DÜNYA EKONOMİSİ - Deneme Sınavı - 21

Geri kalmışlığı ülkelere özgü ırk, din, coğrafi konum gibi endojen nedenlere bağlayan görüşler yüzyılımızın başında reddedilmiştir. Lenin geri kalmışlığın nedenini ülkelerin birbirleri ile giriştikleri ilişkilerin bir sonucu olarak görmektedir. Ona göre, hemen hemen bütün geri kalmış ülkeler için geçerli olan tarihsel bir neden günümüzdeki geri kalmışlığın genel çerçevesini çizmektedir. Bu da Batı kapitalizmi ve emperyalizm yani sömürgeciliktir. Doğru cevap B'dir.

XV. ve XVI. yüzyıllarda büyük coğrafi keşiflerle başlayan Batı sömürgeciliği doğal zenginliklerin ve değerli madenlerin talan edilmesine dayanmaktadır. Kapitalizm daha başından itibaren ulusal sınırları aşıp dünyaya yayılma gereksinimi içinde olan bir ekonomik sistemdir. Üretimin sürdürülebilmesi için ucuz ham maddelerin hiç aksamadan elde edilmesi gerekmektedir. Kârlılığın ve sermaye birikiminin sürekliliği için ise üretilenlerin satılması gerekmektedir. Sürekli ham madde ve pazar gereksinimi içindedir. Doğru cevap E'dir.

Komprador: Marksistler, günümüzde yabancı işletmelerle iş birliği yapan ve ortaklık kuran yerli iş adamlarına ülkedeki iş gücünü yabancılar lehine istismar ettikleri gerekçesiyle komprador adını vermektedirler. Ayrıca hâli vakti iyi, zenginliği diğerlerine göre fazla olan sermaye sahiplerine de komprador denilmektedir. Doğru cevap D'dir.

Gelişmekte olan ülkeleri gruplara ayırmak oldukça güç bir olgudur. XX. yüzyılda hızını arttıran bağımsızlık kazanımlarına bağlı olarak sayıları gün geçtikçe artmaktadır. Bazıları hükümdarlık aşamasında kalmışken (Suudi Arabistan, Fas), bazıları Cumhuriyet aşamasına varmışlardır. Kimisi tutucu, kimisi ilerici yönetimlere sahipken, kimisinde tek parti kimisinde ise çok parti uygulaması bulunmaktadır. Bunca çeşitliliğe rağmen kabaca bir gruplama yapmak mümkündür. Gelişmekte olan ülkeleri Latin Amerika, Asya, İslam Dünyası ve Kara Afrika olarak gruplamak uygundur.

İslam âlemi bugünkü uluslararası düzene karşı öfke içindedir. Bu öfkenin altında Batıya olan güvensizlik yatmaktadır. Bu öfkede Batı’nın payı büyüktür. Demir yolları, kanallar, limanlar aracılığı ile Orta Doğu’nun zengin petrol yataklarını kontrol altına alma çabaları, Arap milletinin bağrına İsrail Devleti’ni kurarak sürekli bir kargaşa ortamı yaratmaları, en sevilen liderlere darbeler tertiplemeleri tepkilerin en önemli nedenlerindendir. Bu batı düşmanlığı İslam âleminin değişimi konusundaki ümitleri kırmaktadır. İslam ülkelerinin yöneticileri İslam âleminin gerçek düşmanını gözlerden saklamayı başarmaktadırlar. Artık dünyanın pek çok ülkesinde aşılmış bulunan Orta Çağ’dan kalma siyasi yöntemlerle halklarını baskı altına almaktadırlar. Dinin siyasette kullanılması gibi ortaçağdan kalma bir yöntemi ısrarla uygularken, özgür insan aklının yarattığı gelişmelerin gerisinde kalmaktadırlar. Doğru cevap E'dir.

Afrika’nın problemleri aşağıdaki gibi sıralanmaktadır (Kennedy, 1995, s, 273-283):
• Verimlilikteki artış nüfus artışından daha yavaştır.
• Borç artarken, borç ödeme kapasitesi hızla düşmektedir.
• Batılı bankacılar kredi vermeye isteksizdir.
• Sanayi üretimi düşüktür.
• Savaşlar, etnik çatışmalar, hükümet darbeleri, siyasal istikrarsızlık kol gezmektedir.
• Yeni devlet yöneticileri diktatörlüğü ya da tek parti yönetimini tercih etmektedir.
• Beşeri kaynaklara, girişimcilik kültürünü geliştirmeye, bilimsel ve teknik araştırmalara yatırım son derece düşüktür.

Williamson’un listesini aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:

Merkantilizm: Avrupa’da 16.yy’dan 18.yy’ın ortalarına kadar uygulanan iktisat politikasına Merkantilizm adı verilir. Merkantilizm arz yönüne ağırlık vermektedir ve ihracat fazlası yaratarak ulusal parayı güçlü tutmak temeline dayanmaktadır. Merkantilistler (XVI. yüzyıl-XVIII. yüzyıl), nüfusun sayıca çokluğunu ülke için zenginlik olarak kabul ederlerdi.

Klasik iktisat: Klasik iktisat 1776 ve 1843 yılları arasında yaşanan iktisadi gelişmeleri etkileyen ve Batı’ya hâkim olan iktisadi düşünce akımıdır. 1776’ da Adam Smith’in eseri “Ulusların Zenginliği” ile başlamış ve 1843’te John Stuart Mill’e ait “Siyasal İktisadın İlkeleri” eseri ile son bulmuştur. Avrupa nüfusunun hızla artmakta olduğu bir dönemde yaşayan Malthus (1766- 1834) ve çağdaşı David Ricardo (1772- 1823) için nüfus artışı zenginlik değil problem kaynağı olarak görülmüştür. Malthus eğitimsiz cahil halkın iktisadi gelişmeyi engelleyeceğinden yakınırken, Ricardo az çocuk fikrinin insanlara kabul ettirilmesi gerektiğinden söz etmiştir. Klasik iktisatçıları, merkantilistlerden ayıran temel özellik nicelikten ziyade niteliğe önem vermeleri olmuştur. Klasikler, bireylerin sayıca çokluğunu değil eğitimli olmalarını vurgulamışlardır. Eğitimin yaygınlaşmasında kamusal hizmet talep etmişlerdir.

Eğitimli insana güvenen William Godwin (1756-1836), Marquis de Condorcet (1743-1794) gibi iyimserler gelecek konusunda Malthus kadar karamsar değillerdir. İnsanlığın bilgi birikimindeki artışların çok daha adil ve refah içinde yaşayan toplumlar yaratacağına inanmışlardır.

Eğitim düzeyindeki artışın, doğum oranını azaltacağı beklenen bir durumdur. Ancak Porto Riko’da bu ilişki beklenenin tam tersi bir sonuç vermektedir. Yüksek gelir düzeyinin, yüksek doğum oranı ile birlikte olduğu Porto Riko’da eğitim artışı gelir artışına yol açarak doğum artışı ile sonuçlanmaktadır.

XIX. yüzyıldaki nüfus artışı günümüzün gelişmiş ülkelerinin yerleşmiş olduğu Avrupa kıtasında yaşanmıştır. XX. yüzyıldaki nüfus artışı ise günümüzün gelişmekte olan ülkelerinin dağılmış bulunduğu, Latin Amerika, Asya ve Afrika kıtalarında yaşanmaktadır.

Gelişmiş Avrupa kıtasındaki nüfus artış hızı %0.22’dir. Hatta bazı Avrupa ülkelerinde nüfus artış hızı negatif değerler alabilmektedir. Oysa dünyanın en yoksul halklarını barındıran Afrika kıtasında nüfus artış hızı %3’tür, 1950 yılında Avrupa’nın yarısı kadar bir nüfusa sahipken 2025 yılında Avrupa nüfusunun üç katına çıkması beklenmektedir.

Pronatalist: Doğum yanlısı, doğumların artırılmasını savunan görüş. Doğum yanlılarının en önemlisi Fransız filozof Auguste Comte’dur. Comte savunduğu Pozitivist düşüncede nüfus artışını ve nüfus yoğunlaşmasını ekonomik ve sosyal kalkılmanın en önemli faktörü sayar.

Almanya, Doğu ve Orta Avrupa’dan gelen göçleri karşılayan birincil ülke konumundadır.

İkinci Dünya Savaşı’ndan beri uluslararası göç olgusu aşağıdaki aşamalardan geçmiştir (Cohen, 1987): • Kuzey Amerika, Avusturalya ve Güney Afrika’ya Avrupa ve Asya’dan hâlen yapılmakta olan göçler • Vietnam Savaşı sonrasındaki göç • Küba, Meksika ve Puerto Rico’dan ABD’ye göç • Eski kolonilerden anakaraya geri dönüş. Güney Asya ve Batı Hind Adaları’ndan İngiltere’ye; Kuzey Afrika’dan Fransa’ya, Endonezya’dan Hollanda’ya; Afrika’dan Portekiz’e geri dönüş • Güney Avrupa’dan özellikle Türkiye ve eski Yugoslavya’dan Kuzey Avrupa’nın Batı Almanya ve İsviçre gibi patlayan ekonomilerine geçici göç • Petrol ihraç eden ülkelere ve Japonya’ya Asya’dan giden göç • Rusya ve Doğu Avrupa’dan ABD’ye ve İsrail’e Yahudi göçü • Doğu Avrupa’dan, Batı Avrupa’ya ve ABD’ye göç.

Geri kalmışlığın belirtileri şunlardır:

Geri kalmışlığı ülkelere özgü ırk, din, coğrafi konum gibi endojen nedenlere bağlayan görüşler yüzyılımızın basında reddedilmiştir. Hemen hemen bütün geri kalmış ülkeler için geçerli olan tarihsel bir neden günümüzdeki geri kalmışlığın genel çerçevesini çizmektedir. Bu da Batı kapitalizmi ve emperyalizm yani sömürgeciliktir.

 

Komprador: Marksistler, günümüzde yabancı işletmelerle is birliği yapan ve ortaklık kuran yerli is adamlarına ülkedeki is gücünü yabancılar lehine istismar ettikleri gerekçesiyle komprador adını vermektedirler. Ayrıca hâli vakti iyi, zenginliği diğerlerine göre fazla olan sermaye sahiplerine de komprador denilmektedir.

Asya ülkelerinin büyüklükleri, nüfusları, tarihleri ve siyasal sistemleri arasında farklılıklar bulunmaktadır. Bu yapısal farlılıklara rağmen sahip oldukları bazı ortak özellikler gerçekleştirdikleri kalkınmayı açıklamaktadır.

Bunlardan ilki eğitim ve öğrenmeye verilen önemdir.

İkinci özellikleri tasarrufların yüksekliğidir.

Üçüncü özellik ekonomik kalkınmayı destekleyen siyasal çevrenin varlığıdır.

Dördüncü özellikleri ise ithal ikamesine ya da tüketime dayalı politikaların tam tersine kaderlerini ihracata bağlamalarıdır.

Döviz kurunu ihracatı teşvik edecek şekilde düşük tutmuşlardır. Son özellikleri ise Japonya gibi Batılı olmayan bir gücün ekonomik başarılarının hayranlıkla izlenmesidir. Japonya modeli bu ülkelerin gözleri önünde gerçekleşmiştir.