Stoklara İlişkin Dönemsonu İşlemleri

Stoklar, bir dönen varlık kalemidir ve bir işletmenin satmak, üretim kullanmak veya tüketmek amacıyla edindiği, ilk madde ve malzeme, yarı mamul, mamul, ticari mallar ve canlı varlıklar stokları oluşturur.

Yönetimin ihtiyaç duyduğu bilginin detayına ve işletmenin içinde bulunduğu sektörün
özelliklerine bağlı olarak stoklara ilişkin bilginin üretilmesinde farklı muhasebe yöntemleri uygulanır. Bunlar (1) Aralıklı envanter yöntemi ve (2) Devamlı envanter yöntemi olarak sınıflandırılır.

Aralıklı envanter sistemi, dönem içinde sadece fiziki envanter sayımı sonucunda satılan stokların maliyetinin tespit edilebilmesine olanak sağlayan kayıtlama sistemidir.

Aralıklı envanter yönteminde envanter işlemi sonucunda yapılan satışların maliyeti kaydı, devamlı envanter yönteminde her satış işleminde yapılır.

Devamlı envanter yöntemi, aralıklı envanter yönteminin eksikliklerini gideren bir yöntemdir. İşletme devamlı envanter yönteminde dönemi içinde gerçekleştirilen tüm mal hareketlerini izleyebilir.

TTK’nda stokların değerlemesi, Türkiye Muhasebe Standartları’nda yer alan ölçülerin uygulanması gerektiğini ifade etmektedir

Gerçeğe uygun değer, kısaca bir varlık veya borcun piyasa değeri olarak tanımlanabilir. Özdeş varlıklar veya borçların aktif piyasalardaki kotasyon fiyatlarıdır.

Geçici fiyat ve maliyet dalgalanmalarının yaşanmadığı bir iş akışı içinde stokların satılması durumunda elde edilmesi beklenen satış tutarını ifade etmektedir.

Satışlara ilişkin maliyetler ise tamamlama maliyetinden ve satış giderlerinden oluşmaktadır.

Stokların satılabilir hâle getirilmesi için katlanılan maliyetlerdir.

Maliyet bedelinin kapsamını aşağıdakilerin toplamı olarak ifade etmektedir:
• Satın alma bedeli
• Taşıma ve hamaliye giderleri
• Gümrük vergileri
• Taşımaya ilişkin sigorta giderleri ve
• KDV dışındaki satın alımları ile ilgili diğer
vergiler
• Sadece mal alımı için sağlanmış ve kullanılmış kredilerin faiz ve komisyonlar.

Dönemsonu stokları

Satın alınan ya da üretilen stokların maliyetine dönem başı stok maliyetlerinin eklenmesi ile satışa hazır
malların maliyetine elde edilmektedir.

Stok yardımcı defterleri stok kartları olarak adlandırılmaktadır

Birçok maliyet temelli stok değerleme yöntemi söz konusu olmasına rağmen, en yaygın olarak kullanılan yöntemler şunlardır:
• Gerçek Parti Maliyeti Yöntemi
• İlk Giren İlk Çıkar Maliyeti Yöntemi (İGİÇ)
• Ortalama Maliyet Yöntemi

İGİÇ yöntemi, işletmenin ilk satın aldığı stok kalemini ilk önce satacağı ve dönemsonunda stokta kalan kalemlerin ise en son satın aldığı stoklardan oluşacağı varsayımına dayanmaktadır. Bu yöntemde; işletmenin satılan malın maliyeti içinde öncelikle dönem başı stoklarını ve daha sonra da ilk satın alınan stokların maliyetleri yer almaktadır. Dönemsonunda depoda kalan stokların maliyetleri ise işletmenin en son aldığı stoklardan oluşmaktadır. İGİÇ yöntemi aşağıdaki gibi işlemektedir.

Hareketli Ağırlıklı Ortalama Yöntemi (HAO)

İnsan gücü, donanım, yazılım ve koordinasyon stok sayımının önemli unsurlarıdır

Muhasebe dışı envanterde amaç, dönem boyunca çeşitli stok değerleme yöntemleri (gerçek maliyeti, İGİÇ veya ortalama maliyet) altında tutulan stok yardımcı hesaplarının miktar kalanı bilgisine
ulaşmak değildir. Amaç, bu verilerin doğruluğunu kanıtlayarak gerçeğe ulaşmaktır.

Perakende yöntemi, stokların maliyeti, stokların satış değerinden uygun bir brüt kâr marjının düşülmesi suretiyle bulunmaktadır. Yöntem, nispeten basit ancak etkin bir tahmin tekniğidir.