DÜNYA MUTFAKLARI I

İspanya Mutfağı ile Türk Mutfağı arasında doğrudan bir bağlantı bulunmaktadır. 1492 yılında İspanya’dan kovularak Osmanlılar’a sığınan Museviler’e İbranicede İspanya anlamına gelen karşılığıyla Sefarad denilmektedir. Günümüzde Türkiye’de yaşayan yaklaşık 25 bin Yahudi asıllı Türk vatandaşının %96’sını Sefaradlar oluşturmaktadır. Türk Mutfak kültürü’ne pozitif yönde katkı yapan söz konusu topluluk; bu açıdan İspanyol ve Türk mutfaklarının kesişim noktasını oluşturmaktadır.

İspanyol denizciler bu süreçte, o tarihe kadar Avrupa’da bilinmeyen domates, mısır, patates, kırmızıbiber, kabak, çeşitli fasulye türleri, vanilya ve çikolata gibi ürünleri getirerek Avrupa’ya tanıtmışlardır.

İspanya toprakları o anda hâkimiyetlerini sürdüren uygarlıklara her zaman temel besin sağlayıcı olmuştur. Örneğin; buğday, zeytinyağı ve şarap tedariki yanında Roma İmparatorluğu’nun temel soslarından birisi olan Garum Sosu’nun hammaddesi olan tuzlu balık da İspanya’dan tedarik edilmiştir.

Roma İmparatorluğu’nun temel soslarından birisi olan Garum Sosu’nun hammaddesi olan tuzlu balık İspanya’dan tedarik edilmiştir.

Diğer yandan okyanusa da kıyısının olması İspanya’da balık ve deniz ürünlerinin yanında zeytin, zeytinyağı, sarımsak ve çeşitli türde sebzelerin üretilmesine de sebep olabilmiştir.

İspanya’nın Akdeniz iklimi olan yörelerinde narenciye, incir, üzüm ve zeytin bol miktarda yetiştirilmektedir. Fakat zeytinyağı sadece İspanya bölgesinde üretilmediği için aktarma noktası olmasını etkileyen bir faktör değildir.

İspanya Mutfak kültürü, dünya mutfakları içerisinde önemli ve güçlü etkileri olan mutfaklar arasında kabul edilmektedir. İspanya’nın farklı bölgelerinde iklim koşullarının varlığı ve denize yakınlık unsuru mutfağı çeşitlendirip güçlendirmiştir. Bunun yanında; ülkenin üç tarafını çevreleyen denizden ve çeşitli yerlerde yetişen yerel ürünlerden de beslenen mutfak; doğu ve batı sentezi özelliği taşımaktadır. Halkın tüketimi ve alışkanlıkları, yemek zevkini şekillendirmiştir.

Yiyeceği geri çevirmek onu tabakta bırakmaktan daha uygun bulunmaktadır.

Pasta İspanyol değil, İtalyan mutfağına özgü yiyeceklerden biridir. Diğer şıklarda yer alan yiyeceklerin hepsi İspanyol mutfağı yiyecekleridir.

İspanya, Avrupalı bir Akdeniz ülkesi olmasının yanında okyanusa da kıyısı olan bir ülkedir. Bu yüzden mutfağında balık ve deniz ürünlerinin yanında zeytin, zeytinyağı, sarımsak ve çeşitli sebzelerin sıklıkla tüketildiği de görülmektedir. Bunun yanında; Afrika ile yüzyıllar boyu süren tarihsel ve ticari yakınlık da İspanyol Mutfağı’na Afrika kıtasına özgü tatların girmesine ve böylece söz konusu mutfağın ayrıcalıklı hale gelmesine sebep olmuştur. Özellikleri açısından bakıldığında; İspanya Mutfağı benzer kültür mutfaklarına göre özgünlüğe dayalı farklılıklar taşımaktadır. Diğer bir deyişle; İspanya Mutfağı, diğer kültürlerdeki mutfaklara nazaran yemek zevkinin saraydan halka doğru yayılmadığı ve temelinde halk yemeklerinin olduğu bir mutfak özelliği taşımaktadır. İspanya Mutfağı’nın potansiyeli günümüzde İspanya turizmine olumlu yönde katkıda bulunmaktadır. Örneğin; Cáceres şehri, yemek ve şarap tüketimi konusunda özellikli bir turistik destinasyon olarak bilinmektedir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

1521 yılında Meksika’nın İspanyollar tarafından keşfiyle birlikte Meksika Mutfağı da İspanya etkisiyle şekillenmiştir. İspanyol kaşifler bölgeye sadece domuz, inek ve koyun gibi yeni hayvancılık tiplerini tanıtmamışlardır. Aynı zamanda peynir ve tereyağ gibi günlük tüketilen süt ürünlerinin üretimini de öğretmişlerdir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Atlantik Okyanusu ve Akdeniz arasında bir kale gibi yükselen, kare şekilli İspanya; güneybatı Avrupa’nın İber Yarımadası’na hakimdir. Rusya, Ukrayna ve Fransa’dan sonra, Avrupa’da yüzölçümü açısından dördüncü büyük ülkedir. Kuzeyde Fransa ve Andorra ile batıda ise Portekiz ile komşudur. Resmi olarak İspanyol Krallığı olarak bilinir ve parlamenter demokrasiye dayalı monarşiyle yönetilir. İspanya yarımadası; Yeşil İspanya, Merkez İspanya, Pireneler, Doğu Akdeniz ve Endülüs olmak üzere beş geniş ayrı bölgeye ayrılmaktadır. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Genel olarak; Ortaçağ Güney Fransa Mutfağı’yla benzerlik taşıyan İspanyol Mutfağı, coğrafi, etnik ve dini çeşitlilik içermiş ve bu şekilde gelişmiştir. Bu durum da ülke içinde farklı mutfak kültürlerinin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Söz konusu kültürlerden bazıları şunlardır:
• Endülüs Mutfağı
• Asturya Mutfağı
• Aragon Mutfağı
• Balear Mutfağı
• Bask Mutfağı
• Kanarya Adaları Mutfağı
• Kantabriya Mutfağı
• Kastilya-Manchego Mutfağı
• Katalan Mutfağı
• Ekstremadur Mutfağı
• Galiçya Mutfağı
• Leon Mutfağı
• Valensiya Mutfağı
• İspanyol Şarapları

Doğru yanıt D seçeneğidir.

Pimientos Rellenos, Leche Frita, Gazpacho ve Paella Valanciana İspanyol mutfağına özgü yiyecekler iken, Fettucini Alfredo İtalyan mutfağına özgü bir yiyecektir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

İspanya’da kültürel yapı doğrultusunda şekillenmiş ve masaya özgü olan görgü kuralları bulunmaktadır. Bunlar arasında ön plana çıkanlar şunlardır:
• Yemek yerken eller daima görünür halde tutulmalıdır.
• Bilekler, masanın kenarına uzatır durumda tutulmalıdır.
• Yemek yerken dirsekler masanın üzerine koyulmamalıdır. Ancak; yemek sonrası veya sonraki yemek beklenirken dirsekler masanın üzerine konulup beklenebilir.
• Ev sahipleri başlayana kadar yemeğe başlanmamalıdır.
• Yiyeceklerin çoğunu yemek için tabak, çatal, kaşık vs. kullanıp elle yememeye özen göstermek gerekmektedir
• Ev sahibi ya da onur konuğu kalkıncaya kadar masadan kalkılmamalıdır.

Cafe con leche: Sütlü kahve
Ajo: Sarımsak
Cordero a la miel: Ballı kuzu rosto
Bacalao pil-pil: Sarımsaklı ve biberli morina balığı
Cocido: Nohut yahnisi haşlaması

Doğru yanıt C seçeneğidir.

Chorizo Iberico: Siyah toynaklı domuzdan üretilmiş ve pişmiş İspanyol usülü sosis.
Jamon Iberico de Bellota Pata Negra: Siyah toynaklı domuzdan üretilmiş kurutulmuş İspanyol jambonu.
Bocadillos de Cangrejo: Yumuşak kremalı Jalapeño biberi soslu yengeç mücveri
Empanadillas de Carne: Sığır eti, taze soğan, zeytin, kuru üzüm ve yeşillikler ile doldurulmuş İspanya usulü turta.
Esparragos a la Parilla: Üstünde traşlanmış Manchego peynirli ızgara kuşkonmaz.

Doğru yanıt D seçeneğidir.

Aceitunas Aliñadas, Almendras Marconas Saladas, Ensalada de la Casa ve Tabla de Quesos soğuk Tapaslara örnek iken, Chistorra a la Sidra bir sıcak Tapastır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

İspanyol mutfağına özgü bir yemek olup, içerisinde karanfil, ada çayı, parmesan peyniri gibi malzemelerin olduğu soslu rulo köfte Albondigas'dır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

İspanya Mutfağı’nda sıklıkla kullanılan gıda maddelerinin ve yiyeceklerin ülkedeki tüm bölgelerde kullanılan ortak adlarından bazıları şunlardır: