DÜNYA EKONOMİSİ

Artan nüfusa bağlı olarak ortaya çıkan talebin giderilmesi ekonomik anlamda büyümeyi gerektirir. Ancak nüfus projeksiyonlarına göre gerçekleşmesi gereken büyümenin şimdiki tüketim kalıpları ile sürdürülmesinin mümkün olmadığı hesaplanmaktadır. Yeryüzü insanlar tarafından yağmalanmaktadır. Bu yağmanın kontrol altına alınabilmesi için gelişmekte olan ülkelerin hızlı nüfus artışına bir çözüm bulunması gereği tartışılmaktadır. Bu hızlı nüfus artışı tüm dünya için bir tehdit olarak kabul edilmektedir. Bu tespit doğru olmakla birlikte gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasındaki ekonomik büyüme ile ilgili bir çelişkiyi yansıtmaktadır. Hızlı nüfus artışına tepki gösteren gelişmiş ülkeler yıllardır sürdürdükleri tüketim alışkanlıkları nedeni ile doğal kaynaklar üzerinde çok daha büyük zararlara neden olmaktadırlar.

Klasik ve Neoklasik teoride toplumsal nüfus ulus içinde hareketli fakat uluslararasında hareketsiz olan bir üretim faktörü olarak kabul edilmektedir. Emek ve sermayenin uluslararası mobilitesi düşük kabul edilirken, malların toplumlar arasındaki serbest dolaşımından söz edilmektedir. Klasiklere ve Neoklasiklere göre insanların doğup büyüdükleri topraklardan kopup göçmesi kolay değildir. Yüksek ücretlerin cazibesine kapılıp ülkelerini terk etmeyeceklerdir. Kaldı ki uluslararası mal ticareti, bu malların üretiminde kullanılan üretim faktörleri fiyatlarını da değişik ülkelerde birbirine eşitleyecektir. Ancak bu analizin açıklayıcılığı sınırlıdır. Ücretlerin dünya genelinde eşitlenmesinin gerçek dışı oluşu yanında insanları ülkelerinden koparan pek çok siyasal, sosyal, ekonomik, kültürel neden bulunmaktadır. Dolayısıyla toprağa bağlılık ikinci plana itilmiş ve göç talebi ön plana çıkmıştır.

ABD, 200 yıldan beri göç̧ alan bir ülkedir. Kuznets’e göre ABD’nin ekonomik büyümesinde almış̧ olduğu göçlerin olumlu katkısı bulunmaktadır. 1920’li yıllara kadar göçlerle birlikte ABD’ye gelen sermaye refah düzeyini yükseltmiştir. 1920’li yıllarda ABD göç̧ politikasına bazı sınırlamalar getirmiştir. 1921 yılında göçlerle ilgili kota getiren ilk yasa kabul edilmiştir. Bu dönemde Japonların ve Çinlilerin ABD’ye göç̧ etmeleri yasaklanmıştır. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra ABD’nin göç̧ politikası tekrar esneklik kazanmıştır. Kotalar kaldırılmıştır. Akrabalıklara ve mesleki özelliklere dayalı kabuller arttırılmıştır. Asya kökenli göçlere yeniden izin verilmiştir. Böylece nitelikli elemanların ABD ekonomisine katkılarını arttırmaya yönelik politikalar benimsenmiştir. ABD’nin temel göç̧ politikası diplomalı ve nitelikli insanları kendine çekerek ekonomik büyümesini destekler niteliktedir.

Almanya, Doğu ve Orta Avrupa’dan gelen göçleri karşılayan birincil ülke konumundadır. Demirperde kalkmadan öncede Alman Anayasası doğudaki Alman azınlıklarına otomatikman Alman vatandaşlığı hakkını vermekteydi. Bu nedenle 1949-1989 arası dönemde bile doğudan batıya sekiz milyon kişinin göçü gerçekleşmiştir.

Günümüzde ülkeler arası ilişkilerde iletişim ve ulaşım teknolojisindeki gelişmelere bağlı olarak çok büyük bir dönüşüm yaşanmaktadır. Küreselleşme kavramı altında çeşitli boyutlarda incelenen bu dönüşüme bilgi çağı da denilmektedir. Artık bilginin ışın hızıyla bilgisayarlar aracılığı ile dünyanın dört bir yanına iletilmesi mümkün hale gelmiştir. Bilgiye en kısa yoldan, en kolay şekilde ulaşmanın teknolojisini kurmuş olan gelişmiş ülkelere dünyanın dört bir yanından bilgi akmaktadır. Kısacası büyük bir bilgi göçü̈ yaşanmaktadır. Günümüzde bilgiye ulaşmak ve onu en doğru şekilde kullanmak becerisine sahip olmak ülkeler için her şeyden önemli hale gelmektedir.

Dünyada veya bir ülkede bulunan nüfusun yapısını, durumunu, dinamik özelliklerini inceleyen bilim dalı demografidir. Doğru cevap C'dir.

19. yy boyunca insan yaşamının süresini uzatan, kalitesini arttıran pek çok yenilik birbirini takip ederek hayata geçirilmiştir. Örneğin aşı tekniklerinde gerçekleşen buluşlar, çiçek gibi ölümcül bir hastalığı yeryüzünden kaldırmıştır. Avrupa'da gıda malı üretiminde atılan adımlar yaşam umudunu yükseltmiştir. Bu gelişmeler erken yaşta evlenme alışkanlığı ile birleşerek nüfusun artmasına neden olmuştur. Doğru cevap B'dir.

Son yıllarda nüfus artış hızının azalmakta olduğu gözlenmektedir. Pek çok ülkede doğurganlık oranları kentleşme ve gelişmeye bağlı olarak düşmektedir. Ancak Dünya nüfusu bu hız kesmeye rağmen artışına devam etmektedir. Çünkü hâlâ yeni doğanlar ölenlerin sayısını aşmaktadır. Yapılan tahminlere göre dünya nüfusu önce artan bir hızla sonra azalan bir hızla artışını 2050 yılına kadar sürdürecektir. Doğru cevap D'dir.

Malthus (1766- 1834) ve çağdaşı David Ricardo (1772- 1823) için nüfus artışı zenginlik değil problem kaynağı olarak görülmüştür. Malthus eğitimsiz cahil halkın iktisadi gelişmeyi engelleyeceğinden yakınırken, Ricardo az çocuk fikrinin insanlara kabul ettirilmesi gerektiğinden söz etmiştir. Doğru cevap E'dir.

19. yy'da İngiltere'de nüfus artışının sorun olmaktan çıkmasının esasen 3 temel nedeni bulunmaktadır. Bunlar yurtdışına göçler, tarımsal üretimdeki yenilikler ve sanayi devrimidir. Bunların yanı sıra İngiliz toplumunun sosyal yapısının değişiı, sınai ekonomik örgütlenmeye geçilmesi de etkili olmuştur. Ancak savaşların nüfus üzerinde etkisi olmamıştır. Doğru cevap C'dir.

1950 ve 1960'lı yıllarda Avrupa ekonomilerinin büyümesi hızlanmıştır. Bu gelişme karşısında bu ülkelerin işgücü mikyarı yetersiz kalınca, gelişmekte olan ülkelerin vatandaşlarının çalışma amacıyla gelmeleri teşvik edilmiştir. Doğru cevap A'dır.

Doğu Avrupa'daki çözülmeler beklendiği kadar olmasa da Avrupa içinde büyük bir göç akımına neden olmuştur. 40 yıldır Doğu ve Batı Bloku arasındaki nüfus akımlarına engelleyici set oluşturan Berlin Duvarı'nın 1989'da yıkılması ile birlikte daha cazip Batı bölgelerine göçenlerin sayısı artmıştır. Almanya, Doğu ve Orta Avrupa'dan gelen göçleri karşılayan birincil ülke konumundadır. Doğru cevap D'dir.

XIX. yüzyılda İngiltere'dekine benzer bir demografik dönüşüm XX. yüzyılda az sayıdaki Asya ülkesinde gerçekleştirilebilmiştir. Yeni sanayileşen ülkeler olarak isimlendirilen Singapur, Tayvan, Güney Kore ve Malezya gibi ülkeler kalkınmada ilerleme sağlamış ve buna bağlı olarak nüfus artış hızları düşmüştür. Ancak bu ülkeler dışındakilerin pek çoğu kalkınma hedefinde başarısız olmuş ve henüz sanayileşemeden bilgi çağının getirdiği yapısal dönüşüm problemleri ile yüz yüze gelmişlerdir. Bangladeş de bu ülkeler arasındadır. Doğru cevap E'dir.

XVIII. yüzyılın ikinci yarısından itibaren giderek kas gücüne dayalı üretim yöntemlerinin yerini makine kullanımına dayalı sınai üretim teknolojisi almaya başlamıştır. İnsanlık Sanayi Devrimi'ni yaşadıktan sonra sınai örgütlenmeyi düzenleyecek, makineleri icat edecek ve kullanacak nitelikli insan gücünün üretim sürecindeki önemi artmaya başlamıştır.

1920'li yıllarda ABD göç politikasına bazı sınırlamalar getirmiştir. 1921 yılında göçlerle ilgili kota getiren ilk yasa kabul edilmiştir. Bu dönemde Japonların ve Çinlilerin ABD'ye göç etmeleri yasaklanmıştır. İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra ABD'nin göç politikası tekrar esneklik kazanmıştır. Kotalar kaldırılmıştır. Akrabalıklara ve mesleki özelliklere dayalı kabuller arttırılmıştır. Asya kökenli göçlere yeniden izin verilmiştir. Böylece nitelikli elemanların ABD ekonomisine katkılarını arttırmaya yönelik politikalar benimsenmiştir. Doğru cevap B'dir.

Avrupa’da 16.yy’dan 18.yy’ın ortalarına kadar uygulanan iktisat politikasına Merkantilizm
adı verilir. Merkantilizm ekonominin arz yönüne ağırlık vermektedir ve ihracat fazlası yaratarak ulusal parayı güçlü̈ tutmak temeline dayanmaktadır. Merkantilistler nüfusun sayıca çokluğunu ülke için zenginlik olarak kabul ederlerdi.4

Klasik iktisat 1776 ve 1843 yılları arasında yaşanan iktisadi gelişmeleri etkileyen ve Batı’ya hâkim olan iktisadi düşünce akımıdır. 1776’ da Adam Smith’in eseri “Ulusların Zenginliği” ile başlamış̧ ve 1843’te John Stuart Mill’e ait “Siyasal İktisadın İlkeleri” eseri ile son bulmuştur. Avrupa nüfusunun hızla artmakta olduğu bir dönemde yaşayan Malthus (1766- 1834) ve çağdaşı David Ricardo (1772- 1823) için nüfus artışı zenginlik değil problem kaynağı olarak görülmüştür. Malthus eğitimsiz cahil halkın iktisadi gelişmeyi engelleyeceğinden yakınırken, Ricardo az çocuk fikrinin insanlara kabul ettirilmesi gerektiğinden söz etmiştir. Klasik iktisatçıları, merkantilistlerden ayıran temel özellik nicelikten ziyade niteliğe önem vermeleri olmuştur.

Bir ülkenin sahip olduğu nüfus iki farklı yaklaşımla değerlendirilebilir: Merkantilist bakış̧ açısı ile nüfusu zenginlik kaynağı olarak görebiliriz. Gerçekten de emek en önemli üretim faktörlerinden birisidir. Hem kol gücü hem de akıl gücü üretim faaliyetinin gerçekleştirilmesinde en vazgeçilmez kaynaklardandır. Öte yandan klasik bir bakış̧ açısı ile niteliksiz emeği ülke kaynakları üzerinde baskı yaratan bir unsur olarak görmek de mümkündür. Üstelik bir ülkenin sahip olduğu nüfus, eğitim olanaklarından eşit ölçüde yararlanmadığında gelir dağılımı dengesiz olduğunda ülke içindeki huzurun bozulmasına yol açan nedenler çoğalmaktadır. Ülkeler için geçerli olan bu değerlendirme dünya ekonomisi açısından da geçerlidir. Dünya üzerinde yaşayan toplumların sahip oldukları demografik özellikler birbirinden çok farklıdır.

Malthus’un beklentisini çökerten bir gelişme sosyal dönüşümden kaynaklanmıştır. Tarımsal ekonomik örgütlenmeden, sınai ekonomik örgütlenmeye geçen İngiliz toplumu, geleneksel toplumdan piyasa toplumuna dönüşmüştür. Kitlesel eğitim yaygınlaşmış̧, okullarda öğretim süresi uzamıştır. Kadınlar iş hayatına atılmış̧ ve toplum içindeki statüleri yükselmiştir. Tüketim artarken, toplam nüfus içinde şehirlerde yaşayanların oranı yükselmiştir. Tüm bu gelişmeler aile başına düşen ortalama çocuk sayısının azalması yönünde etkiler yaratmıştır. Sonuç̧ olarak İngiltere’de nüfus demografik bir geçiş̧ sürecinden sonra istikrara kavuşmuştur. Nüfus artış̧ hızı önemli ölçüde azalmıştır.

XX. yüzyılda dünya nüfusundaki artış̧ gelişmekte olan ülkelerden kaynaklanmıştır. Gelişmiş̧ Avrupa kıtasındaki nüfus artış̧ hızı %0.22’dir. Hatta bazı Avrupa ülkelerinde nüfus artış̧ hızı negatif değerler alabilmektedir. Oysa dünyanın en yoksul halklarını barındıran Afrika kıtasında nüfus artış̧ hızı %3’tür, 1950 yılında Avrupa’nın yarısı kadar bir nüfusa sahipken 2025 yılında Avrupa nüfusunun üç̧ katına çıkması beklenmektedir. Henüz sınai üretime dayalı piyasa toplumuna dönüş̧ sürecini tamamlamamış̧ tarımsal ülkelerdeki nüfus artışının en önemli nedeni ölüm oranlarındaki düşüştür. İnsan sağlığı ile ilgili olumlu gelişmeler ülkeler arasında hızla yaygınlaşırken sınai verim artışına yol açan teknolojik gelişmelerin yayılma hızı çok daha yavaş̧ olmuştur.