DÜNYA EKONOMİSİ

1980’li yıllarda dünya ticareti, rakip ticari bloklar halinde örgütlenmiştir. ASEAN, AB ve NAFTA olarak isimlendirilen bu bloklar üyelerin birbirleri arasındaki ticari engelleri kaldırırken diğerlerine korumacı politikalar uygulanmasına neden olmaktadır. Dünya ticaretinde ortaya çıkan neo-merkantilist uygulamalar küreselleşmenin mantığına aykırı gibi görünmektedir. Ancak küreselleşme ülkeler arasındaki çatışmaların varlığını inkâr etmemektedir. NAFTA gibi bir bloklaşmanın küresel eğilimlerle çeliştiği düşünülmemektedir. NAFTA rekabet engellerinin daha geniş̧ bir alan için kalkışını temsil etmektedir. Bu nedenle tamamen küresel bir strateji olarak kabul edilmektedir. Bilinçli olarak rekabetçi bir alan oluşturulmaktadır.

Uluslararası iş bölümü iki aşamadan geçmiştir. İlki emeğin uluslararasında sosyal dağılımını sağlayan aşamadır. İkinci aşama ise emeğin uluslararasında teknik dağılımının yaşandığı aşamadır. Emeğin sosyal dağılımı, görev ve meslekler konusundaki ihtisaslaşma dereceleri ile ilgilidir. Sosyal bilimlerle ilgili araştırmalar sömürgeci ve emperyalist dönemde uluslararası iş bölümünün sosyal iş bölümü olduğunu ortaya koymaktadır. Sanayileşmiş̧ merkez ülkeler sermaye yoğun ve yüksek katma değerli malların üretiminde ihtisaslaşırken, sanayileşememiş̧ çevre ülkeler emek yoğun ve düşük katma değerli malların üretiminde ihtisaslaşmaktadırlar.

Japon sanayiinin, Amerikan ve Avrupa hâkimiyeti karşısında kazanmış̧ olduğu çarpıcı başarıda, yeni teknolojiyi ve bilgiyi üretime uygulayabilecek bir sanayileşme stratejisi çizen Japon devletinin katkısı büyüktür. Ancak Japonya’nın sınai başarısındaki kritik nokta yönetme becerisinde kaydedilen gelişmelerdir. Bu yönetim becerisi Japon çok uluslu şirketleri aracılığı ile dünyaya yayılmıştır. Japon şirketlerinin yönetme sanatı yatırım yapılan ülkelerdeki iş adamlarının dikkatini çekmiştir. Bu başarılı uygulamanın taklidine yönelik çabalardan kaynaklanan küresel kültürel dönüşüm yaşanmaktadır. Kitle iletişim araçlarının yayınları, üniversitelerde Japon başarısının incelenmesine yönelik araştırmalar, basılan kitaplar bu kültürün tüm dünyaya yayılmasında aracı olmuştur.

Sınıf dayanışma içinde olan ulusal aktörlerden oluşan topluluk olarak tanımlanmaktadır. Son yıllarda ortaya çıkan iki etki, sınıflar üzerinde çözücü rol oynamaktadır. Bu etkiler karşısında sınıf olgusunun geleceğinin tartışılması gerekmektedir. Birincisi uğrunda sınıfların savaş̧ verdiği devlet, gücünü̈ kaybetmektedir. İkincisi uluslararası ekonomi küreselleşmekte ve sınıflar karşı karşıya geldikleri savaş alanının dışına itilmektedir. Dünyanın hiçbir yerini merkez alamayan küresel ekonomide sınıfların karşı karşıya kaldıkları savaş̧ alanları da bir bir yok olmaktadır. Pek çok bilim adamı, ulus içindeki sınıflar arası savaşın uluslararası platforma taşındığını iddia etmektedir

Modern toplumun tarihsel gelişimi içinde maddi ilişkilerden, güç̧ ilişkilerine ve daha sonra sembolik ilişkilere geçişi temsil eden alt dönemleri ayırt etmek mümkündür. 1600 ve 1870 yılları arasındaki dönem “kapitalist ekonomi” dönemidir. Bu dönemde mutlakıyetçi imparatorlukların yıldızı sönerken henüz güç̧ kazanmamış̧ olan ulus devletler ortaya çıkmaya başlamıştır. Bölgeler arası bağlar girişimci, tüccarlar aracılığı ile kurulmaktadır. 1870-1970 yılları arasındaki dönem “politik ekonomi” olarak isimlendirilmektedir. Bu dönemde uluslararası sistem kurulmuştur. Daha da önemlisi uluslararası ekonomik ilişkiler örgütlenmiştir. Bu uluslararası sistem içinde devletin gücü ekonomisinin gücüne, girişimcilerinin ticaret, yatırım ve çok uluslu şirket olabilme yeteneğine bağlıdır. Devletler ve çok uluslu şirketler uluslararası sistem içinde kendi ekonomilerini daha güçlü kılabilmek için iş birliğine girmektedirler. Bu iş birliğinden doğan güç̧ bazı sanayileşmiş̧ ülkelere sözde uluslararası örgütler tarafından yönetilen uluslararası finansal sistemin yönetimini ele geçirme fırsatı vermektedir. 1970’li yıllardan beri dünya toplumu üçüncü bir aşamaya girmiştir. Bu dünyanın sanal piyasaları devlet kontrolünden kaçabilmektedir. Ekonomik üretim birimi küçülmekte hatta üretim bireysel bir faaliyet haline gelmektedir. İnsanlar fabrikalardan tekrar evlerine dönebilir. Bilgisayar başında tek başına bilgisini tüm dünyaya pazarlayabilir.

Çağımızda üçüncü küreselleşmenin hızını artıran çok önemli üç gelişme yaşanmaktadır:

Üçüncü küreselleşmenin taşıdığı üstyapının nitelikleri farklıdır.