DÜNYA EKONOMİSİ - Deneme Sınavı - 23

Bir devletin sınırlarını genişletmesine, başka ülkeleri gerek siyasi, gerek ekonomik, gerek kültürel kontrolü altına almasına emperyalizm denir. Sömürgecilik faaliyetleri ile sanayi birikimi için gerekli olan sermaye birikimini sağlayan Batı Avrupa devletleri sanayi kapitalizmi için uygun örgütlenme biçimi olan ulus devlet yapısına diğer ülkelerden daha önce geçmiş ve ekonomisinin ihtiyaçları doğrultusunda dünyanın ekonomik yaşantısına yön vermiştir.

Avrupa’da 16.yy’dan 18.yy’ın ortalarına kadar uygulanan iktisat politikasına Merkantilizm adı verilir. Merkantilizm arz yönüne ağırlık vermektedir ve ihracat fazlası yaratarak ulusal parayı güçlü tutmak temeline dayanmaktadır.

Nüfusun sayıca çokluğunu ülke için zenginlik olarak kabul edenler Merkantilistlerdir. Klasikler, bireylerin sayıca çokluğunu değil eğitimli olmalarını vurgulamışlardır. Eğitimin yaygınlaşmasında kamusal hizmet talep etmişlerdir. Eğitimli insana güvenen William Godwin (1756-1836), Marquis de Condorcet (1743-1794) gibi iyimserler gelecek konusunda Malthus kadar karamsar değillerdir. İnsanlığın bilgi birikimindeki artışların çok daha adil ve refah içinde yaşayan toplumlar yaratacağına inanmışlardır.

Tıpkı 200 yıl önce olduğu gibi günümüzde de bir grup düşünür geleceğe umutla bakmaktadır. Bunların en iyimseri olan Herman Kahn (1922-1983), “Gelecek İki Yüzyıl” ve “Yaklaşan Patlama” adlı kitaplarında yeni teknolojilerin yol açtığı verimlilik artışlarından, maliyetlerdeki düşüşlerden, rasyonel ekonomik politikalardan ve enerji krizinin çözümünden söz etmekte ve Amerika’nın liderliğinde refah içinde bir dünya toplumu tablosu çizmektedir.

Demografi, dünyada veya bir ülkede bulunan nüfusun yapısını, durumunu, dinamik özelliklerini inceleyen bilim dalıdır.

Dünya nüfusu, gelecekle ilgili senaryoların sağlıklı kurulabilmesi için bilinmesi gereken bir değişkendir. Ancak dünya nüfusu ile ilgili sağlıklı tahminler yürütmek, nüfus bilimi ve sosyoekonomik özellikler arasındaki iç etkileşim nedeni ile kolay değildir. Örneğin kadının statüsü, evlenme yaşı, hayattan beklentiler, gelir ve eğitim düzeyi, gelir dağılımı dengesizliği ve kentleşme gibi kriterlerin doğum oranını etkilediği düşünülmektedir.

XIX. yüzyılda özellikle İngiliz adalarında nüfus patlamasının olumsuz etkileri kolayca izlenebilmektedir. Yoksul kırsal kesim kalabalıklaşan nüfusun barınma, beslenme, giyinme gibi temel gereksinimlerini karşılayamaz hâle geldiği için kırdan kente büyük bir göç yaşanmıştır. Artan gecekondu mahallelerinin çevrelediği şehirler, yeni gelenlerin taleplerine cevap vermekte yetersiz kalmıştır. İşsiz tarım işçileri, işsizliklerinin sebebi olarak gördükleri makinelere çeteler hâlinde saldırmaktadır. Mutlakiyetçi rejimler ise giderek kontrol etmekte zorlandıkları halk üzerinde baskıcı rejimlerinin şiddetini arttırmışlardır.

XIX. yüzyılda Avrupa’da yaşanan nüfus patlamasından sonra XX. yüzyılda dünya yine bir nüfus patlaması ile karşı karşıyadır. XX. yüzyılın nüfus patlaması Afrika, Orta Amerika, Ortadoğu, Hindistan, Çin gibi dünyanın en yoksul ülkelerinin yaşadığı bölgelerde meydana gelmiştir. Her yıl giderek daha fazla sayıda insan, dünya nüfusuna eklenmiştir.

Pronatalist: Doğum yanlısı, doğumların artırılmasını savunan görüş. Doğum yanlılarının en önemlisi Fransız filozof Auguste Comte’dur. Comte savunduğu Pozitivist düşüncede nüfus artışını ve nüfus yoğunlaşmasını ekonomik ve sosyal kalkılmanın en önemli faktörü sayar.

1920’li yıllarda ABD göç politikasına bazı sınırlamalar getirmiştir. 1921 yılında göçlerle ilgili kota getiren ilk yasa kabul edilmiştir. Bu dönemde Japonların ve Çinlilerin ABD’ye göç etmeleri yasaklanmıştır.

1974’te başlayan petrol bunalımı ithalata bağımlı ihracat yapan ülkelerin maliyetlerini arttırarak rekabet güçlerini azaltmış bunun sonucunda da gelişmekte olan ülkelerde  ekonomik krizler yaşanmaya başlamıştır. Bu süreçte gelişmekte olan ülkeler iktisat politikalarını değiştirmeye başlamıştır. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Uygulanmaya başlanan ekonomi politikaları incelendiğinde bu politikaların ithal ikameci politikaların tamamen tersi olduğunu görülür. Bu durumda A seçeneği dışında yer alan bilgilerin tamamı farklı ülkelerde uygulamaya konulmuştur. Doğru cevap E seçeneğidir.

Modern ulus devletler 1500’lerden itibaren modernleşme ve sanayileşme sürecine giren Avrupa kıtasında ortaya çıkmıştır.

Siyaset bilimci Huntington’un 1993’te yazmış olduğu ünlü “Medeniyetler Çatışması” adlı makalesi ile birlikte bilim adamları ideolojik savaşın yerini kültürler arası savaşa bıraktığı yönündeki yoğun tartışmalara girmişlerdir.

Emre Kongar, Huntington’un görüşlerindeki tek doğru noktanın barbarlığa karşı elbirliği ile savaşılması olduğunu vurgulamakta, farlıklıkları sivriltme çabasını pek çok bilim insanı gibi eleştirmektedir.

XIX. yüzyılda uluslararası ilişkiler modelinin anahtar ilişkileri savaş, birleşme, diplomasi ve sömürgecilik olmuştur.

Krizlerin aşılmasında çeşitli müdahalelerin gerektiğinin ortaya çıkması Yeni Keynesci politikaları gündeme getirmektedir. Yeni Keynesci politikalar ise kaçınılmaz olarak ulus devlet modeli çerçevesinde uygulanabilmektedir

Bull’a göre tüm insanlık için ortak olan çıkar ve değerler oluşmalı ve bunlar üzerine ortak kurallar ve kurumlar inşa edilebilmelidir.

Gilpin ekonomik liberalizmin yerleşmesi için çoğulcu müdahale talep etmektedir.

İngiltere XIX. yüzyılın önemli bir kısmında hâkim süper güç olmuştur.