DOĞUM BİLGİSİ VE SUNİ TOHUMLAMA

Klonlama: Bir organizmanın, hücrenin ya da hücrelerin bir atadan ya da stoktan eşeysiz olarak genetik anlamda kopyalanması yani birbirinin aynı canlıların oluşturulması demektir.

Çağdaş hayvan yetiştiriciliğinde başlıca hedefler; yüksek verimli genotipleri korumak ve yaygınlaştırmak, dölverimini en yüksek düzeyde tutmak ve var olan hayvan varlığı ile verim olanaklarından en üst düzeyde yararlanmak şeklinde özetlenebilir.

Ekonomik yetiştiricilik, birim hayvan başına daha çok sağlıklı yavru elde etmek, yaşam süresince daha çok yavru yetiştirmek, yavru kayıplarını azaltmak, daha çok süt ve et elde etmek ile olasıdır.

Fertilite, kısaca bir hayvanın yavru verme yeteneği olarak açıklanabilir.

Hayvancılık işletmelerinin ana gelir kaynaklarını yavru, süt, et ve gübre verimi oluşturur.

İşletmelerin, ekonomik olarak sürekliliğini sağlamaları için, fertiliteyi çok sıkı
izlemeleri ve sürdürülebilir düzeyde tutmaları gerekir.

Bir organizmanın, hücrenin ya da hücrelerin bir atadan ya da stoktan eşeysiz
olarak genetik anlamda
kopyalanması yani birbirinin aynı
canlıların oluşturulması demektir.
Bir canlının genetik olarak identik
(ikiz) kopyalarının oluşturulması
anlamına da gelir. Aynı yumurta
ikizleri biribirinin identik
klonlarıdır.

Fertilite, kısaca bir hayvanın yavru verme yeteneği olarak açıklanabilir. Erkek hayvan
ele alındığında, sağlıklı bir dişi ile doğru zamanda yapılan çileştirme sonrası dişiyi gebe
bırakma yeteneği, dişi hayvanlarda ise, sağlıklı bir erkekle doğru zamanda yapılan çileştirme sonrası gebe kalıp canlı yavru doğurması olarak tanımlanır.

İnfertilite, bireyin tür standardı olan ortalama değerden daha düşük reprodüktif performansa sahip olması; bireyin üreme yeteneğinin azalması veya geçici olarak kesilmesi
olarak da tanımlanabilir.

Sterilite bireyin yavru verme yeteneğinin tamamen ve kalıcı
olarak ortadan kalkması demektir

Doğal aşım veya sperması kullanılan boğanın yaşı, ırkı, kondisyonu, beslenme durumu, mevsim ve kullanım
sıklığı, verdiği spermanın kalitesini etkiler.

Veneral Hastalık: Cinsel temas
yolu ile bulaşan hastalıklara
verilen addır.

fertilite yeteneği düşük
boğaların bu sorunları sperm sayısının azlığından ileri geliyorsa, payetteki spermatozoa
sayısı artırılarak giderilmektedir.

Libido yaş, kilo, ortam ısısı, beslenme durumu, aşım sıklığı ve ortamda başka dişi veya erkek hayvan olup olmadığı gibi faktörlerden etkilenirken, erişkinliğe ulaşma yaşı genotip,
beslenme, günlük canlı ağırlık artışı ve daha birçok faktör tarafından etkilenir.

Doğmasal anomaliler genetik, fizyolojik veya endokrinolojik nedenlerden kaynaklanabilir. Freemartinismus, beyaz düve hastalığı, genital organ aplazi ve hipoplazileri en sık
görülen kalıtsal bozukluklardır.

Suni tohumlama organizasyonu, spermanın alınmasından dondurulmasına, depolanmasından tohumlama işlemlerine kadar bir dizi duyarlı uygulamaları gerektirir. Bu uygulamalar,
bilimsel veriler ışığında standartlara bağlanmıştır ve sperma üretim merkezleri bu standartlara bağlı kalarak üretim yapmaktadır. Fertilite yeteneği fizyolojik standartlar içerisinde olan
bir boğanın sperması dondurulduğunda, kalite (motilite ve morfoloji gibi) ve kantite (payetteki spermatozoa sayısı) bakımından birçok kez incelenmekte, geçerli sonuç veren payetler
sahaya sürülmektedir. Tersi durumda o partiye ait dondurulmuş sperma yok edilmektedir.
Dolayısı ile pazarlama ve dağıtım amacıyla sperma üretim merkezinden çıkan spermanın
fertlite yeteneği, standartlar çerçevesindedir. Spermaya bağlı fertilite düşüklüğünün başlıca
nedenleri saklama, taşıma ve uygulama aşamalarındaki hatalardan kaynaklanmaktadır.

Süt verimi arttıkça ineklerin gebe kalma yeteneği azalmaktadır. Sperma seçimi ise, sürünün ileriki yıllardaki fertilitesinin durumunu belirler. Bu nedenle, kızlarının fertilite yeteneği yüksek boğaların seçilmesi ile bu hayvanların doğumu sonrasında yine kızgınlık gösterip
gebe kalma şansları artırılmış olacaktır.
Donmuş sperma kullanımında ortaya çıkan fertilite sorunlarının çoğu, suni tohumlamayı yapan uygulayıcının saklama ve uygulama koşullarındaki teknik hatalarından kaynaklanmaktadır. Payet yöntemine göre dondurulan sperma, donma aşamasından eritme
veya suni tohumlama zamanına kadar, çok sayıda farklı uygulamaya bağlı olarak, değişik
aşamalarda ısı yükselmesine uğrar. Sahada tohumlama yapan veteriner hekimleri ve teknisyenler saklama, taşıma, eritme ve suni tohumlama uygulaması aşamalarında, uyulması
gerekli kuralları göz ardı edebilmekte, buna bağlı olarak da gebelik oranları düşmektedir.
Hem yetiştirici, hem de uygulayıcı hatalarından kaynaklanan yanlış zamanda yapılan
tohumlamalar sonucu oluşan fertilite düşüklüğünün başlıca nedeni, östrusun belirlenmesindeki başarısızlıktır. Özellikle rektal muayene konusunda uzman veteriner hekimi veya
teknisyenlere suni tohumlamanın yaptırılması ile bu olumsuzluğun önüne geçilebilir.
Suni tohumlama sırasında, hayvanda şok, korku ve ağrı oluşturacak, tohumlama tekniğine uygun olmayan kaba ve zorlayıcı davranışlardan kaçınılmalıdır. Unutulmamalıdır
ki; bu uygulamalar her zaman hayvanda strese bağlı kimyasal uyarıcıların açığa çıkmasına
neden olur. Bu uyarıcıların tümü GnRH hormonunun, dolayısı ile ovulasyonda etkili olan
LH hormonunun sentezini olumsuz etkiler. Luteotropik hormonun salınım düzeyi ve niceliği ovulasyon zamanını belirler. Dolayısı ile LH hormon düzeyini etkileyecek her türlü
yanlışlık, ovulasyonu da etkiler. Özellikle ovulasyon öncesi yapılacak rektal muayenelerde
ovaryumların zorlanması, ovulasyona yakın dönemde ovulasyon fizyolojisi gereği fimbriya ovarika içinde olan ovaryumun çıkarılması, follikülün patlatılması da uygulayıcıya
bağlı infertilite nedenleri arasında sayılabilir.

Püberte, genellikle erkek hayvanın bir dişiyi gebe bırakabilecek duruma gelmesi olarak tanımlanır.

Gebelik ile ilişkili parametrelere bakarak boğanın fertilite yeteneğinin belirlenmesi için, hayvanın fiziksel muayenesi, libidosunun ve aşım yeteneğinin muayenesi, iç ve dış üreme organlarının muayenesi ve spermanın muayenesinin yapılması gerekir.

Bir dişinin sağlıklı bir erkekle doğru zamanda yapılan çiftleştirme sonrası gebe kalıp canlı yavru doğurması olarak tanımlanan fertilite, tıpkı boğalarda olduğu gibi genetik, yaş, bakım beslenme, çevresel faktörler ile uygulayıcı ve yetiştiriciye bağlı nedenlerden etkilenmektedir

İNFERTİLİTE
Yavru veriminin, o türe özgü sınırların altında olması olarak tanımlanabilir. İnfertilite anneye bağlı, babaya bağlı, uygulayıcıya bağlı ve yetiştiriciye bağlı nedenlerden kaynaklanabilmektedir.