DÜNYA EKONOMİSİ

Özellikle İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra, ekonomik üstünlük elde edebilmek amacıyla gelecekte önemli olacağı düşünülen ürünleri geliştirmeye ve böylece geleceğin teknolojilerini yakalamaya yönelik projeler oluşturmak yaygın bir uygulama olmuştur. Geleceğin ürünlerini, çoğunlukla teknik uzmanlara danışarak belirlemeye dayalı bu yaklaşıma “teknoloji itmesi (techonology push) denilmektedir. Uç uygulaması tek tek ürünler etrafında ve teknoloji itmesi olarak ortaya çıkan bu yaklaşım birçok dev projeyi içermektedir. ARGE ile sağlanan ileri bilgi ve beceri düzeyine rağmen dev projeler, istenen ekonomik başarıyı getiremeyince, pazarın ve tüketicilerin taleplerine öncelik veren ikinci bir yaklaşım ağırlık kazanmıştır (talep çekmesi).

İkinci Dünya Savaşı sonrası bilim ve teknoloji arasındaki sınırın giderek belirsizleşmeye başlaması ile birlikte her ülke;
• Enformasyon teknolojileri,
• Malzeme teknolojisi,
• Biyoteknoloji,
• Nükleer teknoloji,
• Havacılık-Uzay teknolojisi olarak belirlenen jenerik teknolojilerde üstünlük sağlamak istemiştir.

Bütün ekonomik etkinlik alanlarında sürüp giden küçük küçük yeniliklerdir. Uzun dönemde ortaya çıkan kümülatif etkileri üretkenlik artışları ve kalitedeki gelişmeler açısından önemlidir ama etki alanları yalnızca mevcut ürün kuşakları ve mevcut ürün yöntemleri ile sınırlıdır. Bir başka deyişle artımsal yenilikler, yeni mal ve hizmet kuşakları ya da yeni üretim yöntemleri doğurmazlar. Artımsal yenilikler için organize ya da sistematik bir ARGE etkinliğinin olması bir ön koşul değildir. İşletmenin her kademedeki elemanı, süreç içinde böylesi yenilikler yaratabilir ya da işletme dışında satın alınan patentlerden yararlanmak mümkündür. Artımsal yenilikleri uygulayabilmek, kurumsal yapıda büyük değişiklik yapmayı, çalışanların niteliğini önemli ölçüde değiştirmeyi ya da geniş çaplı yatırımları gerektirmez. Kısacası artımsal yenilikler üretim sürecinin doğal evriminden başka bir şey değildir.

Ekonominin hemen hemen bütün etkinlik alanlarını etkileyip ve hatta kökten değiştiren teknolojiler yayılgan ve jenerik teknolojilerdir.  Bu tür teknolojilerin çarpıcı tarihsel örneklerinden biri buhar teknolojisidir.

Gelişen teknoloji ve yeniliklerle sanayileşmenin nasıl yakalandığına
dair bazı aşamalar vardır. Buradaki aşamalar Türkiye ve benzeri gelişmekte olan ülke ekonomileri için önemli bilgi ve uyarılar içermektedir. Sanayileşme süreci tek kültürlü ilkel tarımın
yaygın olduğu, sanayinin hiç olmadığı sıfırıncı aşamadan başlayıp dördüncü aşamaya kadar devam etmektedir.

0. Aşama Tekkültürlülük, yaşam için gerekliliğe dayalı tarım, dış yardıma muhtaçlık

1. Aşama Yabancı yardım ve danışmanlığı, basit imalat üretimi

2. Aşama İmalat sektörünü destekleyen endüstriyel sektör gelişimi, ancak yabancı yardım devam etmekte

3. Aşama Teknoloji ve yönetimde uzmanlaşma dönemi, yüksek kalite mal üretimi mümkün

4. Aşama Küresel bir lider şeklinde inovasyon ve ürün dizaynında tam yeterlilik

Küreselleşme çağında üretim hiyerarşisi yeniden yapılanmıştır. Bu süreçte Almanya; kimya, havacılık, bilgisayar programları, ABD; mali hizmetler, otomobil, Japonya ve Güney Doğu Asya ülkeleri; elektronik, otomobil vs. gibi alanlarda tam uzmanlaşmıştır. Doğru cevap A seçeneğidir.

İlk sanayileşme deneyimlerini başlatmış olan azgelişmiş ülkelerin baskısı sonucunda, 1964’te Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD), 1965’te Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Örgütü (UNIDO) kurulmuştur.  Doğru cevap B seçeneğidir.

1990 yılında, ABD, Japonya, Almanya, İtalya ve Fransa aynen bu sıra ile dünya imalat endüstrisinde en büyük paya (yaratılan katma değere göre) sahip beş ülkeydi. Bu sektördeki toplam payları yaklaşık % 58 kadardı. Doğru cevap C seçeneğidir.

Çin 2000 yılında yaklaşık %7’lik bir paya sahipken bu oran 2011 yılında %21’e yükselerek Çin'i dünya imalat endüstrisinde ilk sıraya çıkarmıştır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Artımsal yenilikler ekonomik etkinlik alanlarında sürekliliği olan küçük yeniliklerdir. Bu yenilikler yeni mal ya da hizmet kuşakları ya da yeni üretim yöntemleri geliştirmez. Doğru cevap D seçeneğidir.

Küresel bir lider şeklinde inovasyon ve ürün dizaynında tam yeterlilik sağlanması inovasyonun içselleştirilmesi aşamasında gerçekleşmektedir. Doğru cevap E seçeneğidir.

İkinci Dünya Savaşı döneminden 1990’lara kadar devam eden dördüncü dönemde sentetik materyal ve otomobil üretimin anahtar olduğu kabul edilir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Japonya ve ABD, sanayileşme sürecinin esas belirleyicileridir. Doğru cevap D seçeneğidir.

İkinci Dünya Savaşı sonrası bilim ve teknoloji arasındaki sınırın giderek belirsizleşmeye başlaması ile birlikte her ülke; enformasyon teknolojileri, malzeme teknolojisi, biyoteknoloji, nükleer teknoloji ve havacılık-uzay teknolojisi olarak belirlenen jenerik teknolojilerde üstünlük sağlamak istemiştir. Doğru cevap A seçeneğidir.

1965’te Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Örgütü(UNIDO)’nün kurulmuştur.

1950’lerden bu yana uygulanagelen Japon stratejisinin, günümüz koşullarında ve elbette bu ülkenin geldiği aşamada yeniden biçimlenişinin ipuçlarını verecek olan bu programların ana hatlarına yakından bakmakta yarar vardır. Teknoloji ile ekonomik gelişme arasındaki bağı oluşturacak kent devletler yani teknopolisler kurmaya yönelik teknopolisler programları oluşturulmuştur.

Geleceğin ürünlerini, çoğunlukla teknik uzmanlara danışarak belirlemeye dayalı bu yaklaşıma “teknoloji itmesi (techonology push) denilmektedir.

Günümüzde en yayılgan en etkin teknolojiler jenerik teknolojileridir. Bunlar;
• Yeni ürün ve hizmetler yaratma,
• Değişik sektörlerde uygulanabilme,
• Mevcut ürün sistemleri iyileştirme,
• Kârlılık ve rekabet gücü sayesinde endüstriyel önem taşıma,
• Genel toplumsal benimsenme özelliklerini taşımaktadırlar.

Bütün ekonomik etkinlik alanlarında sürüp giden küçük küçük yeniliklerdir. Uzun dönemde ortaya çıkan kümülatif etkileri üretkenlik artışları ve kalitedeki gelişmeler açısından önemlidir ama etki alanları yalnızca mevcut ürün kuşakları ve mevcut ürün yöntemleri ile sınırlıdır. Bir başka deyişle artımsal yenilikler, yeni mal ve hizmet kuşakları ya da yeni üretim yöntemleri doğurmazlar.
Artımsal yenilikler için organize ya da sistematik bir ARGE etkinliğinin olması bir ön koşul değildir. İşletmenin her kademedeki elemanı, süreç içinde böylesi yenilikler yaratabilir ya da işletme dışında satın alınan patentlerden yararlanmak mümkündür.
Artımsal yenilikleri uygulayabilmek, kurumsal yapıda büyük değişiklik yapmayı, çalışanların niteliğini önemli ölçüde değiştirmeyi ya da geniş çaplı yatırımları gerektirmez.

II Dünya Savaşı’ndan bu yana süregelen askeri sürtüşmenin, giderek bir yanda ABD ve İngiltere’nin öncülüğünü yaptıkları bireyci pazar ekonomisi (Anglosakson Tipi Kapitalizm) ile diğer yanda Almanya ile Japonya’nın öncülüğünü yaptıkları kitleci pazar ekonomisi (Ren Tipi Kapitalizm) yaklaşımlarının rekabete dönüşmesi oluşturmuştur.