DOĞUM BİLGİSİ VE SUNİ TOHUMLAMA

Püberte, genellikle erkek hayvanın bir dişiyi gebe bırakabilecek duruma gelmesi olarak tanımlanır. Bu olgu, sığırlarda bir ejakülatta en az 50 milyon spermatozoit olması ve bu spermatozoitlerin %10’undan fazlasının progresiv motiliteye sahip olmasıyla gerçekleşir. Doğru cevap A'dır.

Sığırlarda bir ejakülatta en az 50 milyon spermatozoit olması ve bu spermatozoitlerin %10’undan fazlasının progresiv motiliteye sahip olmasıyla erkek hayvanın bir dişiyi gebe bırakabilecek duruma gelmesi gerçekleşir. Doğru cevap E'dir.

Boğanın fertilite yeteneği, Estimated Relative Conception Rates (ERCR), Sire Conception Rates (SCR) ve Doughter Pregnancy Rates (DPR) verilerine bakılarak değerlendirilmektedir. ERCR ve SCR erkek hayvanlarda doğrudan spermanın fertilite yeteneğine ilişkin parametrelerdir. Diğer bir deyişle, bir boğanın gebe bırakma yeteneği ile doğrudan ilişkilidir. DPR ise boğaya ait kızların gebe kalma yeteneği ile ilişkilidir; dişiye ait bir veridir. Doğru cevap B'dir.

Ekonomik yönden tolere edilebilir buzağılama aralığı ve doğum sonrası kolaylıkla istenilen sürede ineğin gebe kalması, yetiştiricinin en büyük hedefidir. İneklerde fertilite yeteneği genellikle iki buzağılama arasındaki süre ile ilişkilendirilir; bu sürenin 1 yıl olması istenir. İneklerin verim özelliklerinin yükselmesine bağlı olarak, gebe kalabilme yetenekleri düşüş gösterir. Yüksek verimli işletmelerde, iki buzağılama arası sürenin 14 aydan daha az olması arzu edilir. Doğu cevap C'dir.

İnfertilite anneye bağlı, babaya bağlı, uygulayıcıya bağlı ve yetiştiriciye bağlı nedenlerden kaynaklanabilmektedir. Doğru cevap E'dir.

Boğaların ya serbest dolaşırken görüş alanı içerisinde doğal çileşme veya denetimli olarak elde sıfat olmak üzere iki ana kullanım amacı vardır. Serbest doğal çileşmede, kızgınlık boğa tarafından saptanır ve kızgınlıkta olan inekler her kızgınlık döneminde birkaç kez çileşirler. Bir boğa yılda 40-50 inekle çileşebilir. Büyük sürülerde birkaç boğa değişimli olarak kullanılır. Çünkü iki ya da daha fazla boğanın aynı anda olması birbirlerine karşı saldırgan davranmalarına neden olur. Doğru cevap D.

Fertilitenin büyük bir kısmı annenin sağlığı ile ilintilidir. Oositin üretimi, fertilizasyonu, embriyonun implantasyonu ve fetüsün gelişerek canlı doğumu için gerekli organ ve dokuların işlevi, tamamıyla annenin sağlığı ile ilişkilidir. Ejakülasyon babaya bağlı fertilite noktasıdır. Doğru cevap C.

Sütçü işletmelerde düvelerin yaklaşık 24 aylık yaşta doğurmaları hedeenir. Bunun için, uygun bakım ve besleme rejiminin yanında, düvelerin genetik yapılarının kusursuz olması da istenir. Doğru cevap C.

Doğmasal anomaliler genetik, fizyolojik veya endokrinolojik nedenlerden kaynaklanabilir. Freemartinismus, beyaz düve hastalığı, genital organ aplazi ve hipoplazileri en sık görülen kalıtsal bozukluklardır. 

Travmaya bağlı infertilite genellikle doğuma bağlı nedenlerden kaynaklanır. Ovidukt lezyonları, uterus yapışmaları, genital kanalın doğuma veya başka nedenlere bağlı travmaları, perineum yırtıkları, vulva yaralanmaları ve yırtıkları, vajinanın fibrozisi ve genital organ veya yakın doku tümörleri başlıca travmaya bağlı infertilite nedenleri arasında sayılabilir.

Doğru cevap A.

Doğmasal anomaliler genetik, fizyolojik veya endokrinolojik nedenlerden kaynaklanabilir. Bir bireyde hem erkek hem dişi üreme organlarının veya bunların karışık şekillerinin bulunmasına interseksüalite denir. En çok keçi ve domuzlarda görülür. İnterseksüalite olgularının sağaltımları yoktur ve sterilite nedenidirler. Bu nedenle interseksüalite doğmasal infertilite türüne bir örnektir. Doğru cevap B.

Sterilite ise bireyin yavru verme yeteneğinin tamamen ve kalıcı olarak ortadan kalkması demektir.

Doğal aşım yöntemlerinden biri olan elde sıfatta ise, bir boğa yılda ancak 150-200 dişiyi tohumlayabilir.

Gebelik sonuçlarına bakarak, istatistiksel yönden, boğanın fertilite yeteneğini ortaya koyabilmek için, güvenilir sayıda (en az 300) tohumlama veya çiftleştirme gerekir.

İneklerde istenilen düzeyde fertilite için, 60 gün geri dönmeme oranının (NRR60) %55-75 arasında olması yeterli olarak kabul edilir. Bu özellik için %65 değeri optimaldir; bu değerin %62,5’in altında olması durumunda, boğanın fertilite
sorunu olduğu veya uygulamada bir sorunun olabileceği akla gelmelidir.

NRR₇₀ verilerine dayandırılarak hesaplanan ERCR’de doğum sonrası ilk kez tohumlanan 300 ineğin sonuçları değerlendirilir.

Hormonal (LH ve testosteron hormonlarının salınım yetersizliği) olduğu gibi, testise (kriptorşidi, hipoplazi, dejenerasyon, enfeksiyon ve travmalar) ve eklenti üreme bezlerine (doğmasal olarak olmayışı, enfeksiyon ve travma) veya spermaya (sperma üretiminin olmaması, morfolojik bozukluklar, sperm antikorları) bağlı olarak da infertilite şekillenir

Boğalarda görülen infertilite, edinsel ve doğmasal kökenli olabilir. Edinsel infertilite çevre, beslenme, ısı ve hastalıklardan ileri gelir.

Sığırlardaki heteroseksüel ikizliklerin %90’ı freemartindir.

Yüksek oranda gebelik elde edebilmesi için yetiştirici;
• Düzgün kayıt ve izleme programı edinmeli,
• Doğru aşı ve hastalıklarla mücadele programı uygulamalı,
• Uygun paraziter savaşım yapmalı,
• Dişi ve erkek hayvan seçiminde fertilite ile ilgili doğru ölçütleri belirlemeli,
• Doğal aşım yapılıyorsa, dişi sayısına uygun sayıda erkek kullanmalı,
• Çevrenin iklim koşullarına uygun hayvan ırklarını yetiştirmeli,
• Hayvanların yaşamlarını erinç içinde sürdürebilmeleri için barınakların yapısı minimum standartları karşılamalı,
• Sürüden ayrılacak hayvanları belirlerken doğru bir strateji uygulamalı,

Sütçü işletmelerde düvelerin yaklaşık 24 aylık yaşta doğurmaları hedeflenir.