DOĞUM BİLGİSİ VE SUNİ TOHUMLAMA - Deneme Sınavı - 2

Püberteye ulaşıldığında, hem dişi hem de erkek hayvanlarda hipotalamo-hipofizeal aksis aktif hale geçer ve GnRH salınımına bağlı olarak FSH ve LH salgılanır. Salgılanan bu hormonların etkisiyle dişi hayvanlarda follikül gelişimi, erkek hayvanlarda ise sperma üretimi başlar.

Üretimde ilk kullanım yaşı, diğer bir anlatımla ilk aşım yaşı, hayvanın yavru ve süt verimine geçiş zamanını belirler. İnekler 14-22 aylık yaşta, koyun ve keçiler ise 9-15 aylık
yaşta çiftleştirilebilirler.

Genellikle iki buzağılama arasının 1 yıl olması istenir. İneklerin verim özelliklerinin yükselmesine bağlı olarak, gebe kalabilme yetenekleri düşüş gösterir. Yüksek verimli işletmelerde, iki buzağılama arası sürenin 14 aydan daha az olması istenir.

İlk tohumlamada gebelik oranı (%) = (İlk tohumlamada gebe kalan inek /İlkine tohumlanan inek sayısı)x 100

hesabından 18/24=0.75X100=%75 olarak hesaplanmaktadır.

Üreme etkinliği =12xİneğin doğurduğu canlı buzağı sayısı/[[İneğin yaşı (ay)-İlk tohumlama yaşı (ay)] + 3] x100  formülü üzerinden hesaplama yapılır.

Buna göre 12x4[[72-15]+3]x100 =%80 olarak hesaplanır.

Geri dönmeme oranı (Non Return Rate; NRR), suni tohumlama başarısını değerlendirmek için sıklıkla kullanılan bir ölçüttür. Bu oran, tohumlamadan 30, 60 veya 90 gün
içinde geri dönmeyen hayvanların oranı olarak hesaplanır. Diğer bir deyişle, kızgınlık döneminde tohumlanan, ancak belirli bir süre içerisinde kızgınlık göstermeyip tekrar tohumlanmayan ve gebe olarak kabul edilen hayvanların yüzde olarak anlatımıdır.

İneklerde gebelik süresi ortalama 280 gündür. Bu süre, su mandaları için ortalama 310 gün, bataklık mandaları için ortalama 316 gün koyun ve keçiler için ise ortalama 150
gündür.

Postpartum gecikme zamanı, doğum sonrası ilk çiftleştirme veya tohumlama ile gebelik arasındaki süre olarak betimlenebilir.

Ebeveynleri­ tarafından yen­i bi­r bi­rey (yavru) üreti­mi­ni­ anlatan b­iyoloji­k bi­r süreç olan reprodüksi­yon (üreme), tüm yaşam formlarının başlangıç noktasıdır.

Açık gün (Servis Periyodu): Doğum ile yine gebe kalma arasında geçen süre. Sütçü işletmelerde bu sürenin 120 günü geçmesi istenmez.

Reprodüksiyon açısından ekonomik kayba neden olan ana faktörler, gecikmiş püberte, uzun buzağılama aralığı, i­nferti­li­te veya steri­li­teye bağlı ferti­l yaşamın kısa sürmesi­ ve yüksek buzağı ölümler­i olarak sıralanabilir.

Açık gün, doğum ile yine gebe kalma arasında geçen süre anlamına gelir. Sütçü işletmelerde bu sürenin 120 günü geçmesi istenmez.

Püberte, diğer bir deyişle ilk ovülasyon yaşı, ineklerde 6-10 aylık yaşta ve 160-270 kg ağırlıkta, keçilerde 3-6 aylık yaşta ve 10-30 kg ağırlıkta, koyunlarda i­se 6-10 aylık yaşta ve 27-34 kg ağırlığında şekillenir.

Suböstrus: İneklerde foliküler gelişim ve yumurtlama biçimlenmesine karşın kızgınlık belirtilerinin olmadığı bozukluk; gizli kızgınlık. Bu hayvanlar genellikle periyodik olarak kızgınlık göstermelerine karşın dışarıdan gözlemlenemez.

%N.R.R. = (Tekrar kızgınlık göstermeyen ineklerin sayısı / Tohumlanan ineklerin toplam sayısı) x 100

%NRR = (450/750) x 100 = %60

İlk tohumlamadan %70 oranında gebelik elde edildiği düşünülürse, 210 inek gebe kalır, geriye 90 baş inek kalır. İkinci tohumlamada da geriye kalan 90 ineğin  %70’inin gebe kalacağı düşünülürse 63 inek gebe kalır; geriye 27 i­nek kalacaktır. 300 başlık bir popülasyonda 2. tohumlamadan sonra boş kalan ineklerin yüzdesi ise;

(27/300)x100= % 9 olacaktır.

Üreme etkinliği = 12 x [ (İneğin doğurduğu canlı buzağı sayısı / (İneğin yaşı (ay)-İlk tohumlama yaşı (ay) + 3)] x 100

Üreme etkinliği = 12 x [(3 / (96-24 + 3)] x 100 = %48

Buzağılama aralığı, bi­rbi­ri­ni­ i­zleyen ­iki­ doğum arasındak­i süre olarak tanımlanır. Bu ölçüt, ister bireysel ister sürü temelinde olsun, reprodüktif etkinlik ile ilgili en iyi bilgileri sağlayan ölçütlerden biridir.

Optimum kondisyondaki sütçü sığırlar için ilk üç tohumlamada gebe kalan inek oranının optimal değeri > % 90 ve risk sınırı < % 90’dır (Tablo 10.1).

Geleneksel yetiştiricilikte, laktasyonun yeniden başlatılması, genetik ilerlemeyi sağlamak, sürünün büyüklüğünü korumak, hayvan sayısını artırmak veya yeni işletmeler kurmak amacıyla üretim yapılır.

Reprodüksiyon açısından ekonomik kayba neden olan ana faktörler, gecikmiş püberte, uzun buzağılama aralığı, infertilite veya steriliteye bağlı fertil yaşamın kısa sürmesi ve yüksek buzağı ölümleri olarak sıralanabilir.