DÜNYA EKONOMİSİ

Geri kalmışlığı ülkelere özgü ırk, din, coğrafi konum gibi endojen nedenlere bağlayan görüşler yüzyılımızın basında reddedilmiştir. Hemen hemen bütün geri kalmış ülkeler için geçerli olan tarihsel bir neden günümüzdeki geri kalmışlığın genel çerçevesini çizmektedir. Bu da Batı kapitalizmi ve emperyalizm yani sömürgeciliktir.

 

Komprador: Marksistler, günümüzde yabancı işletmelerle is birliği yapan ve ortaklık kuran yerli is adamlarına ülkedeki is gücünü yabancılar lehine istismar ettikleri gerekçesiyle komprador adını vermektedirler. Ayrıca hâli vakti iyi, zenginliği diğerlerine göre fazla olan sermaye sahiplerine de komprador denilmektedir.

Asya ülkelerinin büyüklükleri, nüfusları, tarihleri ve siyasal sistemleri arasında farklılıklar bulunmaktadır. Bu yapısal farlılıklara rağmen sahip oldukları bazı ortak özellikler gerçekleştirdikleri kalkınmayı açıklamaktadır.

Bunlardan ilki eğitim ve öğrenmeye verilen önemdir.

İkinci özellikleri tasarrufların yüksekliğidir.

Üçüncü özellik ekonomik kalkınmayı destekleyen siyasal çevrenin varlığıdır.

Dördüncü özellikleri ise ithal ikamesine ya da tüketime dayalı politikaların tam tersine kaderlerini ihracata bağlamalarıdır.

Döviz kurunu ihracatı teşvik edecek şekilde düşük tutmuşlardır. Son özellikleri ise Japonya gibi Batılı olmayan bir gücün ekonomik başarılarının hayranlıkla izlenmesidir. Japonya modeli bu ülkelerin gözleri önünde gerçekleşmiştir.

Güneydoğu Asya’da yer alan Vietnam, Kamboçya, Kuzey Kore, Miyarmar gibi komünist toplumlar bölgedeki gelişmelerin gerisinde kalmışlardır.

Afrika’nın problemleri aşağıdaki gibi sıralanmaktadır:

Gelişmekte olan ülkeler: Latin Amerika, Asya, İslam Dünyası ve Kara Afrika olarak gruplanır.

1980’li yıllarda derecesi ve uygulama zamanı ülkeden ülkeye değişmekle birlikte pek çok gelişmekte olan ülke ekonomi politikalarına yönelmiştir. Ekonomi politikalarındaki değişim dünya çapında bir olgudur. En şiddetli reformlar Bolivya, Meksika, Arjantin, Peru, Kolombiya, Brezilya ve Şili gibi Latin Amerika ülkelerinde yaşanmıştır.

Dünya Savası sonrasında devlet kontrolü altına alınmış olan finansal piyasalar 1970’li yıllardan başlayarak kontrol ve kısıtlamalardan arındırılmıştır. 1973’te Almanya, Kanada, İsveç uluslararası sermaye hareketlerine ilişkin sınırlamaları kaldırmıştır. Bunları 1974 yılında ABD, 1979’da İngiltere, 1980’de Japonya daha sonra İtalya, Fransa ve Avrupa Birliği üyesi ülkeler izlemiştir.

2013 ve 2020 yılları için yapılan hesaplamalarda, kamu borcunun GSYİH’ya oranının yüzde değeri incelendiğinde Yunanistan, Japonya ve Portekiz’in kamu borçluluğu açısından en riskli ülkeler gurubunda yer almaktadır.

Geri kalmışlığı ülkelere özgü ırk, din, coğrafi konum gibi endojen nedenlere bağlayan görüşler yüzyılımızın başında reddedilmiştir.

Gelişmekte olan ülkeleri Latin Amerika, Asya, İslam Dünyası ve Kara Afrika olarak gruplamak uygundur.

Singapur, Hong Kong, Tayvan ve Güney Kore ihracata dayalı sanayileşme stratejisi ile yeni sanayileşen ülkeler grubunu oluşturmuş ve Asya'nın dört kaplanı ya da ejderhalar gibi sıfatlarla anılır hâle gelmişlerdir.

Libya, Suriye, Irak ve İran gibi ülkelerde demagojik, popülist, militarize olmuş siyasal yönetimler iş başındadır. Körfez şeyhliklerinde ise muhafazakâr, antidemokratik, gelenekçi yönetimler yer almaktadır.

Dünya Kalkınma Raporu, iyimser bir yaklaşımla fakir ülkelerin piyasa yanlısı politikalar benimsemesi ve zengin ülkelerin korumacılıktan vazgeçmesi hâlinde, olumlu gelişmeler olacağını beklemektedir. 1980’li yıllar bu görüşlerin hakimiyet kazandığı yıllar olmuştur.

1974’te başlayan petrol bunalımı yavru sanayilerin gelişmesini durdurmuştur.

Tablo 4.1 Washington Kararları ve Doğu Asya Ülkeleri

1973’te Almanya, Kanada, İsveç uluslararası sermaye hareketlerine ilişkin sınırlamaları kaldırmıştır. Bunları 1974 yılında ABD, 1979’da İngiltere, 1980’de Japonya daha sonra İtalya, Fransa ve Avrupa Birliği üyesi ülkeler izlemiştir.

1997 yılında Türkiye'nin 3130 dolarlık kişi başına geliri dünya ortalamasından düşüktür. Dünya sıralamasında 48. ve üst orta gelirli ülkeler grubunun son sırasında yer almaktadır.

1996 yılı verilerine göre dünyanın en borçlu ülkesi 180 milyar dolarlık borcu ile Brezilya’dır. Brezilyayı 157 milyar dolarlık borcuyla Meksika, 129’ar milyar dolarlık borçlarıyla Endonezya ve Çin, 125 milyar dolarlık borcu ile Rusya izlemektedir.

Kapitalizmi benimseyen Amerika Birleşik Devletleri liderliğindeki ülkeler grubu I. Dünya ülkeleri, Zenginler Kulübü, Sanayileşmiş Ülkeler, Batı Bloku gibi isimler almıştır. Sosyalizmi benimseyen SSCB liderliğindeki ülkeler grubuna ise II. Dünya ülkeleri, Demir Perde, Doğu Bloku gibi isimler takılmıştır. Her iki blok da kontrolleri altındaki toplumlara en yüksek refahı sağlama iddiasındadır. Bu süreç merkez ve çevre ülkeler ilişkisini doğurmuştur. II. Dünya savaşından sonra iki blok arasında şiddetli bir teknoloji yarışı yaşanmıştır. İletişim bilişim teknolojisine adaptasyonda geciken Doğu Bloku 1991 yılında çözülmüştür. Günümüzde yeniden yapılanma ya da kapitalizme adapte olma yönünde transformasyon geçirmektedirler.