DÜNYA EKONOMİSİ

Bir devletin, sınırlarını genişletmesine, başka ülkeleri gerek siyasi, gerek ekonomik, gerek kültürel kontrolü altına almasına emperyalizm denir. Doğru cevap B’dir.

Verimlilikteki artış nüfus artışından daha yavaştır. Doğru cevap C’dir.

Doğrudan yabancı yatırımlar karşısındaki engellerin konulması değil kaldırılması 1980’li yıllarda gelişmekte olan ülkeler arasında geniş kabul gören ekonomi politikalarından biridir. Doğru cevap E’dir.

İktisat politikalarında değişim yılları 1980’lerde başlamıştır. Doğru cevap A’dır

Japonya dünyanın en büyük finans merkezlerinden birisidir. Doğru cevap B’dir.

Üretim ve mübadele araçlarının topluma mal edilmesini öngören doktrinlere verilen ad sosyalizmdir. Doğru cevap C'dir.

Batılı bankacılar kredi vermeye isteksizdir. Doğru cevap D'dir.

1974’te başlayan petrol bunalımı yavru sanayilerin gelişmesini durdurmuştur. Doğru cevap E'dir.

Teknoloji üretme gücüne sahip bugünün gelişmiş̧ ülkeleri I. Dünya Savaşı’ndan 1990’lı yıllara kadar iki alternatif ekonomik sisteme bağlı olarak gelişmelerini sürdürmüşlerdir. Kapitalizmi benimseyen Amerika Birleşik Devletleri liderliğindeki ülkeler grubu I. Dünya ülkeleri, Zenginler Kulübü, Sanayileşmiş̧ Ülkeler, Batı Bloku gibi isimler almıştır. Sosyalizmi benimseyen SSCB liderliğindeki ülkeler grubuna ise II. Dünya ülkeleri, Demir Perde, Doğu Bloku gibi isimler takılmıştır. Her iki blok da kontrolleri altındaki toplumlara en yüksek refahı sağlama iddiasındadır. Bu süreç̧ merkez ve çevre ülkeler ilişkisini doğurmuştur.

Geri kalmışlığın belirtilerini aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür:

Geri kalmışlığın nedeni ülkenin coğrafi konumu olabilir mi? Dünya haritasına bakıldığında geri kalmış̧ ülkelerin çoğunlukla tropik ve yarı tropik bölgelerde toplandığı görülmektedir. Ancak gelişmişlikle coğrafik konum arasındaki ilişki çok güçlü̈ değildir. Çünkü bu kuşak dışında yer alan Ortadoğu ve Akdeniz çevresindeki bazı bölgelerde de geri kalmış̧ ülkeler bulunmaktadır. Ayrıca sahip olduğu coğrafik olanaklar son derece kıt bir ülke olan Israil’in varlığı da coğrafik etken ve geri kalmışlık arasındaki ilişkinin zayıflığının bir göstergesidir.

Geri kalmışlığın nedenini ülkelerin birbirleri ile giriştikleri ilişkilerin bir sonucu olarak gören görüşe göre hemen hemen bütün geri kalmış̧ ülkeler için geçerli olan tarihsel bir neden günümüzdeki geri kalmışlığın genel çerçevesini çizmektedir. Bu da Batı kapitalizmi ve emperyalizm yani sömürgeciliktir.

Latin Amerika ülkeleri komprador nitelikli bir burjuvaziye sahip olan ülkelerdir. Komprador: Marksistler, günümüzde yabancı işletmelerle iş birliği yapan ve ortaklık kuran yerli iş adamlarına ülkedeki iş gücünü̈ yabancılar lehine istismar ettikleri gerekçesiyle komprador adını vermektedirler. Ayrıca hâli vakti iyi, zenginliği diğerlerine göre fazla olan sermaye sahiplerine de komprador denilmektedir. Burjuvazi: Ekonomik bakımdan gelişmiş̧ olan ülkelerde ya da endüstri toplumlarında, üretim araçlarıyla, bunların üretimi için gerekli olan ham madde ve araçları, yani makinaları ve fabrikaları mülkiyetlerinde bulunduranların meydana getirdiği sınıfı tanımlar.

Asya ülkeleri yapısal farklılıklarına rağmen sahip oldukları bazı ortak özellikler gerçekleştirdikleri kalkınmayı açıklamaktadır. Bu ortak özellikler, eğitim ve öğretime verilen önem, tasarruf oranlarının yüksekliği, ekonomik kalkınmayı destekleyen siyasal çevre, ihracata verilen önem ve Japonya gibi batılı olmayan bir gücün ekonomik başarılarının izlenmesi olarak sıralanabilir.

1. Dünya Savaşı’ndan sonra sayıları hızla artan bağımsız ülkelerin hedefi gelişmiş ülkelerin ulaştıkları yaşam standardını yakalamak olmuştur. Bu hedefe ulaşmak için ülkelerin çoğunun benimsediği politika 1980’li yıllara kadar ithal ikameci sanayileşme politikasıdır. O yıllarda ithal ikameci politikaların benimsenmesinin en önemli nedeni, piyasaların kontrolsüz işleyişine duyulan güvensizlik ve Sovyetler Birliği’nin planlı ekonomisinin gerçekleştirdiği yüksek performanstır. İthalat kontrolleri, aşırı değerlenmiş döviz kurları, faiz haddinin belli bir düzeyi aşmaması, sanayi kuruluşlarının kamusal mülkiyeti ve yaygın fiyat kontrollerinden oluşan ithal ikameci politikaların amacı ülkenin ithal ettiği malları, korunarak büyüyen yavru sanayilerin üretmesidir.

1974’te başlayan petrol bunalımı yavru sanayilerin gelişmesini durdurmuş̧, ithal girdiye bağımlı olan üretim, petrol fiyatlarındaki artış̧ nedeni ile dövize olan gereksinimi daha da arttırmıştır. 1980’li yıllara kadar aşırı bir borçlanma süresi yaşanmıştır. Nihayet 1982 Ağustos’unda Meksika’nın moratoryum ilan etmesi ile birlikte borç̧ krizi kapitalist sistemin sorunlarından biri hâline gelmiştir. 1980’li yılların en önemli iki olgusu yaşanan borç̧ krizi ve bu krizden kurtulmak için gerçekleştirilen ekonomik reformlardır.

Kalkışa geçiş̧ yıllarında her iki ülke de sahip oldukları gelir düzeyinin gerektirdiğinden çok daha yüksek düzeyde eğitilmiş insan gücüne sahiptirler. Bu iyi eğitilmiş insanlar arasından seçilen bürokratlar, ülke kalkınmasının neyi gerektirdiği konusunda doğru kararlar almış̧ rasyonel planlar hazırlanmış ve bu planların etkin bir şekilde gerçekleşmesini sağlamış̧ olabilirler. Ülkelerin kalkış̧ yıllarında sahip oldukları diğer bir ön koşul ise ülke çapında eşit bir gelir dağılımının varlığıdır. Gelir dağılımındaki eşitlik politikaların belirlenmesinde baskı gruplarının etkisini azaltmış olabilir. Böylece ülke kalkınması için en fazla önceliğe sahip projeler gerçekleşmiştir.

I. Dünya Savaşı’ndan sonra altına dayalı dolar kurunu devam ettirmek amacı ile kurulmuş olan IMF bu sistem bozulduktan sonra kendisine yeni bir misyon aramış̧ ve bu misyonu 1980’lerin borç̧ krizi sırasında bulmuştur. IMF borçlarını ödeyemeyen ülkelere harcamalarını kısma karşılığında kredi kullandırma yolunu izlemektedir. Böylece daha az harcayarak daha çok borç̧ ödeme kapasitesi yaratılmak istenmektedir. Ancak deflasyon tehlikesi altındaki dünya ekonomisinde IMF’nin talep daraltıcı politikaları krizlere çözüm bulmakta başarısız olmakta ve IMF politikalarının uygun olup olmadığı daha çok tartışılır hâle gelmektedir.

Kapitalizmi ya da sosyalizmi benimseyen çevre ülkelerin yanında, bağlantısızlar adı verilen ülkeler grubu da iki blok arasındaki rekabetten doğan avantajlara sahip olmuşlardır. Çevre ülkelerin teknoloji üretme yeteneği ya hiç yoktur ya da çok kısıtlıdır. Bu gruba da Üçüncü Dünya ülkeleri, Bağlantısızlar, Gelişmekte Olan Ülkeler, Azgelişmiş Ülkeler gibi isimler verilmiştir.

Geri kalmışlığın belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

Bir ülkede okuryazar olmayanların çoğunlukta olması

Kadının erkekten aşağıda tutulması
Beslenme yetersizliği
Sağlığı korumada yetersizlik

Ulusal ve ekonomik bütünlüğün zayıflığı

Yapısal işsizlik
Kişi başına ulusal gelirin düşüklüğü
Sınırlı bir sanayileşme

Tarımla uğraşan nüfusun çokluğu
Şişkin bir hizmet kesimi
Ekonomik bakımdan kapitalist ülkelere bağımlılık

Baskıcı siyasal rejimler
Bozuk gelir dağılımı