DÜNYA EKONOMİSİ - Deneme Sınavı - 14

XIX. yüzyılda İngiltere'dekine benzer bir demografik dönüşüm XX. yüzyılda az sayıdaki Asya ülkesinde gerçekleştirilebilmiştir. Yeni sanayileşen ülkeler olarak isimlendirilen Singapur, Tayvan, Güney Kore ve Malezya gibi ülkeler kalkınmada ilerleme sağlamış ve buna bağlı olarak nüfus artış hızları düşmüştür. Ancak bu ülkeler dışındakilerin pek çoğu kalkınma hedefinde başarısız olmuş ve henüz sanayileşemeden bilgi çağının getirdiği yapısal dönüşüm problemleri ile yüz yüze gelmişlerdir. Bangladeş de bu ülkeler arasındadır. Doğru cevap E'dir.

İlk sanayileşme deneyimlerini başlatmış olan azgelişmiş ülkelerin baskısı sonucunda, 1964’te Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD), 1965’te Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Örgütü (UNIDO) kurulmuştur.  Doğru cevap B seçeneğidir.

Japonya ve ABD, sanayileşme sürecinin esas belirleyicileridir. Doğru cevap D seçeneğidir.

1974’te başlayan petrol bunalımı yavru sanayilerin gelişmesini durdurmuş̧, ithal girdiye bağımlı olan üretim, petrol fiyatlarındaki artış̧ nedeni ile dövize olan gereksinimi daha da arttırmıştır. 1980’li yıllara kadar aşırı bir borçlanma süresi yaşanmıştır. Nihayet 1982 Ağustos’unda Meksika’nın moratoryum ilan etmesi ile birlikte borç̧ krizi kapitalist sistemin sorunlarından biri hâline gelmiştir. 1980’li yılların en önemli iki olgusu yaşanan borç̧ krizi ve bu krizden kurtulmak için gerçekleştirilen ekonomik reformlardır.

Doğu Asya başarısının en az bilinen yönlerinden biri de çiftçilere verilen önemden geçer. Devlet, diğer gelişmekte olan ülkelerdekilerin aksine, tarımı vergilendirmez. Bu şekilde de hem tarımda verimlilik artışı yakalanır hem de emek yoğun özelliğe sahip tüketim malları piyasası gelişebilir.

A, B, C ve E seçeneklerinde ifade edilen özellikler Anglo-Amerikan tipi kalkınma modeline aittir. Doğu Asya ülkelerinde ise mali ve parasal temkinlilik ve insana yapılan yatırım ile ithalata yönelik bazı kısıtlamalar bulunmaktadır.

Keyneçsi ekonominin temelinde, klasik ekonominin aksine, piyasaların kendi kendine dengeye gelmeyeceği varsayımı vardı. “Genel dengeyi” hükümetler ekonomiye müdahale ederek gerçekleştireceklerdi. Örneğin, tüketimi ve yatırımları teşvik eden hükümet harcamaları, bunu yönlendiren sanayi ve büyüme politikaları işsizliği ortadan kaldırabilirdi. Keynesçi görüşe göre ekonomi daralırken işsizlik artacak, ekonomi genişlerken işsizlik azalacaktı. Enflasyon ve işsizlik arasındaki ilişki birbirine ters orantılıyd.

Keynesçi politikaların tam tersi Klasik İktisat görüşlerini savunan Milton Friedman, 1976’da Nobel Ödülü aldığında Monetarizm artık modaydı. Bu modanın yarattığı hava ile İngiltere’de Margaret Thatcher ve Muhafazakâr Parti, ABD’de Ronald Reagan ve Cumhuriyetçi Parti iktidar oldular ve 1980’lerin başında “büyük monetarist” deney başladı.

1970’lerin ortalarında Nixon’un doları dalgalanmaya bırakması ve OPEC’in petrol fiyatlarını yükseltmesi nedeniyle dünya ekonomisi uluslararası olmaktan çıkıp ulus ötesi (uluslar aşırı) oldu. Ulus ötesi ekonomiyi belirleyen dinamik, mal ve hizmetlerden çok para akışıdır. Egemen ulus devletler dünya çapında sermaye piyasalarını etkilemek ya da denetim altında tutmak yerine, bu piyasalarda olayların etkilerine tepki vermek durumundadırlar. Artık geleneksel üretim faktörleri (toprak, emek ve hatta çok hareketli olduğu için para) belirli bir ulusa rekabet üstünlüğü güvencesi vermiyor.

Globalleşen dünyada iktisat politikaları en az kısa vadeli hesaplarla tüketici üzerinde yoğunlaştığı kadar uzun vadeli verimlilik ve rekabet gücüne yoğunlaşmalıdır. İdeal ekonomi politikası ikisinden de en büyük yararı sağlayacak politika olur. Bekleyebileceğimiz en iyi politikalar ise ikisini denge içinde, birinin öbürünü sınırlamasını sağlayan politikalar olabilir.

Dünya ekonomisinde ticaret ve yatırımın anlamı değişim geçirmiştir. Artık doğrudan yatırımlar (yurt dışında yeni bir işletme açmak ya da mevcut bir işletmeyi satın almak için yapılan yatırımlar) hızla nitelik değiştirmeye başlamıştır. 1980’lerin ortasından bu yana ABD’ye Avrupa, Japonya, Kanada ve Meksika tarafından yapılan doğrudan yatırımlar patlamalı bir artış gösterir. Ne var ki, olay hızla; ortak girişimler, ortaklıklar, bilgi anlaşmaları, dışarıya iş verme gibi “ittifaklara” dönüşmektedir.

Dünya Bankası, Doğu Asya’nın sekiz süper yıldızını; Japonya, Güney Kore, Hong Kong, Tayvan, Singapur, Malezya, Tayland ve Endonezya’yı incelemiştir. Doğu Asya’da ekonomik ilerleme anlamında başarılı olduğu kabul edilen sekiz ülke için iki ortak politika söz konusudur. Birincisi, hiçbiri yurt içi ekonomide kısa vadeli dalgalanmaları yönetmeye, “ekonomik havayı” kontrol etmeye çalışmaz. Sekiz ülkenin her biri bunun yerine doğru bir “ekonomik iklim” yaratmak üzerinde yoğunlaşmıştır. Enflasyonu düşük tutuyorlar. Eğitime büyük yatırımlar yapıyorlar. Tasarruf ve yatırımı ödüllendirerek ve tüketimi cezalandırarak tasarruf oranının yükselmesini destekliyorlar. İkinci ekonomi politikası ise dünya ekonomisinde performans göstermeyi iç ekonominin önüne koymalarıdır.

Dünya ekonomisinin son kırk yılında yaşananlar korumanın nadiren koruduğunu göstermiştir. Korumanın, birçok durumda, korumayı amaçladığı sektörün gerçekte düşüşünü hızlandırdığının sayısız kanıtı vardır. Korumacılığın kendini beğenmişliği, verimsizliği ve kartelleri beslediği, Adam Smith’ten önce de iyi biliniyordu. Ama karşı iddia, her zaman, bunun istihdamı koruduğu olmuştur. Son kırk yılın deneyimi ise korumacılığın bunu bile sağlayamadığını göstermiştir. En azından gelişmiş ülkelerin tarımında bunu yapamamaktadır.

Dünya ekonomisindeki yeni gelişme modellerinden Anglo-Amerikan modelin1980’li yıllardaki temsilcileri “zenginlerin vergilerini düşürelim ki yoksulun durumu düzelsin” anlayışında olan ABD Başkanı Ronald Reagan ve İngiltere Başbakanı Margaret Thatcher idi.

1983'te, Theodore Levitt globalleşmeyi, pazarların bütün dünyada birbirlerine yönelmesini tanımlamak için önermiştir. 1990’lı yıllarda bu terimin kapsamı Kenichi Ohmae tarafından değer zincirinin tümünü kapsayacak biçimde geliştirilmiştir. Global kapitalizmin zaferi 1991-2000 yılları arasında olmuştur. Doğru cevap E seçeneğidir.

Dünyadaki siyasi – ekonomik – sosyal değişimler ele alındığında “Soğuk Savaş Dönemi” sonrası yılları 3 döneme ayırarak ele almak mümkündür.
• 1. Dönem: 1991-2000 arası Rusya’nın geçiş dönemi krizi yaşanmıştır. Global neoliberal rejimin oluşumu bu dönemdedir.
• 2. Dönem: 2001-2008 arası – ABD’nin hegemonyasının test edildiği yıllardır. Rusya’nın yeniden doğuşu bu dönemde yaşanmıştır.
• 3. Dönem: 2008 yılından sonra global ekonomik krizin yaşandığı yıllardır. Doğru cevap A seçeneğidir.

1990’lı yılların ilk yarısında daha çarpıcı bir durum yaşanmış ve dünya  üretiminin hemen hemen durgun olduğu bir dönemde (%0,5), uluslararası mal ticareti  %5 artmıştır. Uluslararası ticaretin getirdiği dinamikler, global ekonominin gelişimi ve verimliliği üzerinde önemli etkiye sahiptir. 2008 yılının sonlarında açığa çıkan global krizin dünya ekonomileri üzerindeki etkisi  son derece hızlı ve yıkıcı bir şekilde ortaya çıkmıştırIMF rakamlarına  göre 1991 yılında yüzde 18 olan global hizmet ve mal ihracatının GSYH’ye oranı, ihracat hacminin 2012 itibariyle 18 trilyon dolara ulaşmasıyla yüzde 30’u aşmıştır. Doğru cevap E seçeneğidir.

1930’lara kadar hâkim olan Klasik İktisat Okulu’na göre, çok sayıdaki firmanın kar için rekabet etmeleri ve çok sayıda tüketicinin kendi ihtiyaçlarını gidermek için hareket etmeleri, zamanla arz ve talep arasında istikrarlı bir dengenin oluşmasını sağlar. Doğru cevap B seçeneğidir.

Klasik ekonomi okulu güvenilirliğini kaybedince, bunun yerini J. M. Keynes’in görüşleri aldı. Doğru cevap A seçeneğidir.

Monetarist Geri Dönüş şeklinde ifade edilen düşünce, Milton Friedman tarafından savunulmuştur. Keynesçi politikalara tamamen karşıdır. Hükümet müdahalesinin piyasayı çarpıttığını, enflasyona yol açtığını savunmaktadır. Doğru cevap C seçeneğidir.