DÜNYA EKONOMİSİ - Deneme Sınavı - 16

1945 ve 1980 arasındaki yıllarda yabancı sermayenin de etkisi ile bölge ekonomik anlamda çarpıcı bir gelişme yaşamıştır. Ancak 1980’li yıllarla birlikte bu süreç tersine dönmüştür. Bu gerileyişin sebeplerini aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür (Kennedy,
1995, s. 263-268). İlk olarak ithal ikameci sanayileşme politikası benimsenmiş ve korumacı tedbirlere başvurulmuştur. Böylece kurulan sanayilerin uluslararası rekabet gücü kazanmasının gerekleri ihmal edilmiştir. Ayrıca ileri teknolojiyi kurmanın güçlüklerine bağlı olarak, bu tür sanayiler kurulamamış ve ithalata bağımlılık devam etmiştir. Bunun dışında ihracat gelirleri ithalat giderlerini karşılayabilecek düzeye ulaşamamıştır. İkinci olarak gevşek mali politikalar uygulanmış ve dış borçlara giderek daha bağımlı hâle gelinmiştir. Altyapı yatırımları yanında, KİT’lere (Kamu İktisadi Teşebbüslerine), bürokrasiye ve askerî kuvvetlere gerektiğinden fazla kaynak ayrılmış ve harcama yapılmıştır. Bu harcamalar ya para basılarak ya da özellikle ABD bankaları olmak üzere Batılı para ve finans kuruluşlarından alınan kredilerle karşılanmıştır. Sonuçta kamunun borçları yükselirken enflasyon dizginlenemez hâle gelmiştir. Enflasyonist ortamda tasarruf oranını yükseltme düşüncesinin anlamı kalmamıştır. Latin Amerika dünyanın en borçlu bölgesi hâline gelmiştir. Sermayeye en fazla ihtiyaç duyulan dönemde sermaye dışarı kaçmış, yabancı kaynaklar kurumuştur. 1980’li yıllar bölge için tam bir fakirleşme anlamına gelmektedir. Birkaç istisna dışında pek çok ülkede kişi başına gelir azalmıştır. Bölgenin finans problemlerinin uluslararası banka sistemini iflas ettireceğinden bile korkulmuştur. Tüm bunlar ülkeler içindeki sosyal hareketleri arttırmış, liderler mülk sahiplerinden, halktan, işsizlerden, gerillalardan gelen taleplerin baskısı altında kalmışlardır. Yolsuzluğa bulaşmış bürokratların engellemelerine, eğitilmiş personel yokluğundan kaynaklanan güçlükler de eklenmiştir. Eğitim kurumları kaynak yetersizliğinden işlemez hâle gelmiştir. Ülke yönetimleri halk üzerinde kontrolü zorlukla sağlamaktadır. Latin Amerika bir yandan bu tür ekonomik güçlüklerle boğuşurken bir yandan da demokratik değişimi gerçekleştirme çabası içine girmiştir. Ekonomik güçlüklerin şiddeti bu çabaları da belirsiz kılmaktadır

1945 ve 1980 arasındaki yıllarda yabancı sermayenin de etkisi ile bölge ekonomik anlamda çarpıcı bir gelişme yaşamıştır.

Güneydoğu Asya’da yer alan Vietnam, Kamboçya, Kuzey Kore, Miyarmar gibi komünist toplumlar ise bölgedeki gelişmelerin gerisinde kalmışlardır.

Dünyada son dönemlerde gıda alanı ile ilgili sorunlar gündemi işgal etmektedir. Bu yönüyle yeterli ve dengeli beslenme sürecinde gıda güvenliği, gıda güvenilirliği, gıda
savunması, gıda stokları, tarımsal yapı ve ham madde kaynaklarının maliyeti, tarımsal ürünlerin alternatif kullanım alanları, çevre kirliliği ve çevrenin korunması gibi konular
ön plana çıkmıştır. Dünya gıda arzı ve talebi 2000’li yıllardan sonra sürekli ve hızlı bir değişim içinde olmuş, bu durum gıda fiyat oynaklıklarında da rol oynamıştır. Bu değişimin temel nedenlerini doğal nedenler ve iklim değişikliği, enerji kaynakları ve girdi kaynaklarındaki fiyat artışları, nüfus artışı, gıda ürünlerinin alternatif kullanım alanlarının (biyo-yakıt gibi) gelişmesinde aramak mümkündür.

Petrol, Gaz, Kömür ve Jeotermal temel enerji kaynaklarıdır. Tükendiklerinde yerine yenisini koymanın imkanı yoktur. Hidroenerji ise bu anlamda yenilenebilir enerji kaynağıdır.

Global çevre sorunlar, Çevresel Kirlenme, Ozon Tabakasının İncelmesi, Global Isınmadan oluşmaktadır.

Sürdürülebilir Kalkınma Modelinin Amaçları Bununla birlikte sürdürülebilir Kalkınma Modeli şu amaçları da içermelidir:

• Temel ekolojik dengelerin korunması,
• Ekosistemlerin korunması,
• Kirletmeyi minimize edici teknolojileri geliştirerek ve kullanarak Çevresel Etki Değerlendirme yöntemiyle insan faaliyetlerinin çevresel sonuçlarını belirleyerek önlem alınmasının sağlanması,
• Üretim girdileri ve ürünlerin fiyatlandırılmasını uygun bir şekilde yaparak ekonomik araçlar yardımıyla çevre korumacılığının özendirilmesi,
• Global ve ulusal ölçekteki iklim değişiminin dengelenmesi,
• Tarımsal etkinliklerin kirlenmeyi önleme ve toprağın korunması gibi önlemler alarak yapılması,
• Enerjiyi özellikle imalat sektöründe ve genel tüketim alanlarında sadece zorunlu minimum miktarlarda kullanan teknolojileri benimseyerek, kalkınmanın bir ölçü- sü olarak kişi başına tüketimi artırma amacı yerine, birim ürün başına asgari enerji kullanarak üretim yapabilecek ulusal plan ve programların hazırlanması,
• Dünyanın biyolojik çeşitliliğinin korunması,
• Doğal kaynak israfına son verilmesi.

Biyolojik çeşitliliğin korunması: Bu sadece bitkileri, hayvanları ve diğer organizmaları kapsamakla kalmayıp her bir tür içindeki genetik stokları ve ekosistemlerin çeşitliliğinin korunmasını da kapsar.

Zayıf Sürdürülebilirlik

Toplam sermaye miktarını sabitle (doğal ve insan eliyle inşa edilmiş her türlü sermaye)

Yukarıda bahsedilen iki tür sermayenin birbirinin ikamesi olduğunu kabul et

Güçlü Sürdürülebilirlik

1. Doğal sermaye miktarını sabit kabul et

2. Doğal ve insan eliyle inşa edilmiş sermaye türlerinin birbirinin tamamlayıcısı olduğunu kabul et

OPEC üyelerinin çoğu Orta Doğu’da (İran, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Kuveyt ve Irak), Kuzey ve Batı Afrika (Cezayir, Nijerya, Gabon ve Libya) ve bir kaçı ise (Endonezya) Güney Afrika’da ve Güney Amerika’dadır (Venezüella ve Ekvator)

Sanayileşmeye tarihsel olarak çok daha sonra başlayan ülkelerin doğal olarak teknolojiye yetişme ve sanayileşme güçlükleri giderek artmaktadır. Güçlüğün giderek artması hem kapitalist sistemin hem de sanayileşme denen sürecin doğası gereğidir. İlk neden giderek artan sanayileşmiş ülke sayısı ve verili pazar koşullarında, uluslararası rekabetin giderek artması ve sanayileşmeye yeni başlayan ülkelerin önünü kesmeye yönelik her türlü baskının giderek şiddetlenmesidir. İkinci nedense, bilim ve teknolojideki sürekli büyüme/gelişme trendiyle ilgilidir. Bir ülke sanayileşmeye ne kadar geç başlamışsa, yetişeceği dünya teknolojisi de o denli karmaşıklaşmış ve bir anlamda ötelenmiş olmaktadır (Göker, 1993, s. 13).

UNIDO’nun asıl kuruluş amacı, teknoloji aktarımı konusunda BM’nin girişimlerinin ana organı olması iken, bu ana işlevi sürdüren UNCTAD oldu (Perrin, 1993, s. 11).

Kalkınmanın başlıca üç bileşeni şunlardır: Araştırma ve Geliştirme (ARGE), bilimsel ve teknolojik altyapı ve insan kaynaklarının eğitimi ve gelişimi.

1840 ile 1890 arasında 50 yıl kadar sürdüğü kabul edilen ikinci dönem buhar gücünün ve demir yollarını dönemi olarak kabul edilebilir.

1990’larda başlayan ve halen devam ettiği kabul edilen beşinci dönemde, mikroelektronik ve bilgisayar ağları çağı olarak kabul edilebilir. Petrol bu dönemde de enerji kaynakları anlamında önemini korurken yanına doğalgaz eklenmiştir.

Türkiye ve benzeri gelişmekte olan ülke ekonomileri için ikinci aşamadan teknolojinin sindirilerek yaratıcılığın anahtar rol oynadığı üçüncü aşamaya geçiş sağlanıncaya kadarki sürecin esas belirleyicileri Japonya ve ABD olacaktır.

Bilindiği gibi Japonya’nın teknolojiye yetişme stratejisi, uygulama zamanı olarak dünya teknolojisinin kökten değiştiği; yeni teknolojilerin özellikle de elektroniğe dayalı olanların neredeyse bütün mal ve hizmet üretimi alanlarına yayılıp hızla yükselişe geçtiği bir döneme rastlamıştır.

Günümüzde en yayılgan en etkin teknolojiler jenerik teknolojileridir. Bunlar; • Yeni ürün ve hizmetler yaratma, • Değişik sektörlerde uygulanabilme, • Mevcut ürün sistemleri iyileştirme, • Kârlılık ve rekabet gücü sayesinde endüstriyel önem taşıma, • Genel toplumsal benimsenme özelliklerini taşımaktadırlar.

Köklü (Radikal) Yenilikler; bunlar ortaya çıkışları açısından süreklilik göstermeyen mevcut ürünlerin ya da yöntemlerin basit bir biçimde geliştirilmesiyle elde edilemeyecek türden yeniliklerdir.

İkinci Dünya Savaşı sonrası bilim ve teknoloji arasındaki sınırın giderek belirsizleşmeye başlaması ile birlikte her ülke; • Enformasyon teknolojileri, • Malzeme teknolojisi, • Biyoteknoloji, • Nükleer teknoloji, • Havacılık-Uzay teknolojisi olarak belirlenen jenerik teknolojilerde üstünlük sağlamak istemiştir.