DÜNYA EKONOMİSİ

Merkantilizm: Avrupa’da 16.yy’dan 18.yy’ın ortalarına kadar uygulanan iktisat politikasına Merkantilizm adı verilir. Merkantilizm arz yönüne ağırlık vermektedir ve ihracat fazlası yaratarak ulusal parayı güçlü tutmak temeline dayanmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Klasik iktisat: Klasik iktisat 1776 ve 1843 yılları arasında yaşanan iktisadi gelişmeleri etkileyen ve Batı’ya hâkim olan iktisadi düşünce akımıdır. 1776’da Adam Smith’in eseri “Ulusların Zenginliği” ile başlamış ve 1843’te John Stuart Mill’e ait “Siyasal İktisadın İlkeleri” eseri ile son bulmuştur. Klasik iktisatçıları, merkantilistlerden ayıran temel özellik nicelikten ziyade niteliğe önem vermeleri olmuştur. Doğru cevap D'dir.

Çevreci: Doğal kaynakları ve ekosistemleri korumak için lobi faaliyeti yapan, çevre eğitimi, çevreci eylemler ve örnekler geliştirerek, merkezi ve yerel yönetimlerdeki karar alma süreçlerini etkileme arayışında olan kişiye denir. Doğru cevap C'dir.

Rönesans: Yeniden doğuş anlamına gelen Fransızca bir kelimedir. 15. ve 16. yüzyıllarda Avrupa’da açılan bilim ve sanat çığırı bu adla anılır.
Reform: 15. ve 17. yüzyıl boyunca tüm Avrupa’yı etkileyen Katolik Kilisesi’ ne karşı yapılmış dinsel bir harekettir. Katolik kilisesinin aşırı zenginleşmesi ve yozlaşması, siyasetle ve dünyasal etkinliklerle daha fazla ilgilenmeye başlaması birçok din adamının tepkisini çekmiştir. Doğru cevap B'dir.

XIX. yüzyılda özellikle İngiliz adalarında nüfus patlamasının olumsuz etkileri kolayca izlenebilmektedir. Yoksul kırsal kesim kalabalıklaşan nüfusun barınma, beslenme, giyinme gibi temel gereksinimlerini karşılayamaz hâle geldiği için kırdan kente büyük bir göç yaşanmıştır. Artan gecekondu mahallelerinin çevrelediği şehirler, yeni gelenlerin taleplerine cevap vermekte yetersiz kalmıştır. İşsiz tarım işçileri, işsizliklerinin sebebi olarak gördükleri makinelere çeteler hâlinde saldırmaktadır. Mutlakiyetçi rejimler ise giderek kontrol etmekte zorlandıkları halk üzerinde baskıcı rejimlerinin şiddetini arttırmışlardır. Doğru cevap E'dir.

İngiltere’de sanayi devriminin başlaması ve verimlilik artışı;
Tarımsal ve sınai üretimdeki artış ve verimli topraklara göç eden İngiliz vatandaşları aracılığı ile anavatana gönderilen kaynaklar İngilizleri dünyanın en zengin toplumu hâline getirmiştir. Böylece nüfusun kaynaklar üzerindeki baskısı teknolojinin gücüyle, yani insan zekâsının bulduğu yeni üretim, iletişim ve ulaşım yöntemleri ile cevaplandırılmış olmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Tarımsal ekonomik örgütlenmeden, sınai ekonomik örgütlenmeye geçen İngiliz toplumu, geleneksel toplumdan piyasa toplumuna dönüşmüştür. Kitlesel eğitim yaygınlaşmış, okullarda öğretim süresi uzamıştır. Kadınlar iş hayatına atılmış ve toplum içindeki statüleri yükselmiştir. Tüketim artarken, toplam nüfus içinde şehirlerde yaşayanların oranı yükselmiştir. Tüm bu gelişmeler aile başına düşen ortalama çocuk sayısının azalması yönünde etkiler yaratmıştır. Sonuç olarak İngiltere’de nüfus demografik bir geçiş sürecinden sonra istikrara kavuşmuştur. Doğru cevap A'dır.

XIX. yüzyılda Avrupa’da yaşanan nüfus patlamasından sonra XX. yüzyılda dünya yine bir nüfus patlaması ile karşı karşıyadır. XX. yüzyılın nüfus patlaması Afrika, Orta Amerika, Ortadoğu, Hindistan, Çin gibi dünyanın en yoksul ülkelerinin yaşadığı bölgelerde meydana gelmiştir. Her yıl giderek daha fazla sayıda insan, dünya nüfusuna eklenmiştir. 1950-55 yılları arasında 47 milyon, 1985-90 yılları arasında 88 milyon, 1995-2000 yılları arasında ise 112 milyon insan dünya nüfusuna eklenmiştir. Doğru cevap E'dir.

ABD, 200 yıldan beri göç alan bir ülkedir. Kuznets’e göre ABD’nin ekonomik büyümesinde almış olduğu göçlerin olumlu katkısı bulunmaktadır. 1920’li yıllara kadar göçlerle birlikte ABD’ye gelen sermaye refah düzeyini yükseltmiştir. 1920’li yıllarda ABD göç politikasına bazı sınırlamalar getirmiştir. 1921 yılında göçlerle ilgili kota getiren ilk yasa kabul edilmiştir. Bu dönemde Japonların ve Çinlilerin ABD’ye göç etmeleri yasaklanmıştır. Doğru cevap D'dir.

Merkantilizm: Avrupa’da 16.yy’dan 18.yy’ın ortalarına kadar uygulanan iktisat politikasına Merkantilizm adı verilir. Merkantilizm arz yönüne ağırlık vermektedir ve ihracat fazlası yaratarak ulusal parayı güçlü tutmak temeline dayanmaktadır. Merkantilistler (XVI. yüzyıl-XVIII. yüzyıl), nüfusun sayıca çokluğunu ülke için zenginlik olarak kabul ederlerdi.

Klasik iktisat: Klasik iktisat 1776 ve 1843 yılları arasında yaşanan iktisadi gelişmeleri etkileyen ve Batı’ya hâkim olan iktisadi düşünce akımıdır. 1776’ da Adam Smith’in eseri “Ulusların Zenginliği” ile başlamış ve 1843’te John Stuart Mill’e ait “Siyasal İktisadın İlkeleri” eseri ile son bulmuştur. Avrupa nüfusunun hızla artmakta olduğu bir dönemde yaşayan Malthus (1766- 1834) ve çağdaşı David Ricardo (1772- 1823) için nüfus artışı zenginlik değil problem kaynağı olarak görülmüştür. Malthus eğitimsiz cahil halkın iktisadi gelişmeyi engelleyeceğinden yakınırken, Ricardo az çocuk fikrinin insanlara kabul ettirilmesi gerektiğinden söz etmiştir. Klasik iktisatçıları, merkantilistlerden ayıran temel özellik nicelikten ziyade niteliğe önem vermeleri olmuştur. Klasikler, bireylerin sayıca çokluğunu değil eğitimli olmalarını vurgulamışlardır. Eğitimin yaygınlaşmasında kamusal hizmet talep etmişlerdir.

Eğitimli insana güvenen William Godwin (1756-1836), Marquis de Condorcet (1743-1794) gibi iyimserler gelecek konusunda Malthus kadar karamsar değillerdir. İnsanlığın bilgi birikimindeki artışların çok daha adil ve refah içinde yaşayan toplumlar yaratacağına inanmışlardır.

Eğitim düzeyindeki artışın, doğum oranını azaltacağı beklenen bir durumdur. Ancak Porto Riko’da bu ilişki beklenenin tam tersi bir sonuç vermektedir. Yüksek gelir düzeyinin, yüksek doğum oranı ile birlikte olduğu Porto Riko’da eğitim artışı gelir artışına yol açarak doğum artışı ile sonuçlanmaktadır.

XIX. yüzyıldaki nüfus artışı günümüzün gelişmiş ülkelerinin yerleşmiş olduğu Avrupa kıtasında yaşanmıştır. XX. yüzyıldaki nüfus artışı ise günümüzün gelişmekte olan ülkelerinin dağılmış bulunduğu, Latin Amerika, Asya ve Afrika kıtalarında yaşanmaktadır.

Gelişmiş Avrupa kıtasındaki nüfus artış hızı %0.22’dir. Hatta bazı Avrupa ülkelerinde nüfus artış hızı negatif değerler alabilmektedir. Oysa dünyanın en yoksul halklarını barındıran Afrika kıtasında nüfus artış hızı %3’tür, 1950 yılında Avrupa’nın yarısı kadar bir nüfusa sahipken 2025 yılında Avrupa nüfusunun üç katına çıkması beklenmektedir.

Pronatalist: Doğum yanlısı, doğumların artırılmasını savunan görüş. Doğum yanlılarının en önemlisi Fransız filozof Auguste Comte’dur. Comte savunduğu Pozitivist düşüncede nüfus artışını ve nüfus yoğunlaşmasını ekonomik ve sosyal kalkılmanın en önemli faktörü sayar.

1920’li yıllarda ABD göç politikasına bazı sınırlamalar getirmiştir. 1921 yılında göçlerle ilgili kota getiren ilk yasa kabul edilmiştir. Bu dönemde Japonların ve Çinlilerin ABD’ye göç etmeleri yasaklanmıştır. ABD’nin göçe koyduğu sınırlamalar nedeniyle Avrupa’dan yapılan göçler İngiltere’nin eski sömürge toprakları olan Avusturalya, Kanada, Yeni Zellanda ve Güney Afrika’ya yönelmiştir.

Almanya, Doğu ve Orta Avrupa’dan gelen göçleri karşılayan birincil ülke konumundadır.

İkinci Dünya Savaşı’ndan beri uluslararası göç olgusu aşağıdaki aşamalardan geçmiştir (Cohen, 1987): • Kuzey Amerika, Avusturalya ve Güney Afrika’ya Avrupa ve Asya’dan hâlen yapılmakta olan göçler • Vietnam Savaşı sonrasındaki göç • Küba, Meksika ve Puerto Rico’dan ABD’ye göç • Eski kolonilerden anakaraya geri dönüş. Güney Asya ve Batı Hind Adaları’ndan İngiltere’ye; Kuzey Afrika’dan Fransa’ya, Endonezya’dan Hollanda’ya; Afrika’dan Portekiz’e geri dönüş • Güney Avrupa’dan özellikle Türkiye ve eski Yugoslavya’dan Kuzey Avrupa’nın Batı Almanya ve İsviçre gibi patlayan ekonomilerine geçici göç • Petrol ihraç eden ülkelere ve Japonya’ya Asya’dan giden göç • Rusya ve Doğu Avrupa’dan ABD’ye ve İsrail’e Yahudi göçü • Doğu Avrupa’dan, Batı Avrupa’ya ve ABD’ye göç.