DÜNYA EKONOMİSİ

Komprador: Marksistler, günümüzde yabancı işletmelerle iş birliği yapan ve ortaklık kuran yerli iş adamlarına ülkedeki iş gücünü yabancılar lehine istismar ettikleri gerekçesiyle komprador adını vermektedirler. Ayrıca hâli vakti iyi, zenginliği diğerlerine göre fazla olan sermaye sahiplerine de komprador denilmektedir.

Türkiye, 1947’de üye olduğu, 1961’de ilk kez kaynak sağladığı IMF’ye olan borcunu, mali ve siyasi istikrarı ve bütçe disiplininin kendine sağladığı güç sayesinde 14 Mayıs 2013’te bitirmiştir

Afrika’nın problemleri aşağıdaki gibi sıralanmaktadır (Kennedy, 1995, s, 273-283): • Verimlilikteki artış nüfus artışından daha yavaştır. • Borç artarken, borç ödeme kapasitesi hızla düşmektedir. • Batılı bankacılar kredi vermeye isteksizdir. • Sanayi üretimi düşüktür. • Savaşlar, etnik çatışmalar, hükümet darbeleri, siyasal istikrarsızlık kol gezmektedir. • Yeni devlet yöneticileri diktatörlüğü ya da tek parti yönetimini tercih etmektedir. • Beşeri kaynaklara, girişimcilik kültürünü geliştirmeye, bilimsel ve teknik araştırmalara yatırım son derece düşüktür.

1980’li yıllarda gelişmekte olan ülkeler arasında geniş kabul gören ekonomi politikalarını Williamson, “Washington Kararları” adını verdiği listede toplamıştır (Williamson, 1994, s.17) . Williamson’un listesini aşağıdaki gibi sıralayabiliriz: • Mali disiplinin sağlanması • Kamu harcamalarındaki önceliklerin sağlık, eğitim ve altyapıya yönlendirilmesi • Vergi tabanının genişletilmesi ve marjinal vergi oranlarının kısılmasını içeren bir vergi reformunun yapılması• Gerçekçi ve rekabetçi döviz kurları • Mülkiyet haklarının korunması • Deregülasyon (Devletin piyasalara müdahale etmemesi) • Serbest Ticaret • Özelleştirme • Doğrudan yabancı yatırımlar karşısındaki engellerin kaldırılması • Finansal serbestleşme

Dani Rodrik, yeni Ortodoks politikalara uyum açısından Kore’ye on üzerinden beş puan, Tayvan’a ise on üzerinden altı puan vermiştir.

1997 yılında kişi başına gelirin dünya ortalaması 5130 dolar olarak hesaplanmıştır. Ancak düşük gelirli ülkelerin kişi başına geliri 350 dolar, gelişmiş ülkelerinki ise 25 bin 700 dolardır. Dolayısı ile en yoksul ile en zengin ülkelerin gelir ortalamaları arasında 73 kat fark bulunmaktadır. 1997 yılında Türkiye’nin 3130 dolarlık kişi başına geliri dünya ortalamasından düşüktür.

Petrolün İslam ülkeleri arasındaki dağılımı dünyanın başka bölgelerinde az rastlanan türden çelişkiler yaratmıştır (Kennedy,1995, s. 269-273). 2 milyon nüfusa sahip Kuveyt, 1,3 milyonluk Birleşik Arap Emirlikleri, 5 milyon nüfuslu Suudi Arabistan dünyanın en zengin ülkeleridir. Bu nüfusu az, zengin ülkeler kendilerinin üçte biri hatta onda biri düzeyinde gelire sahip kalabalık nüfuslu, Ürdün, Irak, İran, Mısır, Yemen gibi komşularla iç içe yaşamaktadırlar.

1980’li yıllarda gelişmekte olan ülkeler arasında geniş kabul gören ekonomi politikalarını Williamson, “Washington Kararları” adını verdiği listede toplamıştır (Williamson, 1994,s.17) Williamson’un listesini aşağıdaki gibi sıralayabiliriz: • Mali disiplinin sağlanması • Kamu harcamalarındaki önceliklerin sağlık, eğitim ve altyapıya yönlendirilmesi • Vergi tabanının genişletilmesi ve marjinal vergi oranlarının kısılmasını içeren bir vergi reformunun yapılması • Gerçekçi ve rekabetçi döviz kurları • Mülkiyet haklarının korunması • Deregülasyon (Devletin piyasalara müdahale etmemesi) • Serbest Ticaret • Özelleştirme • Doğrudan yabancı yatırımlar karşısındaki engellerin kaldırılması • Finansal serbestleşme

1973’te Almanya, Kanada, İsveç uluslararası sermaye hareketlerine ilişkin sınırlamaları kaldırmıştır.

Türkiye 1989 yılında alınan 32 sayılı kararla sermaye hareketlerini serbest bırakmış ve 1990lı yıllarla birlikte tamamen dış şoklara açık bir ekonomi hâline gelmiştir.

Başa çıkılması gereken felaketlerin büyüklüğü, 2000 ve 2015 yılları arasında, Binyıl Kalkınma Hedefleri (BKH) olarak ifade edilen sekiz hedefe ulaşabilmek için, dünya ülkeleri arasında o güne kadar görülmemiş bir iş birliğine neden olmuştur (UN, 2015).2000 yılının Eylül ayında New York’ta yapılan BM Genel Kurulunda sekiz hedef olarak ilan edilen BKH(Binyıl Kalkınma Hedeeri) aşağıda sıralanmaktadır: 1. Açlık ve fakirliğin kökünü kurutmak 2. Temel eğitime evrensel erişim 3. Cinsiyet eşitliği ve kadınların dâhil edilmesi 4. Çocuk ölümlerini azaltmak 5. Anne sağlığını arttırmak 6. HIV/AIDS, sıtma ve diğer hastalıklarla savaşmak 7. Çevresel sürdürülebilirliğin elde edilmesi 8. Kalkınma için küresel ortaklık geliştirmek

Singapur, Hok Kong, Tayvan ve Güney Kore ihracata dayalı sanayileşme stratejisi ile yeni sanayileşen ülkeler grubunu oluşturmuş ve Asyanın dört kaplanı ya da ejderhalar gibi sıfatlarla anılır hale gelmişlerdir. Dolayısıyla Japonya, görece daha erken sanayileşmiş bir ülkedir ve bu ülke grubu içinde yer almamaktadır.

Güneydoğu Asya'da bir kısım ülkeler Japon sermayesinden yararlanarak özellikle imalat ve montaj sanayisini geliştirerek ihracattan pay almaya başlamışlardır. Bu ülkeler arasında Tayland, Malezya ve Endonezya sayılabilir.

Sanayileşmede başarı sağlayan Asya ülkelerinde tasarruflar yüksektir ve bu tasarrufların sanayi yatırımlarına yönelmesi teşvik edilmiştir. Ayrıca bu ülkelerde kalkınma siyasal otoritelerce desteklenmiştir ve hiçbir zaman tam pir piyasa ekonomisi uygulanmamıştır. Bu ülkeler ithal ikamesi yerine ihracata dönük sanayileşmeyi benimsemişler ve bu stratejiyi koruyucu gümrük politikaları ile desteklemişlerdir.

Orta Asya İslam coğrafyasının, kadın haklarının gelişmemiş olması, kadın-erkek eşitliğinin sağlanamaması, demokratik ve laik olmayan yönetimlerin hüküm sürmesi, eğitim olanaklarının kıt olması ve zengin petrol yataklarının bu ülkeleri zengin kılması ile vatandaşlarının girişimcilik azminin yüksek olmaması gibi bir çok sebepten ötürü sanayileşemediği bir çok araştırmacı tarafından vurgulanmaktadır.

Bir çok gelişmekte olan ülke, 1980'li yıllara kadar ithal ikameci sanayileşme stratejisini benimsemişlerdir. Yaygın fiyat kontrolleri, aşırı değerli kur, koruyucu gümrük politikaları ile karakterize edilen bu strateji çerçevesinde kamusal sanayi kuruluşları da yaygındır. Ancak bu stratejiyi benimseyen ülkeler, ihracatı değil ithal edilen malların yurt içinde ve yurt içi pazara dönük üretilmesini hedeflemişlerdir.

1980'lerden sonra dünyada, özellikle gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelerde bir ithal ikameci politikaların terk edilmesi ve liberalizasyon sürecinin başlaması furyası yaşanmıştır. Bu politikaların hayata geçirilmesi neticesinde hem ülkeler bazında hem de ülkelerin kendi içerisinde gelir dağılımı bozulmuş, az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin dünya ekonomisinden aldıkları pay nispeten azalmış, orta gelirli bir çok ülkede borç stoğu hızla artmış ve yaygın borç krizleri baş göstermiştir.

Geri kalmışlığın belirtilerini şu şekilde sıralamak mümkündür:
• Bir ülkede okuryazar olmayanların çoğunlukta olması
• Kadının erkekten aşağıda tutulması
• Beslenme yetersizliği
• Sağlığı korumada yetersizlik
• Ulusal ve ekonomik bütünlüğün zayıflığı
• Yapısal işsizlik
• Kişi başına ulusal gelirin düşüklüğü
• Sınırlı bir sanayileşme
• Tarımla uğraşan nüfusun çokluğu
• Şişkin bir hizmet kesimi
• Ekonomik bakımdan kapitalist ülkelere bağımlılık
• Baskıcı siyasal rejimler
• Bozuk gelir dağılımı

Geri kalmışlığı ülkelere özgü ırk, din, coğrafi konum gibi endojen nedenlere bağlayan görüşler yüzyılımızın başında reddedilmiştir. Lenin geri kalmışlığın nedenini ülkelerin birbirleri ile giriştikleri ilişkilerin bir sonucu olarak görmektedir. Ona göre, hemen hemen bütün geri kalmış ülkeler için geçerli olan tarihsel bir neden günümüzdeki geri kalmışlığın genel çerçevesini çizmektedir. Bu da Batı kapitalizmi ve emperyalizm yani sömürgeciliktir.

2000 yılının Eylül ayında New York'ta BM genel kurulunda açıklanan Bin Yıl Kalkınma hedefleri ile 8 hedef belirlenmiştir. Bunlar, açlık ve fakirliğin kökünü kurutmak, temel eğitime evrensel erişim, cinsiyet eşitliği ve kadınların dahil edilmesi, çocuk ölümlerini azaltmak, anne sağlığını arttırmak, HIV, AIDS, sıtma ve diğer hastalıklarla savaşmak, çevresel sürdürülebilirlik ve kalkınma için küresel ortaklıktır. İthal ikameci politikaların benimsenmesi ise bu hedefler arasında değildir.