DÜNYA EKONOMİSİ - Deneme Sınavı - 18

1990 yılında, ABD, Japonya, Almanya, İtalya ve Fransa aynen bu sıra ile dünya imalat endüstrisinde en büyük paya (yaratılan katma değere göre) sahip 5 ülke idi. Bu sektördeki toplam payları yaklaşık % 58 kadardı.

2000 yılına gelindiğinde dünyanın en büyük payına sahip 5 ülke liginde değişiklik olmuştur. Fransa imalat sektöründe en büyük paya sahip 5 ülkeden biri olma özelliğini kaybetmiş ve bu lige Çin girmiştir. Çin ile birlikte en tepedeki 5 ülkenin dünya ölçeğinde aldığı pay %61’e ulaşmıştır. ABD % 26 ile halen en üstte yer almaktadır.

1780’lerden günümüze kadarki dönem önemli teknoloji değişimleri anlamında 5 bölüme ayrılarak ele alınmıştır. Bu dönemlerden ilki yaklaşık 60 yıl devam eden ve 1840’lara kadar süren “Sanayi Devrimi (Zincir Üretim)” dönemidir. Bu dönemde yap-boz diye tabir edilebilecek ve yaparak, görerek öğrenme biçimi yaygın olan eğitim sistemi idi. Su gücünün temel enerji kaynağı olarak kullanıldığı bu dönemde tabi ki su kanalları ulaşım ve iletişim teknolojilerinin altyapısı olarak kabul edilmekteydi. Global anlamda endüstriyel sektörler için en önemli ürün pamuktu.

Üçüncü dönem 1940’lara kadar takip eden 50 yıldan oluşur. Elektriğin keşfi ve kullanımı bu dönemin en önemli belirleyicisidir. Ekonomik anlamda üretimin en önemli girdilerinden biri de çelik olmuştur bu dönemde. Bilimsel anlamda önemli gelişmeler kaydedilen bu dönemde ARGE laboratuvarları kurulmuş, kimya ve elektrik konularında önemli araştırmalar yürütülmüştür. Pek tabi ki buhar gücünün yerini elektrik almış ama tren yollarının önemi çok da değişmemiştir. Telgraf yerine artık telefonun yaygın kullanıldığı bir dönemdir bu yıllar.

İkinci Dünya Savaşı döneminden 1990’lara kadar devam eden dördüncü dönem, sentetik materyal ve kitle otomobil üretimin anahtar olduğu dönem olarak kabul edilebilir. Bilimsel anlamda ARGE’nin tam anlamıyla kullanılmaya başladığı dönemdir. Ulusal ve uluslararası ölçekte çok büyük ARGE araştırmaları dizayn edilmeye başlanılmıştır. Eğitimde de artık yükseköğretim ve eğitim kitlesel hâle dönüşmüştür. Bu dönemde motorize otobanlar, hava yolları ve radyo-televizyon ulaşım ve iletişim sektörlerinin teknolojileridir. Global anlamda üretimin anahtar girdisi ise petrol ve onun yan ürünü olan plastik olmuştur.

Listeye ilave edilebilecek kriterler bulunmakla birlikte burada sözü edilenler bir fikir vermek için yeterlidir: •Bir ülkede okuryazar olmayanların çoğunlukta olması •Kadının erkekten aşağıda tutulması •Beslenme yetersizliği •Sağlığı korumada yetersizlik •Ulusal ve ekonomik bütünlüğün zayıflığı •Yapısal işsizlik •Kişi başına ulusal gelirin düşüklüğü •Sınırlı bir sanayileşme •Tarımla uğraşan nüfusun çokluğu •Şişkin bir hizmet kesimi •Ekonomik bakımdan kapitalist ülkelere bağımlılık •Baskıcı siyasal rejimler •Bozuk gelir dağılımı

XV. ve XVI. Yüzyıllarda büyük coğrafi keşiflerle başlayan Batı sömürgeciliği doğal zenginliklerin ve değerli madenlerin talan edilmesine dayanmaktadır. Kapitalizm daha başından itibaren ulusal sınırları aşıp dünyaya yayılma gereksinimi içinde olan bir ekonomik sistemdir.

İthal ikameci sanayileşme politikası benimsenmiş ve korumacı tedbirlere başvurulmuştur

Japonya dünyanın en büyük finans merkezlerinden birisidir. Askerî harcamaları kısıtlıdır. İleri teknolojiye yatırım yapan ve yeni buluşlar üreten bir devlettir. Singapur, Hong Kong, Tayvan ve Güney Kore ihracata dayalı sanayileşme stratejisi ile yeni sanayileşen ülkeler grubunu oluşturmuş ve Asya’nın dört kaplanı ya da ejderhalar gibi sıfatlarla anılır hâle gelmişlerdir. Güneydoğu Asya’nın Tayland, Malezya ve Endonezya gibi daha büyük ülkeleri özellikle Japon sermayesinden aldıkları itici güçle imalat ve montaj sanayini geliştirmişler ihracattan pay kapma yarışına katılmışlardır. Güneydoğu Asya’da yer alan Vietnam, Kamboçya, Kuzey Kore, Miyarmar gibi komünist toplumlar ise bölgedeki gelişmelerin gerisinde kalmışlardır.

Asya’nın başarılı ülkeleri kendilerine Japonya’yı hedef alarak gelişme yolunda ilerlemektedirler. Bu ülkelerin büyüklükleri, nüfusları, tarihleri ve siyasal sistemleri arasında farklılıklar bulunmaktadır. Bu yapısal farlılıklara rağmen sahip oldukları bazı ortak özellikler gerçekleştirdikleri kalkınmayı açıklamaktadır. Bunlardan ilki eğitim ve öğrenmeye verilen önemdir. İkinci özellikleri tasarrufların yüksekliğidir. Üçüncü özellik ekonomik kalkınmayı destekleyen siyasal çevrenin varlığıdır. Dördüncü özellikleri ise ithal ikamesine ya da tüketime dayalı politikaların tam tersine kaderlerini ihracata bağlamalarıdır. Son özellikleri ise Japonya gibi Batılı olmayan bir gücün ekonomik başarılarının hayranlıkla izlenmesidir.

İslam ülkelerinin insanlık tarihindeki değişime ve gelişime ayak uydurmaktaki yetersizlikleri akıllara durgunluk vericidir. Bugün pek çok İslam ülkelesinde dinî hoşgörüsüzlük, teknolojik gerilik ve Orta Çağ düşüncesi hâkimdir. Bazı gözlemciler İslam âlemindeki insanları uyandırmak ve çağa adapte edebilmek için sadece teknik beceri vermekle sınırlı olmayan aynı zamanda parlamenter rejim söylemine, laik yurttaşlık kültürüne dayanan yoğun bir eğitim programına gereksinim olduğunu ileri sürmektedirler. Ancak bu  programın ne dereceye kadar başarılı olacağı da şüphelidir. Çünkü köktendinciliğin güçlü olduğu ülkelerde nüfusun yarısını oluşturan kadınlar yok sayılmaktadır. Eğitim alma şansları ya sınırlıdır ya da hiç yoktur. Oysa gelişmişlikle, eğitimli kadın nüfus arasındaki yüksek korelasyon pek çok araştırmada ispat edilmiş bir olgudur.

Afrika ekonomik ve sosyal anlamda üçüncü dünyanın da üçüncü dünyası olarak tanımlanmaktadır. Pek çok gözlemciye göre Afrika ile tarihin aynı döneminde yaşanıldığına inanmak mümkün değildir. Kıta ile ilgili raporlar son derece karamsar ifadeler kullanmaktadırlar. Afrika’yı insanlar ve çevre bakımından bir felâket bölgesi, ölüm döşeğinde, tamamen kenara itilmiş ve dünyanın geri kalan kısmından dışlanmış olarak tanımlamaktadırlar. Afrika’nın problemleri aşağıdaki gibi sıralanmaktadır (Kennedy, 1995, s, 273-283): •Verimlilikteki artış nüfus artışından daha yavaştır. •Borç artarken, borç ödeme kapasitesi hızla düşmektedir. •Batılı bankacılar kredi vermeye isteksizdir. •Sanayi üretimi düşüktür. •Savaşlar, etnik çatışmalar, hükümet darbeleri, siyasal istikrarsızlık kol gezmektedir. •Yeni devlet yöneticileri diktatörlüğü ya da tek parti yönetimini tercih etmektedir. •Beşeri kaynaklara, girişimcilik kültürünü geliştirmeye, bilimsel ve teknik araştırmalara yatırım son derece düşüktür.

1982 Ağustos’unda Meksika’nın moratoryum ilan etmesi ile birlikte borç krizi kapitalist sistemin sorunlarından biri hâline gelmiştir. 1980’li yılların en önemli iki olgusu yaşanan borç krizi ve bu krizden kurtulmak için gerçekleştirilen ekonomik reformlardır. 1980’li yıllarda gelişmekte olan ülkeler arasında geniş kabul gören ekonomi politikalarını Williamson, “Washington Kararları” adını verdiği listede toplamıştır (Williamson, 1994, s.17) . Williamson’un listesini aşağıdaki gibi sıralayabiliriz: •Mali disiplinin sağlanması •Kamu harcamalarındaki önceliklerin sağlık, eğitim ve altyapıya yönlendirilmesi •Vergi tabanının genişletilmesi ve marjinal vergi oranlarının kısılmasını içeren bir vergi reformunun yapılması •Gerçekçi ve rekabetçi döviz kurları •Mülkiyet haklarının korunması •Deregülasyon (Devletin piyasalara müdahale etmemesi) •Serbest Ticaret •Özelleştirme •Doğrudan yabancı yatırımlar karşısındaki engellerin kaldırılması •Finansal serbestleşme

İleri bir demokrasi yer almaz.

Gelişmiş ülkelerin kendi aralarında da son derece keskin bir üstünlük yarışı olduğu gözlenmektedir. Bu yarışta da bilim ve teknolojiye olan egemenlik, genellikle belirleyici olur.

Kalkınmanın başlıca üç bileşeni şunlardır: Araştırma ve Geliştirme (ARGE), bilimsel ve teknolojik altyapı ve insan kaynaklarının eğitimi ve gelişimi.

İngiliz Sanayi Devrimi, modern sanayi ile birlikte modern teknolojinin de doğuşuna kaynaklık etmiştir.

Almanya ve Japonya deneyimlerine yeni sanayileşen ülkeler olarak anılan G.Kore, Tayvan, Singapur, belli ölçüde Hindistan ve hatta Brezilya örnekleri de eklenebilir.