DÜNYA EKONOMİSİ

Geri kalmışlığı ülkelere özgü ırk, din, coğrafi konum gibi endojen nedenlere bağlayan görüşler yüzyılımızın başında reddedilmiştir. Lenin geri kalmışlığın nedenini ülkelerin birbirleri ile giriştikleri ilişkilerin bir sonucu olarak görmektedir. Ona göre, hemen hemen bütün geri kalmış ülkeler için geçerli olan tarihsel bir neden günümüzdeki geri kalmışlığın genel çerçevesini çizmektedir. Bu da Batı kapitalizmi ve emperyalizm yani sömürgeciliktir.

Gelişmekte olan ülkeleri Latin Amerika, Asya, İslam Dünyası ve Kara Afrika olarak gruplamak uygundur

Singapur, Hong Kong, Tayvan ve Güney Kore ihracata dayalı sanayileşme stratejisiile yeni sanayileşen ülkeler grubunu oluşturmuş ve Asya’nın dört kaplanı ya da ejderhalar gibi sıfatlarla anılır hâle gelmişlerdir.

Afrika’nın problemleri aşağıdaki gibi sıralanmaktadır

• Verimlilikteki artış nüfus artışından daha yavaştır.
• Borç artarken, borç ödeme kapasitesi hızla düşmektedir.
• Batılı bankacılar kredi vermeye isteksizdir.
• Sanayi üretimi düşüktür.
• Savaşlar, etnik çatışmalar, hükümet darbeleri, siyasal istikrarsızlık kol gezmektedir.

• Yeni devlet yöneticileri diktatörlüğü ya da tek parti yönetimini tercih etmektedir. • Beşeri kaynaklara, girişimcilik kültürünü geliştirmeye, bilimsel ve teknik araştırmalara yatırım son derece düşüktür.

1980’den sonraki yıllarda gelişmekte olan ülkelerin çoğu, yeni Ortodoks politikalar olarak adlandırılan ve daha önce gelişmekte olan ülkelerin uyguladıkları politikalardan tamamen farklı olan ekonomik politikaları kabul etmişlerdir.

1980’li yılların en önemli iki olgusu yaşanan borç krizi ve bu krizden kurtulmak için gerçekleştirilen ekonomik reformlardır. 1980’li yıllarda gelişmekte olan ülkeler arasında geniş kabul gören ekonomi politikalarını Williamson, “Washington Kararları” adını verdiği listede toplamıştır

Güney Kore ve Tayvan mali politikalarda ve döviz kurunda Ortodoks çizgiyi yakalamış ve 1980li yılların makroekonomik istikrarsızlıktan kaynaklanan krizinden kurtulmuşlardır.

Washington Kararları olarak adlandırılan listede yer alan ekonomi politikalarının IMF, Dünya Bankası gibi gelişmiş ülkelerin sözcüsü durumundaki kurumlar tarafından gelişmekte olan ülkelere empoze edildiği anlaşılmaktadır. Kısacası 1980’li yıllarda sömürülmekten yakınan geri kalmış ülkelerden gelen düzen değişikliği talebine, lider ülkeleri temsil eden IMF, Dünya Bankası gibi kuruluşlar da eşlik etmeye başlamıştır

1990’lı yıllar borç bulmakta güçlük çeken ülkelerin krizleri ile sarsılmıştır. Asya krizi, Rusya krizi, Arjantin, Brezilya, Meksika krizi peş peşe dünya ekonomisini sarsmıştır.

Ülkelerin geri kalmışlığının çeşitli belirtileri vardır. Bunlar arasında okur-yazar olmayanların çoğunlukta olması, yapısal işsizlik, baskıcı rejimler, adaletsiz gelir dağılımı gibi bir çok etken vardır. Fakat ülkede demokratik bir yönetim olması geri kalmışlık göstergelerinden değildir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Latin Amerika ülkeleri 1980'lerden sonra ithal ikameci politikaları benimsemişler ve korumacı tedbirlere başvurmuşlardır. Kurulan sanayiler rekabet gücü kazanamamış, ileri teknolojiyi kullanamamıştır. Ayrıca ithalata bağımlılık devam etmiştir. Ayrıca ihracat gelirleri ithalat gelirlerini karşılayacak seviyeye ulaşamamıştır. Bu uygulama nihayetinde bölge ekonomisinde gerileme yaşanmıştır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Geri kalmışlığın belirtilerini aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür: • Bir ülkede okuryazar olmayanların çoğunlukta olması • Kadının erkekten aşağıda tutulması • Beslenme yetersizliği • Sağlığı korumada yetersizlik • Ulusal ve ekonomik bütünlüğün zayıflığı • Yapısal işsizlik • Kişi başına ulusal gelirin düşüklüğü • Sınırlı bir sanayileşme • Tarımla uğraşan nüfusun çokluğu • Şişkin bir hizmet kesimi • Ekonomik bakımdan kapitalist ülkelere bağımlılık • Baskıcı siyasal rejimler • Bozuk gelir dağılımı. Doğru cevap C şıkkıdır.

Gelişmekte olan ülkeleri Latin Amerika, Asya, İslam Dünyası ve Kara Afrika olarak gruplamak uygundur (Tanilli, 2000, s. 303-308). Doğru cevap E şıkkıdır.

Sosyalizm: (Toplumculuk),üretim ve mübadele araçlarının topluma mal edilmesini öngören doktrinlere verilen addır. Temel olarak, fert yerine toplum öne alınmış, toplumun yararı, ferdin yararından daha önemli sayılmıştır. Doğru cevap C şıkkıdır.

Singapur, Hong Kong, Tayvan ve Güney Kore ihracata dayalı sanayileşme stratejisi ile yeni sanayileşen ülkeler grubunu oluşturmuş ve Asya’nın dört kaplanı ya da ejderhalar gibi sıfatlarla anılır hâle gelmişlerdir. DOğru cevap A şıkkıdır.

Güneydoğu Asya’nın Tayland Malezya ve Endonezya gibi daha büyük ülkeleri özellikle Japon sermayesinden aldıkları itici güçle imalat ve montaj sanayini geliştirmişler ihracattan pay kapma yarışına katılmışlardır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Geri kalmışlığın belirtilerini aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür (Tanilli, 2000, s, 281-287):

• Bir ülkede okuryazar olmayanların çoğunlukta olması

• Kadının erkekten aşağıda tutulması

• Beslenme yetersizliği

• Sağlığı korumada yetersizlik

• Ulusal ve ekonomik bütünlüğün zayıflığı

• Yapısal işsizlik

• Kişi başına ulusal gelirin düşüklüğü

• Sınırlı bir sanayileşme

• Tarımla uğraşan nüfusun çokluğu

• Şişkin bir hizmet kesimi

• Ekonomik bakımdan kapitalist ülkelere bağımlılık

• Baskıcı siyasal rejimler

• Bozuk gelir dağılımı

Doğru cevap B şıkkıdır.

Emperyalizm: Bir devletin, sınırlarını genişletmesine, başka ülkeleri gerek siyasi, gerek ekonomik, gerek kültürel kontrolü altına almasına denir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Dünya haritasına bakıldığında geri kalmış ülkelerin çoğunlukla tropik ve yarı tropik bölgelerde toplandığı görülmektedir. Ancak gelişmişlikle coğrafik konum arasındaki ilişki çok güçlü değildir. 

Beyaz ırkın üstün olduğu görüşü yaygın olmakla birlikte Akdeniz, Orta Avrupa, Orta Doğu ve Latin Amerika ülkelerinde beyaz ırkın hâkim olup geri kalmışlığın geçerli olduğu pek çok ülke bulunmaktadır. O hâlde beyaz ırkın üstünlüğünden bahsetmek çok da gerçekçi değildir, sonucuna varabiliriz.

Toplumların geri kalmışlığının nedeni din olabilir mi? Sorusunu sorabiliriz. Tüm Müslüman ülkelerin geri kalmışlar arasında oluşuna bakarak din ve geri kalmışlık arasında bir ilişki kurabilir miyiz? Bu soruya Müslüman ülkelerin tarihsel geçmişine bakarak olumsuz yanıt vermek mümkündür. XI. yüzyıla kadar bolluk ve refah içinde yaşayan Müslüman ülkelerin daha sonraki gerileyişi dine bağlanmıştır. Oysa Müslümanlığın bu gerileyişte bir rolü bulunmamaktadır.

O hâlde geri kalmışlığı tek bir nedene bağlı olarak açıklamak mümkün değildir.

Geri kalmışlık karmaşık bir olgudur. Doğru cevap D şıkkıdır.

Kapitalizmi benimseyen Amerika Birleşik Devletleri liderliğindeki ülkeler grubu I. Dünya ülkeleri, Zenginler Kulübü, Sanayileşmiş Ülkeler, Batı Bloku gibi isimler almıştır. Sosyalizmi benimseyen SSCB liderliğindeki ülkeler grubuna ise II. Dünya ülkeleri, Demir Perde, Doğu Bloku gibi isimler takılmıştır.Çevre ülkelerin teknoloji üretme yeteneği ya hiç yoktur ya da çok kısıtlıdır. Bu gruba da Üçüncü Dünya ülkeleri, Bağlantısızlar, Gelişmekte Olan Ülkeler, Azgelişmiş Ülkeler gibi isimler verilmiştir.