DOĞAL KAYNAKLAR VE ÇEVRE EKONOMİSİ

II. Dünya Savaşı sonrasında Batı Avrupa’nın yeniden yapılanma sürecinde Fransa ve Almanya’nın girişimiyle 1952 yılında hayata geçen Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu (AKÇT), Avrupa ekonomik bütünleşme
sürecinin ilk adımıdır.

AKÇT oluşumuna, Fransa ve Almanya ile birlikte İtalya,
Belçika, Hollanda ve Lüksemburg da katılmıştır.

AKÇT, üye ülkeler arasında kömür ve çelik endüstlerinde bir ortak pazar yaratmayı amaçlayan bir kuruluştur.

AKÇT’yi kuran ülkeler, kısa süre içinde kömür ve çelik endüstrilerinde oluşturdukları ortak pazarı diğer endüstrileri de kapsayacak şekilde genişletmeye karar
vermişlerdir. Bu hedef doğrultusunda, 1957 yılında Avrupa Ekonomik Topluluğu
(AET)nu kuran Roma Antlaşması imzalanmıştır.

AB öncelikle 1968 yılında ortak pazar hedefi için bir gereklilik olan gümrük birliğini oluşturmuştur.

2002 yılı itibarıyla da on iki üye ülke arasında euronun ortak para birimi olarak kullanıldığı para birliğini yaratmıştır.

AB ekonomik bütünleşme sürecinde yukarıda kısaca değinilen aşamalardan
geçerken toplam beş genişleme süreciyle üye ülke sayısını da altıdan yirmi yediye yükseltmiştir.

AKÇT’yi  Paris Antlaşması kurmuştur.

AB çevre politikasının gelişimi üç döneme ayrılarak incelenebilir. Bu dönemlerden ilki, Roma Antlaşması’nın yürürlüğe girdiği 1957 yılından 1972 yılında
gerçekleştirilen Stockholm Konferansı’na kadar olan dönemdir. İkinci dönem,
1973 yılında AB Birinci Çevre Eylem Programı’nın kabul edilmesiyle başlayan
ve 1987 yılında Tek Avrupa Senedi’nin yürürlüğe girmesiyle sona eren dönemdir.
Üçüncü dönem ise Tek Avrupa Senedi’nden günümüze kadar olan dönemdir.

1972 yılında Stockholm’de, Birleşmiş Milletler çatısı altında toplanan ve uluslararası çevre politikalarının az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerle birlikte tartışıldığı ilk önemli toplantı olan Birleşmiş Milletler İnsan Çevresi Konferansı veya kısaca Stockholm Konferansı, AB çevre politikasının ilk döneminde, çevre konusunda yaşanan önemli bir uluslararası gelişmedir. Stockholm Konferansı, AB
çevre politikasının ikinci döneminin şekillenmesinde etkili olmuştur.

Avrupa Birliği (AB) geçmişi II. Dünya Savaşı sonrasına dayanan, başarılı bir ekonomik bütünleşme örneğidir. II. Dünya Savaşı sonrasında Batı Avrupa’nın yeniden yapılanma sürecinde Fransa ve Almanya’nın girişimiyle 1952 yılında hayata geçen Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu (AKÇT), Avrupa ekonomik bütünleşme sürecinin ilk adımıdır.  AKÇT oluşumuna, Fransa ve Almanya ile birlikte İtalya, Belçika, Hollanda ve Lüksemburg da katılmıştır. AKÇT, üye ülkeler arasında kömür ve çelik endüstlerinde bir ortak pazar yaratmayı amaçlayan bir kuruluştur.

Avrupa Birliği (AB) çevre politikasının gelişimi üç döneme ayrılarak incelenebilir. Bu dönemler sırasıyla;

İlki; Roma Antlaşması’nın yürürlüğe girdiği 1957 yılından 1972 yılında gerçekleştirilen Stockhom Konferansı’na kadar olan dönemdir.

İkinci dönem; 1973 yılında AB Birinci Çevre Eylem Programı’nın kabul edilmesiyle başlayan ve 1987 yılında Tek Avrupa Senedi’nin yürürlüğe girmesiyle sona eren dönemdir.

Üçüncü dönem; Tek Avrupa Senedi’nden günümüze kadar olan dönemdir.

1972 yılında Stockholm’de, Birleşmiş Milletler çatısı altında toplanan ve uluslararası çevre politikalarının az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerle birlikte tartışıldığı ilk önemli toplantı olan Birleşmiş Milletler İnsan Çevresi Konferansının veya kısaca Stockholm Konferansıdır. Birleşmiş Milletler İnsan Çevresi Konferansının/Stockholm Konferansının, Avrupa Birliği çevre politikasının ilk döneminde, çevre konusunda yaşanan önemli bir uluslararası gelişmedir. Stokckholm Konferansı, Avrupa Birliği çevre politikasının ikinci döneminin şekillenmesinde etkili olmuştur.

Avrupa Birliği çevre politikasının ikinci dönemde çevre konusunda yaşanan en önemli uluslararası gelişme, 1987 yılında Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu tarafından “Ortak Geleceğimiz” isimli raporun yayınlanması olmuştur.  Gro Harlem Brundtland başkanlığında hazırlanan rapor, küresel ekonominin gelişmek zorunda olduğunu kabul etmekle birlikte ekonomik büyümenin dünyanın doğal sınırlarını aşmaması gerektiği vurgulanmaktadır.

Sürdürülebilir kalkınma; insan ile doğa arasında denge kurarak doğal kaynakları tüketmeden gelecek nesillerin ihtiyaçlarının karşılanmasına ve kalkınmasına imkân verecek şekilde, bugünün ve geleceğin yaşamını ve kalkınmasını programlamaktadır.

Birleşmiş Milletler Binyıl Zirvesi 2000 yılında gerçekleşmiştir. Binyıl Zirvesi olarak adlandırılan zirve esasen ekonomik kalkınma için evrensel bir çerçeve sunmaktadır. Binyıl Zirvesi’nde kabul edilen Bin Yıl Kalkınma Hedefleri; aşırı yoksulluk ve açlıkla mücadele, cinsiyetler arası eşitliğin teşvik edilmesi, çocuk ölümlerinin azaltılması gibi konuların yanı sıra çevresel sürdürülebilirliğin sağlanması konusunu da kapamaktadır. Çevresel sürdürülebilirlik konusunda hedef; ülke politikalarına sürdürülebilir kalkınma ilkelerin dâhil edilmesi ve doğal kaynaklarda yaşanan kayıpların tersine çevrilmesidir.

Avrupa Birliği’nde (AB), Tek Avrupa Senedi 1987 yılında yürürlüğe girmiştir. Tek Avrupa Senedi ile çevre konusundaki hükümler AB Antlaşmaları’na eklenmiştir. Diğer bir ifade ile AB çevre politikasına ilişkin hükümler, AB müktesebatına dâhil edilmiştir.  Böylece AB çevre politikası AB ekonomi politikalarından biri hâlini almıştır.

Avrupa Birliği’nin (AB) temel ilkelerinin açıklandığı Maastricht Antlaşması’nın 2. Maddesi’nde AB’nin, uyumlu ve dengeli kalkınmanın, çevreye saygılı, sürekli ve enflasyonist olmayan bir büyümenin, ekonomik performansların yüksek derecede bütünlüğünün, yüksek seviyeli bir istihdam ve sosyal korumanın, yaşam seviyesinin ve kalitesinin yükseltilmesinin, üye devletler arasında ekonomik ve sosyal bütünlükle dayanışmanın iyileştirilmesi görevine sahip olduğu belirtilmiştir. Buradan, AB’de sürdürülebilir kalkınma hedefinin ilk kez açıkça vurgulandığı ortaya çıkmaktadır.

Lizbon Anlaşması 2009 yılında yürürlüğe girmiştir. Lizbon Anlaşması, Avrupa Birliği’nin kurucu anlaşmalarına yeni hükümler ekleyen bir tadil antlaşmasıdır. Lizbon Anlaşması’nın 143. Maddesinde, Avrupa Birliği’nin uluslararası çevre politikalarının şekillenmesi sürecinde, iklim değişikliği konusunda aktif rol üstleneceğini belirten bir hüküm içermektedir.

Avrupa Birliği, 2014-2020 yılları arasını kapsayan Yedinci Çevre Eylem Programı 2012 yılında sona eren Altıncı Çevre Eylem Programı’nın yerini almaktadır. Bu program Gezegenin Sınırları İçinde Daha İyi Yaşamak sloganı ile 17 Ocak 2014 tarihinde yürürlüğe girmiştir.