DÜNYA EKONOMİSİ

İthal ikameci sanayileşme politikalarını benimseyen ülkeler düşük tasarruf oranına sahip olduğundan dış borçlanmaya gitmiş ancak ihracatın ithalata olan bağımlılığı azaltılmadığı için borçluluk oranları artmıştır. Hükumetlerin gerçekleştirdiği altyapı yatırımları ve KİT'ler gevşek maliye politikasının uygulanmasına neden olmuş bu durumda enflasyon yükselmiştir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Seçeneklerde Japonya dışında yer alan ülkeler yer altı ve yer üstü kaynakları bakımından zenginlik göstermekte dolayısıyla ekonomik gelişmişlikleri ile coğrafyaları arasında doğrudan bir bağlantı kurulabilmektedir. Ancak Japonya'nın ekonomik gelişiminde bulunduğu coğrafyanın payı oldukça sınırlıdır. Bu sebeple doğru yanıt C seçeneğidir.

Bir devletin sınırlarını genişletmesine, başka ülkeleri gerek siyasi, gerek ekonomik, gerek kültürel kontrolü altına almasına emperyalizm denir. Sömürgecilik faaliyetleri ile sanayi birikimi için gerekli olan sermaye birikimini sağlayan Batı Avrupa devletleri sanayi kapitalizmi için uygun örgütlenme biçimi olan ulus devlet yapısına diğer ülkelerden daha önce geçmiş ve ekonomisinin ihtiyaçları doğrultusunda dünyanın ekonomik yaşantısına yön vermiştir.

1974’te başlayan petrol bunalımı ithalata bağımlı ihracat yapan ülkelerin maliyetlerini arttırarak rekabet güçlerini azaltmış bunun sonucunda da gelişmekte olan ülkelerde  ekonomik krizler yaşanmaya başlamıştır. Bu süreçte gelişmekte olan ülkeler iktisat politikalarını değiştirmeye başlamıştır. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Uygulanmaya başlanan ekonomi politikaları incelendiğinde bu politikaların ithal ikameci politikaların tamamen tersi olduğunu görülür. Bu durumda A seçeneği dışında yer alan bilgilerin tamamı farklı ülkelerde uygulamaya konulmuştur. Doğru cevap E seçeneğidir.

Reform politikaları ekonomik büyüme üzerinde olumsuz etkide bulunur. Bundan dolayı reform politikalarının sürdürülmesi zorlukla gerçekleşir. B seçeneğinin dışında verilen bilgiler temel olarak büyüme oranı üzerindeki olumsuz etkinin sonuçlarını oluşturmaktadır. Bu sebeple doğru cevap B seçeneğidir.

1970’li yılların krizine yol açan esas neden kâr oranlarının düşmesidir. Washington Kararları ile ifade edilen yeni liberal yaklaşım kâr oranlarını yükseltmeyi hedefleyen politikaları gündeme getirmiştir. Devlet müdahalesinin, sosyal refah harcamalarının ve yüksek vergilerin kâr oranlarını düşürdüğü iddia edilerek, ekonominin liberalleşmesi ve işlerin piyasalara bırakılması talebi yaygınlaşmıştır. Piyasaların etkin işleyişini temel alan yaklaşım çerçevesinde finansal serbestleşme amaç edinilmiştir. Böylece II. Dünya Savaşı sonrasında devlet kontrolü altına alınmış olan finansal piyasalar 1970’li yıllardan başlayarak kontrol ve kısıtlamalardan arındırılmıştır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Soruda verilen bilgiler gelişmekte olan ülkelerin 16 yıl içerisinde dış borçlarının arttığına yönelik bilgi içermektedir. Bu durumda doğru cevap D seçeneğidir.

Ekonomik kriz denilince ilk akla gelen ülkeler genellikle gelişmekte olan ülkelerden oluşmaktadır. Dünyanın en büyük ekonomik gücü olan ABD'de 2008 yılında başlayan ekonomik kriz kapitalizmin sorgulanmasına neden olmuştur. Büyüme odaklı gerçekleştirilen ekonomi politikaları bir süre sonra kar arayışı ile balon yaratmakta ve ekonomik krizlere sebep olmaktadır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Geri kalmışlığın belirtilerini aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür (Tanilli, 2000, s, 281-287):
• Bir ülkede okuryazar olmayanların çoğunlukta olması
• Kadının erkekten aşağıda tutulması
• Beslenme yetersizliği
• Sağlığı korumada yetersizlik
• Ulusal ve ekonomik bütünlüğün zayıflığı
• Yapısal işsizlik
• Kişi başına ulusal gelirin düşüklüğü
• Sınırlı bir sanayileşme
• Tarımla uğraşan nüfusun çokluğu
• Şişkin bir hizmet kesimi
• Ekonomik bakımdan kapitalist ülkelere bağımlılık
• Baskıcı siyasal rejimler
• Bozuk gelir dağılımı, Doğru cevap A'dır.

Emperyalizm: Bir devletin, sınırlarını genişletmesine, başka ülkeleri gerek siyasi, gerek ekonomik, gerek kültürel kontrolü altına almasına denir. Doğru cevap D'dir.

Geri kalmışlığın nedenlerini bazı sorulara yanıt arayarak inceleyebiliriz. Geri kalmışlığın nedeni ülkenin coğrafi konumu olabilir mi? Bu soruya cevap aramakla işe başlayabiliriz. Dünya haritasına bakıldığında geri kalmış ülkelerin çoğunlukla tropik ve yarı tropik bölgelerde toplandığı görülmektedir. Ancak gelişmişlikle coğrafik konum arasındaki ilişki çok güçlü değildir. Çünkü bu kuşak dışında yer alan Ortadoğu ve Akdeniz çevresindeki bazı bölgelerde de geri kalmış ülkeler bulunmaktadır. Ayrıca sahip olduğu coğrafik olanaklar son derece kıt bir ülke olan İsrail’in varlığı da coğrafik etken ve geri kalmışlık arasındaki ilişkinin zayıflığının bir göstergesidir. Doğru cevap C'dir.

Geri kalmışlığı ülkelere özgü ırk, din, coğrafi konum gibi endojen nedenlere bağlayan görüşler yüzyılımızın başında reddedilmiştir. Lenin geri kalmışlığın nedenini ülkelerin birbirleri ile giriştikleri ilişkilerin bir sonucu olarak görmektedir. Ona göre, hemen hemen bütün geri kalmış ülkeler için geçerli olan tarihsel bir neden günümüzdeki geri kalmışlığın genel çerçevesini çizmektedir. Bu da Batı kapitalizmi ve emperyalizm yani sömürgeciliktir. Doğru cevap B'dir.

XV. ve XVI. yüzyıllarda büyük coğrafi keşiflerle başlayan Batı sömürgeciliği doğal zenginliklerin ve değerli madenlerin talan edilmesine dayanmaktadır. Kapitalizm daha başından itibaren ulusal sınırları aşıp dünyaya yayılma gereksinimi içinde olan bir ekonomik sistemdir. Üretimin sürdürülebilmesi için ucuz ham maddelerin hiç aksamadan elde edilmesi gerekmektedir. Kârlılığın ve sermaye birikiminin sürekliliği için ise üretilenlerin satılması gerekmektedir. Sürekli ham madde ve pazar gereksinimi içindedir. Doğru cevap E'dir.

Komprador: Marksistler, günümüzde yabancı işletmelerle iş birliği yapan ve ortaklık kuran yerli iş adamlarına ülkedeki iş gücünü yabancılar lehine istismar ettikleri gerekçesiyle komprador adını vermektedirler. Ayrıca hâli vakti iyi, zenginliği diğerlerine göre fazla olan sermaye sahiplerine de komprador denilmektedir. Doğru cevap D'dir.

Gelişmekte olan ülkeleri gruplara ayırmak oldukça güç bir olgudur. XX. yüzyılda hızını arttıran bağımsızlık kazanımlarına bağlı olarak sayıları gün geçtikçe artmaktadır. Bazıları hükümdarlık aşamasında kalmışken (Suudi Arabistan, Fas), bazıları Cumhuriyet aşamasına varmışlardır. Kimisi tutucu, kimisi ilerici yönetimlere sahipken, kimisinde tek parti kimisinde ise çok parti uygulaması bulunmaktadır. Bunca çeşitliliğe rağmen kabaca bir gruplama yapmak mümkündür. Gelişmekte olan ülkeleri Latin Amerika, Asya, İslam Dünyası ve Kara Afrika olarak gruplamak uygundur.

İslam âlemi bugünkü uluslararası düzene karşı öfke içindedir. Bu öfkenin altında Batıya olan güvensizlik yatmaktadır. Bu öfkede Batı’nın payı büyüktür. Demir yolları, kanallar, limanlar aracılığı ile Orta Doğu’nun zengin petrol yataklarını kontrol altına alma çabaları, Arap milletinin bağrına İsrail Devleti’ni kurarak sürekli bir kargaşa ortamı yaratmaları, en sevilen liderlere darbeler tertiplemeleri tepkilerin en önemli nedenlerindendir. Bu batı düşmanlığı İslam âleminin değişimi konusundaki ümitleri kırmaktadır. İslam ülkelerinin yöneticileri İslam âleminin gerçek düşmanını gözlerden saklamayı başarmaktadırlar. Artık dünyanın pek çok ülkesinde aşılmış bulunan Orta Çağ’dan kalma siyasi yöntemlerle halklarını baskı altına almaktadırlar. Dinin siyasette kullanılması gibi ortaçağdan kalma bir yöntemi ısrarla uygularken, özgür insan aklının yarattığı gelişmelerin gerisinde kalmaktadırlar. Doğru cevap E'dir.

Afrika’nın problemleri aşağıdaki gibi sıralanmaktadır (Kennedy, 1995, s, 273-283):
• Verimlilikteki artış nüfus artışından daha yavaştır.
• Borç artarken, borç ödeme kapasitesi hızla düşmektedir.
• Batılı bankacılar kredi vermeye isteksizdir.
• Sanayi üretimi düşüktür.
• Savaşlar, etnik çatışmalar, hükümet darbeleri, siyasal istikrarsızlık kol gezmektedir.
• Yeni devlet yöneticileri diktatörlüğü ya da tek parti yönetimini tercih etmektedir.
• Beşeri kaynaklara, girişimcilik kültürünü geliştirmeye, bilimsel ve teknik araştırmalara yatırım son derece düşüktür.

Williamson’un listesini aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:

Geri kalmışlığın belirtileri şunlardır: