DOĞUM BİLGİSİ VE SUNİ TOHUMLAMA

Kısraklar, doğumlarına 3-4 hafta kala nalları sökülerek, rahatça dolaşabilecekleri  geniş bokslara alınmalıdır.

İleri gebe koyunlar sürüden ayrılmalı, fazla yürütülmemelidir. Son 2 ayda gebelik aşıları (Enterotoksemi, E.koli, Rotavirus, Koronavirus) yapılmalıdır.

Sağmal ineklerin doğuma yaklaşık 45-60 gün kala sağımdan çıkarılmasına kuruya çıkarma, doğuma kadar sağılmadan geçen bu döneme de kuru dönem adı verilir.

Yavru, gelişiminin %75’ini kuru dönemde tamamlar. Bu nedenle, ineğin bu son iki aylık dönemdeki beslenmesi son derece önemlidir. Kondisyonu zayıf olanlara vitamin ve mineral desteği yapılması gerekir. Aynı zamanda, gebe hayvanlara bu dönemde septisemi aşıları, selenyum (Se) ile A, D ve E vitamini enjeksiyonları yapılmalıdır.

Doğum başladıktan ve yavru suları geldikten sonra, koyun, keçi ve kısrakta ½ saat, inek, kedi ve köpekte 1 saat içinde doğum gerçekleşir. Eğer bu süreler içinde doğum olmamış ise müdahale etmek gerekebilir.

Doğum yapmış annenin 8-10 gün soğuktan ve hava akımından korunması gerekir

Göbek kordonu kedi ve köpekte 2 cm., buzağılarda 5-6 cm. kadar uzunlukta bağlanıp kesilir ve tentürdiyoda batırılır.

Yavrular için en iyi besin anne sütüdür. Suni beslenecek yavruların, ilk hafta 1-3 saat ara ile daha sonra 4-12 saat ara ile beslenmeleri gereklidir. Verilecek günlük süt miktarı yavrunun beden ağırlığının %10’u kadar olmalıdır.

shale neden olan enfeksiyöz etkenler bakteriler(E.Coli, Salmonella, Clostridium türleri gibi), virüsler (Rota ve Corona) ve protozoonlar (Kriptosporidium, Coccidiosis türleri)’dır.

Düşük kondisyonlu gebe hayvanların kolostrum (ağız sütü) kalitesi ve buna bağlı olarak yavrunun yaşama gücü zayıf olur. Gebeliğin son iki aylık döneminde uygulanan aşılarla, annede hastalıklara karşı bağışıklık oluşturulur. Bunun sonucunda
ortaya çıkan bağışıklık antikorları, çok güçlü bir şekilde kolostruma geçer. Yavru, oluşan bu bağışıklık antikorlarını, annesini emerek, kolostrum aracılığı ile bünyesine alır.

Doğumu izleyen ilk 15 dakika içinde yavru zarları atılır (Resim 7.1). Bu süre ineklerde 5-6 saat, kısraklarda 1-3 saat, kedi köpekte 20 dakika ile 12 saate kadar uzayabilir. Eğer bu süre aşılırsa, karşılaşılan olgu retentio secundinarum (retensiyo sekundinarum) olarak adlandırılır ve müdahale gerektirir. Çoğul gebeliklerde, yavruların her birine ait plasentanın atılıp atılmadığı dikkatlice kontrol edilmelidir.

Yeni doğan yavrunun yaşama şansı, normal solunumun kendiliğinden başlamasına bağlıdır. Yavrunun solunumunu kolaylaştırmak için, üst solunum yollarında kalmış olan yavru zarları ve sıvılar varsa bunların temizlenmesi gerekir. Üst solunum yollarına kaçmış olan sıvılar, yavrunun arka bacaklarından tutulup baş aşağı sarkıtılarak 10-20 saniye süre ile 3 ya da 5 kez hafifçe silkelenmesiyle boşaltılabilir.

Doğum sonrası buzağılar bedenlerindeki enerjiyi hızla tüketirler. Kaybettikleri
enerjiyi almak ve kolostrumdan maksimum düzeyde yararlanmak için, doğumdan
sonra en kısa zamanda, annelerinden sağılan ağız sütü ile beslenmelidirler. Tam
bir bağışıklık için buzağının ilk 24-48 saat içinde 7 lt. kolostrum alması gerekir.

Üç aylık yaştan sonra retikulum ve rumenin gelişimi tamamlanır. Midenin gelişimi için buzağılara 2. haadan sonra konsantre yem, kaliteli ot veya yonca verilmeye başlanmalıdır.

Buzağı bölmelerinin özellikleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:
i) Buzağı bölmeleri, ergin sığırlardan ve danalardan uzak bir yerde olmalıdır.
ii) Buzağıların barındırılacağı yer çok soğuk veya çok sıcak olmamalıdır. Havalandırılması iyi olmalıdır.
iii) Keskin rüzgarlardan ve yoğun güneş ışığından korunmalıdır.
iv) Belirli aralıklarla buzağı bölmelerinin yeri değiştirilmelidir.
v) Bireysel buzağı bölmeleri tercih edilmeli ve her buzağı bölmesi arasında en az
1.5 m. uzaklık olmalıdır.
vi) Buzağı barınaklarının yapı malzemesi kolay temizlenebilir ve dezenfekte edilebilir olmalıdır.
vii) Her buzağı için ayrı yem ve süt kovası olmalıdır.
viii) Buzağı barınak zemini temiz olmalı ve belirli aralıklarla dezenfekte edilmelidir. Özellikle kış aylarında altlık kullanılmalı ve sık değiştirilmelidir.

Yavrular için en iyi besin anne sütüdür. Suni beslenecek yavruların, ilk hafta 1-3 saat ara ile daha
sonra 4-12 saat ara ile beslenmeleri gereklidir.  Verilecek günlük süt miktarı yavrunun beden ağırlığının %10’u kadar olmalıdır. Bu miktar, öğün sayısına bölünerek yavruya verilir.

İleri gebe koyunlar sürüden ayrılmalı, fazla yürütülmemelidir. Son 2 ayda gebelik aşıları (Enterotoksemi, E.koli, Rotavirus, Koronavirus) yapılmalıdır.

Sağmal ineklerin doğuma yaklaşık 45-60 gün kala sağımdan çıkarılmasına kuruya çıkarma, doğuma kadar sağılmadan geçen bu döneme de kuru dönem adı verilir. İneklerin kuruya çıkarılmaları, onların bir sonraki sağım dönemine hazırlanmalarını sağlar.

a) İneklerin kuruya çıkarılmaları ile işkembenin dinlenmesi ve yenilenmesi sağlanır.
Sağım döneminde, hayvanlara yüksek süt verimi elde etmek amacıyla, fazla miktarda kesif yemler verilir. Kuru dönemde ise hayvanlara az miktarda kesif yem
ve bol miktarda kuru ot verilir. Yapılan bu uygulamayla hayvanlarda işkembenin
dinlemesi ve yenilenmesi sağlanmış olur.
b) Laktasyon döneminde yüksek süt veriminden dolayı aşırı çalışan ve yıpranan
meme dokularının dinlenmesini ve yenilenmesini sağlar. Kuru dönemde süt üretimi olmadığı için, meme dokuları da yenilenir ve bir sonraki laktasyon dönemine
hazırlanır.                                                                                                                                                                      c) İnekler kuruya ayrılırken, son sağımda her bir memeye kuru dönem meme tüpü verilerek kuru dönem süresince olası meme enfeksiyonlarının hem sağaltılması hem
de memelerin kuru dönem boyunca meme enfeksiyonlarından korunması sağlanır.
d) Yavru, gelişiminin %75’ini kuru dönemde tamamlar. Bu nedenle, ineğin bu son
iki aylık dönemdeki beslenmesi son derece önemlidir. Kondisyonu zayıf olanlara
vitamin ve mineral desteği yapılması gerekir. Aynı zamanda, gebe hayvanlara bu
dönemde septisemi aşıları, selenyum (Se) ile A, D ve E vitamini enjeksiyonları yapılmalıdır.
e) Kuruya çıkarılırken ineklere kesif yem verilmez. Bu dönemde iyi kaliteli kaba yem
ile beslenirler. Doğumdan sonra ineklerin süt verimleri hızla artar. Buna karşılık,
yem tüketme yeteneğinde bu artış pek gözlenmez. Bu nedenle, doğuma en az 2-3
haa kala yine kesif yem verilmeye başlanmalı ve doğumdan sonra verilen yem
miktarı aşamalı olarak artırılmalıdır. Tersi durumda, alınan yem miktarı süt verimine göre yetersiz kalır ve annede doğumdan sonra metabolizma hastalıkları ve üreme sorunları kaçınılmaz duruma gelir.

Atıklar, brusellozis, kampilobakteriyozis, leptospirozis, listeriyozis gibi mikroorganizmalar tarafından oluşturulabileceği gibi, mikrobik olmayan nedenler örneğin; genetik ve doğmasal (kalıtsal) nedenler; ısı stresi, uzun yolculuklar, vurma ve çarpma gibi travmaya bağlı fiziksel nedenler; progesteronun yetersiz oluşu veya dışarıdan hormon verilmesi gibi hormonal etkiler; aşırı zayıflık, A ve E vitamini, selenyum ve iyot eksiklikleri gibi beslenme sorunları ve ilaç veya zehirli otların yenmesi gibi kimyasal etkiler sonucunda da ortaya çıkabilir. Bu sebeple "b" şıkkı doğru yanıttır.