besin gruplarına göre oldukça fazladır. Bu mutfaklarda kullanılan sebzeler ise genellikle orman sebzeleri ve mantarlardır. İskandinav ülkeleri benzer yemek pişirme yöntemlerine sahiptir. Et İskandinav Mutfağının ana ögelerinden birisi iken, ringa balığı kullanımı oldukça yaygın olan bir balıktır. Somon Peninsua denilen bölgede hem üretim hem de tüketim açısından popülerdir. Balık, et, salata ve peynir soğuk tüketilen ve Smorgasbord adı verilen bir büfe çeşidinde yer alan yiyeceklerdendir. İskandinav ülkelerinde süt tüketimi fazla olmakla beraber bu ülkelerde kahve tüketimi de oldukça fazladır (Siesby, 1986: s.271; Işık, 2007; Vatan, 2013: s.218-219).

Danimarka yemekleri denilince akla ilk gelen, bu milletin çok uzun geçmişten beri ürettikleri tereyağı ile yaptıkları ekmek ve çeşit çeşit sandviçlerdir. Danimarka yemekleri daha çok et, balık ve patates ağırlıklıdır. Tipik yemekleri arasında kızarmış domuz eti; tuzlanmış, dereotu ile marine edilmiş ve hardal sosu ile servis yapılan somon balığı; patates ve baharatlar ile haşlanmış olan sığır eti güveci vardır (Işık, 2007; Fumey ve Etcheverria, 2007: s.13).

Rusya farklı kültür ve damak tatlarını barındıran ve imparatorluk dönemi ihtişamını sergileyen zengin bir mutfağa sahiptir. Rus Mutfağı’nda deniz mahsulleri, tavuk, mantar, çilek ve bal doğanın sunduğu zenginliklerdendir. Çavdar, buğday ve darı çoğunlukla ekmek, krep, bira ve votka için kullanılmaktadır. Rus Mutfağının özünde çorbalar, balık ve etten yapılan yemekler yer almaktadır. Ayrı mutfak kültürlerini bir arada bulunduran sentez bir mutfak olmasına rağmen Rus Mutfağı’nın en büyük ortak özelliği, ülkenin hemen hemen her yerinde yetişen aromatik otlar ve baharatlardır. Dereotu, anason, nane, soğan, sarımsak; tarçın, tarhun otu, karabiber, safran gibi bileşenler tatlı ile tuzlu su balıkları ile et ve sebze yemeklerinde sıklıkla kullanılmaktadır (Işık, 2007: s.2).

Kuzey Rusya’da “shchi” (lahanalı ve balıklı bir çorba), lahanalı yemekler, çavdar ağırlıklı bir içki olan “kvass” ve çoğunlukla arpa ile yapılan yemekler tercih edilir. Don Bölgesi’nde “ucha” denilen ve domatesle yapılan balık çorbası; Güney Rusya’da ise dünyaca ünlü “borsc çorbası” meşhurdur. Ormanlık bölgelerde av etleri, tütsülenmiş etler, kurutulmuş balıklar, mantar ve orman yemişleri çok tüketilmektedir. Mantar, hemen hemen her yemekte yer almaktadır. Tatlılar, yaban mersini ve ribes gibi orman yemişleri ve balla yapılmaktadır. Bal, ayrıca Sibirya’nın bazı bölgelerinde kuvvetli içkilerin yapımında da kullanılmaktadır. Rus Mutfağı sadece yiyecek ve içeceklerinin zenginliği ile değil, çarlık döneminden kalma ihtişamlı yemek sunumu ile de dikkat çekmektedir. Yemeğin tadı kadar sunumu da çok önemli olduğu için gösterişli aksesuarlar sofra atmosferine seçkin bir hava katma amacıyla kullanılmaktadır (Işık, 2007: s.2; Vatan, 2013: s.228).

“Kalakukko” (F) çavdar unu, alabalık ve yağlı domuz etinden yapılır. Domuz eti ve alabalık tabakaları bir ekmeğin içinde fırında en az dört beş saat pişirilir. Sonra havlulara sarılarak sıcak ve yumuşak olması sağlanır (Arponen, 1988: s.40).

“Smetana” (R) Rus Mutfağı’nın temel bir bileşeni olan ekşi kremadır. Ayrıca tereyağıyla hazırlanan soslar da önemlidir. Çorba, sebze, et, tavuk ve balık çeşitleri genelde ekşi krema ve soslarla sunulmaktadır.

Danablu (D): Danish Blue Cheese olarak ta bilinen kuvvetli aromalı, mavi damarlı peynirdir. Kroppkator (İ): Domuz eti ile hazırlanan bir tür kreptir. Fastelavnsboller: İskandinavya’nın karnavalı Fastelan sırasında geleneksel olarak Apakurya çörekleri yenilir. Smørrebrød (D): Tereyağlı ekmek anlamına gelen “smørrebrød” Kopenhag’ın ünlü açık sandviçlerine verilen isimdir Dansk kylling (D): Salatalıklı ve ışgınlı piliçtir.

İsveçliler günde üç öğün yerler. Sabah kahvaltısı bu ülke insanları için pek önemli değildir. Önemli öğünler öğle ve akşam yemekleridir.

İskandinav Mutfağı, geniş kıyı hatlarının sağladığı deniz ürünleri, kümes hayvanları ve domuz eti ağırlıklı bir mutfaktır. Et İskandinav Mutfağının ana ögelerinden birisi iken, ringa balığı kullanımı oldukça yaygın olan bir balıktır. Balık, et, salata ve peynir soğuk tüketilen ve Smorgasbord adı verilen bir büfe çeşidinde yer alan yiyeceklerdendir.

Noel dönemlerinde, soğuk kış gecelerinde sıklıkla tüketilen; çeşitli baharatlarla kaynatılmış sıcak bir şarap türüdür.

Finlandiya mutfağında, ahşap bir tencerede, en az dört saat fırında pişirilen; koyun eti ve lahanadan yapılan çorbamsı haşlamaya Lammaskaali denir.

Bir tencerede kemikli dana eti, bütün soğan, 1 tane rendelenmiş havuç ve defne yaprağıyla birlikte yeterince su eklenerek kısık ateşte pişirilir. Bu hazırlanan karışımın içerisine ince doğranmış beyaz lahana eklenir. Bir tavada tereyağı eritilir, doğranmış soğan, rendelenmiş pancar ve rendelenmiş havuç ilave edilerek 2-3 dakika kavrulur. Tavadaki bu malzemeler karışıma eklenir. Julienne doğranmış patates, tuz ve karabiber de eklendikten sonra 30 dakika daha kısık ateşte pişirilir. Servis yaparken krema ilave edilir. Bezelye tarifte yer almayan sebzedir.

Wienerbrod hazırlanırken temel esas soğuk maya kullanılmasıdır. Oldukça soğuk olan maya, süt, şeker, un ve yumurta ile bir hamur yoğrulur.

Danimarka yemekleri denilince akla ilk gelen, bu milletin çok uzun geçmişten beri ürettikleri tereyağı ile yaptıkları ekmek ve çeşit çeşit sandviçlerdir.

Miammi Finlandiya’da paskalya zamanı çavdardan yapılan bir tatlıdır. Smetana Rus mutfağına ait ekşi kremadır.Balık etinden sonra İsveç’te en çok tüketilen et tavuk ve domuz etidir.Sığır eti az ve pahalı olduğu için çok tüketilmez.