DÜNYA EKONOMİSİ - Deneme Sınavı - 7

Ekonominin hemen hemen bütün etkinlik alanlarını etkileyip ve hatta kökten değiştiren yayılgan (pervasive) jenerik teknolojilerin çarpıcı tarihsel örneklerinden biri buhar teknolojisidir. Buhar gücünden yararlanma olanağını getiren bu teknoloji imalat işlemlerinin büyük çoğunluğunun mekanizasyonunu mümkün kılmış; demir yolu sistemine ve gemilere uygulanmasıyla, dağıtım ve ulaşım sistemini bütünüyle değiştirmiş; dolayısıyla imalat ve taşımacılıkta ölçek ekonomilerinin ve maliyet yapılarının önemli ölçüde değişmesine neden olmuştur.

1780’lerden günümüze kadarki dönem önemli teknoloji değişimleri anlamında 5 bölüme ayrılarak ele alınabilir. Bu dönemlerden ilki yaklaşık 60 yıl devam eden ve 1840’lara kadar süren “Sanayi Devrimi (Zincir Üretim)” dönemidir. Global anlamda endüstriyel sektörler için bu dönemin en önemli ürünü pamuktu.

1840 ile 1890 arasında 50 yıl kadar sürdüğü̈ kabul edilen ikinci dönem buhar gücünün ve demir yollarının dönemi olarak kabul edilebilir. Global ölçekte, en yaygın ve önemli olan faktörler artık pamuk yerine demir ve kömürdür.

Üçüncü dönem 1940’lara kadar takip eden 50 yıldan oluşur. Elektriğin keşfi ve kullanımı bu dönemin en önemli belirleyicisidir. Ekonomik anlamda üretimin en önemli girdilerinden biri de çelik olmuştur bu dönemde.

İkinci Dünya Savaşı döneminden 1990’lara kadar devam eden dördüncü̈ dönem, sentetik materyal ve kitle otomobil üretimin anahtar olduğu dönem olarak kabul edilebilir. Global anlamda üretimin anahtar girdisi ise petrol ve onun yan ürünü̈ olan plastik olmuştur.

1990’larda başlayan ve halen devam ettiği kabul edilen beşinci dönemde, mikroelektronik ve bilgisayar ağları çağı olarak kabul edilebilir. Her türlü mikroelektronik ürünler ise global anlamda anahtar girdileri oluşturmaya başlamıştır.

İmalat sektörünü destekleyen endüstriyel sektör gelişimine rağmen yabancı yardımların devam ettiği ve ekonominin orta gelir tuzağında olduğu ikinci aşamadan, teknoloji ve yönetimde uzmanlaşma dönemi ve yüksek kaliteli mal üretiminin mümkün olduğu üçüncü dönemin belirleyici özelliği yetenek ve teknolojinin içselleştirildiği yaratıcılıktır.

Ülkelerin geri kalmışlığının çeşitli belirtileri vardır. Bunlar arasında okur-yazar olmayanların çoğunlukta olması, yapısal işsizlik, baskıcı rejimler, adaletsiz gelir dağılımı gibi bir çok etken vardır. Fakat ülkede demokratik bir yönetim olması geri kalmışlık göstergelerinden değildir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Latin Amerika ülkeleri 1980'lerden sonra ithal ikameci politikaları benimsemişler ve korumacı tedbirlere başvurmuşlardır. Kurulan sanayiler rekabet gücü kazanamamış, ileri teknolojiyi kullanamamıştır. Ayrıca ithalata bağımlılık devam etmiştir. Ayrıca ihracat gelirleri ithalat gelirlerini karşılayacak seviyeye ulaşamamıştır. Bu uygulama nihayetinde bölge ekonomisinde gerileme yaşanmıştır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Geri kalmışlığın belirtilerini aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür: • Bir ülkede okuryazar olmayanların çoğunlukta olması • Kadının erkekten aşağıda tutulması • Beslenme yetersizliği • Sağlığı korumada yetersizlik • Ulusal ve ekonomik bütünlüğün zayıflığı • Yapısal işsizlik • Kişi başına ulusal gelirin düşüklüğü • Sınırlı bir sanayileşme • Tarımla uğraşan nüfusun çokluğu • Şişkin bir hizmet kesimi • Ekonomik bakımdan kapitalist ülkelere bağımlılık • Baskıcı siyasal rejimler • Bozuk gelir dağılımı. Doğru cevap C şıkkıdır.

Gelişmekte olan ülkeleri Latin Amerika, Asya, İslam Dünyası ve Kara Afrika olarak gruplamak uygundur (Tanilli, 2000, s. 303-308). Doğru cevap E şıkkıdır.

Sosyalizm: (Toplumculuk),üretim ve mübadele araçlarının topluma mal edilmesini öngören doktrinlere verilen addır. Temel olarak, fert yerine toplum öne alınmış, toplumun yararı, ferdin yararından daha önemli sayılmıştır. Doğru cevap C şıkkıdır.

Singapur, Hong Kong, Tayvan ve Güney Kore ihracata dayalı sanayileşme stratejisi ile yeni sanayileşen ülkeler grubunu oluşturmuş ve Asya’nın dört kaplanı ya da ejderhalar gibi sıfatlarla anılır hâle gelmişlerdir. DOğru cevap A şıkkıdır.

Güneydoğu Asya’nın Tayland Malezya ve Endonezya gibi daha büyük ülkeleri özellikle Japon sermayesinden aldıkları itici güçle imalat ve montaj sanayini geliştirmişler ihracattan pay kapma yarışına katılmışlardır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Geri kalmışlığın belirtilerini aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür (Tanilli, 2000, s, 281-287):

• Bir ülkede okuryazar olmayanların çoğunlukta olması

• Kadının erkekten aşağıda tutulması

• Beslenme yetersizliği

• Sağlığı korumada yetersizlik

• Ulusal ve ekonomik bütünlüğün zayıflığı

• Yapısal işsizlik

• Kişi başına ulusal gelirin düşüklüğü

• Sınırlı bir sanayileşme

• Tarımla uğraşan nüfusun çokluğu

• Şişkin bir hizmet kesimi

• Ekonomik bakımdan kapitalist ülkelere bağımlılık

• Baskıcı siyasal rejimler

• Bozuk gelir dağılımı

Doğru cevap B şıkkıdır.

Emperyalizm: Bir devletin, sınırlarını genişletmesine, başka ülkeleri gerek siyasi, gerek ekonomik, gerek kültürel kontrolü altına almasına denir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Dünya haritasına bakıldığında geri kalmış ülkelerin çoğunlukla tropik ve yarı tropik bölgelerde toplandığı görülmektedir. Ancak gelişmişlikle coğrafik konum arasındaki ilişki çok güçlü değildir. 

Beyaz ırkın üstün olduğu görüşü yaygın olmakla birlikte Akdeniz, Orta Avrupa, Orta Doğu ve Latin Amerika ülkelerinde beyaz ırkın hâkim olup geri kalmışlığın geçerli olduğu pek çok ülke bulunmaktadır. O hâlde beyaz ırkın üstünlüğünden bahsetmek çok da gerçekçi değildir, sonucuna varabiliriz.

Toplumların geri kalmışlığının nedeni din olabilir mi? Sorusunu sorabiliriz. Tüm Müslüman ülkelerin geri kalmışlar arasında oluşuna bakarak din ve geri kalmışlık arasında bir ilişki kurabilir miyiz? Bu soruya Müslüman ülkelerin tarihsel geçmişine bakarak olumsuz yanıt vermek mümkündür. XI. yüzyıla kadar bolluk ve refah içinde yaşayan Müslüman ülkelerin daha sonraki gerileyişi dine bağlanmıştır. Oysa Müslümanlığın bu gerileyişte bir rolü bulunmamaktadır.

O hâlde geri kalmışlığı tek bir nedene bağlı olarak açıklamak mümkün değildir.

Geri kalmışlık karmaşık bir olgudur. Doğru cevap D şıkkıdır.

Kapitalizmi benimseyen Amerika Birleşik Devletleri liderliğindeki ülkeler grubu I. Dünya ülkeleri, Zenginler Kulübü, Sanayileşmiş Ülkeler, Batı Bloku gibi isimler almıştır. Sosyalizmi benimseyen SSCB liderliğindeki ülkeler grubuna ise II. Dünya ülkeleri, Demir Perde, Doğu Bloku gibi isimler takılmıştır.Çevre ülkelerin teknoloji üretme yeteneği ya hiç yoktur ya da çok kısıtlıdır. Bu gruba da Üçüncü Dünya ülkeleri, Bağlantısızlar, Gelişmekte Olan Ülkeler, Azgelişmiş Ülkeler gibi isimler verilmiştir.

Komprador: Marksistler, günümüzde yabancı işletmelerle iş birliği yapan ve ortaklık kuran yerli iş adamlarına ülkedeki iş gücünü yabancılar lehine istismar ettikleri gerekçesiyle komprador adını vermektedirler. Ayrıca hâli vakti iyi, zenginliği diğerlerine göre fazla olan sermaye sahiplerine de komprador denilmektedir.

Türkiye, 1947’de üye olduğu, 1961’de ilk kez kaynak sağladığı IMF’ye olan borcunu, mali ve siyasi istikrarı ve bütçe disiplininin kendine sağladığı güç sayesinde 14 Mayıs 2013’te bitirmiştir

Afrika’nın problemleri aşağıdaki gibi sıralanmaktadır (Kennedy, 1995, s, 273-283): • Verimlilikteki artış nüfus artışından daha yavaştır. • Borç artarken, borç ödeme kapasitesi hızla düşmektedir. • Batılı bankacılar kredi vermeye isteksizdir. • Sanayi üretimi düşüktür. • Savaşlar, etnik çatışmalar, hükümet darbeleri, siyasal istikrarsızlık kol gezmektedir. • Yeni devlet yöneticileri diktatörlüğü ya da tek parti yönetimini tercih etmektedir. • Beşeri kaynaklara, girişimcilik kültürünü geliştirmeye, bilimsel ve teknik araştırmalara yatırım son derece düşüktür.

1980’li yıllarda gelişmekte olan ülkeler arasında geniş kabul gören ekonomi politikalarını Williamson, “Washington Kararları” adını verdiği listede toplamıştır (Williamson, 1994, s.17) . Williamson’un listesini aşağıdaki gibi sıralayabiliriz: • Mali disiplinin sağlanması • Kamu harcamalarındaki önceliklerin sağlık, eğitim ve altyapıya yönlendirilmesi • Vergi tabanının genişletilmesi ve marjinal vergi oranlarının kısılmasını içeren bir vergi reformunun yapılması• Gerçekçi ve rekabetçi döviz kurları • Mülkiyet haklarının korunması • Deregülasyon (Devletin piyasalara müdahale etmemesi) • Serbest Ticaret • Özelleştirme • Doğrudan yabancı yatırımlar karşısındaki engellerin kaldırılması • Finansal serbestleşme

Dani Rodrik, yeni Ortodoks politikalara uyum açısından Kore’ye on üzerinden beş puan, Tayvan’a ise on üzerinden altı puan vermiştir.

1997 yılında kişi başına gelirin dünya ortalaması 5130 dolar olarak hesaplanmıştır. Ancak düşük gelirli ülkelerin kişi başına geliri 350 dolar, gelişmiş ülkelerinki ise 25 bin 700 dolardır. Dolayısı ile en yoksul ile en zengin ülkelerin gelir ortalamaları arasında 73 kat fark bulunmaktadır. 1997 yılında Türkiye’nin 3130 dolarlık kişi başına geliri dünya ortalamasından düşüktür.