DOĞAL KAYNAKLAR VE ÇEVRE EKONOMİSİ

Dünyanın geleceği hakkında 1970’li yıllarda başlayan endişeler, ekonomik kalkınma stratejilerinde ve süreçlerinde “sürdürülebilirlik” olgusunu en temel unsur hâline getirmiştir

Sürdürülebilir kalkınmanın kavramsal çerçevesi çizilirken bu çerçeve içinde
üç temel unsur mutlaka yer almaktadır: (i) Çevre (çevrebilim,
tabiat ve tabii kaynaklar), (ii) ekonomi ve (iii) toplum ve kültür.

Toplum açısından sürdürülebilir bir sistem, nüfus, kültürel değerler, kurumsal süreçler, gelir dağılımında eşitliği, sağlık, eğitim, cinsiyet eşitliği,
politik sorumluluk ile katılımı içeren sosyal hizmetleri yeterince yerine getirmelidir

Ekonomik olarak sürdürülebilir bir sistem ise tarımsal ve sanayi üretimine zarar veren sektörel dengesizliklerden kaçınmalı, altyapı geliştirilmesine önem verilmeli, kamu ekonomisinin de dengelerini korumalıdır

Çevre problemleri ilk kez 1970’li yıllarda gündeme gelmiştir

1972 yılında yapılan İnsani Çevre Konferansı aynı zamanda çevre konusunda küresel ölçekte gerçekleştirilen en geniş kapsamlı ilk toplantıdır ve 113 ülke toplantıya katılmıştır

Birleşmiş Milletler tarafındanDünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu’nun (WCED) 1983 yılında kurulmasının ardından”bugünkü kuşaklar ile gelecek kuşaklar arasında eşitlik” arayışının 1987 yılında yayımlanan “Ortak Geleceğimiz” başlıklı Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu Raporu’nda (diğer adıyla Brundtland Raporu) hayata geçtiği bilinmektedir

Brundtland Raporu’nda yer alan sürdürülebilir kalkınma tanımından yola çıkılarak yapılan bir analize göre eğer sosyal ve ekonomik kalkınmanın “sürdürülebilir” olması isteniyorsa en az iki unsurun varlığı gerekmektedir: Nesiller arası
eşitlik ve nesiller içi eşitlik

RioKonferansı sonunda beş temel belge oluşmuştur: Rio Deklarasyonu, Gündem 21, Orman Varlığının Korunmasına Dair Deklarasyon, Biyolojik Çeşitliliğin Korunması Sözleşmesi ve İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi

1976 yılında Vancouver’da Habitat-I Konferansı gerçekleştirildi ve ardından 1978 yılında Birleşmiş Milletler İnsan Yerleşimleri Merkezi (UNCHS) kuruldu. Burada temel amaç insan yerleşimleri faaliyetlerinin koordinasyonunu sağlamak, kentleşme sorunları hakkında ülkelere bilgi, teknik yardım ve finansman desteği sağlamaktı.

Sürdürülebilir kalkınmanın kavramsal çerçevesi çizilirken bu çerçeve içinde üç temel unsur mutlaka yer almaktadır: (i) Çevre (çevrebilim, tabiat ve tabii kaynaklar), (ii) ekonomi ve (iii) toplum ve kültür. Dünya Bankası bu modele dördüncü alt unsur olarak “kurumlar”ı ilave etmektedir.

Çevresel olarak sürdürülebilir bir sistemin kaynak temelini sabit tutması gerekmektedir. Ayrıca yenilenebilir kaynakların istismarından kaçınmalı, yenilenemeyen kaynaklardan yalnızca yatırımlarla yerine yeterince konulmuş olanları tüketmeli ve ekosistem işlevlerinin zarar görmesine engel olmalıdır.

Sürdürülebilir kalkınma deyimi ise ilk kez Uluslararası Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUNC) tarafından hazırlanan “Dünya Koruma Stratejisi” adlı belgede kullanılmıştır.

Ortak Geleceğimiz (Brundtland) Raporu Bugün artık dünya ülkelerinin liderleri, kalkınma uzmanları, sivil toplum kuruluşları ve kalkınmayla ilgili diğer uluslararası kuruluşlar, “insan mutluluğu ve iyiliği” gibi geniş kapsamlı bir nihai amaca ulaşmak için şu dört temel amaca ulaşılması gerektiğini düşünmektedirler: a) Yapısal değişimi yaşayan sağlıklı ve gelişen bir ekonomi, b) Kazanımların geniş ölçüde ve adaletli bir şekilde dağıtılmasını sağlayan bir ekonomi, c) İnsan hakları ve özgürlüklerini garanti altına alan siyasi bir sistem ve etkili liderlik d) Çevrenin korunmasını gözeten bir iktisat politikası.

1972 yılında Stockholm’de gerçekleştirilen Birleşmiş Milletler İnsanî Çevre Konferansı’nda, insan yerleşimleri konusunda Birleşmiş Milletler tarafından bir konferans düzenlenmesi konusunda bir tavsiye kararı alınmıştı. 1976 yılında Vancouver’da Habitat-I Konferansı gerçekleştirildi ve ardından 1978 yılında Birleşmiş Milletler İnsan Yerleşimleri Merkezi (UNCHS) kuruldu. Burada temel amaç insan yerleşimleri faaliyetlerinin koordinasyonunu sağlamak, kentleşme sorunları hakkında ülkelere bilgi, teknik yardım ve finansman desteği sağlamaktı.

Sürdürülebilir kalkınma oldukça geniş kapsamlı bir kavram olduğu için bu konuda gösterge geliştirmek oldukça zordur. Sürdürülebilir kalkınma konusunda geliştirilecek bir göstergede şu özellikler bulunmalıdır: • Kolay anlaşılabilir, açık ve net olmalıdır, • Politika geliştirmeye uygun olmalıdır, • Bilimsel ve teorik olarak olarak sağlam temellere oturmalıdır, • Teknik olarak ölçülebilir olmalıdır, • Hem zamana hem de coğrafi farklılıklara uygun olmalıdır, • İlk bakışta verdiği anlamdan çok daha farklı bakış açılarını ve vizyonu yaratacak kadar anlamlı olmalıdır.

Ekolojik ayak izi kavramı tabiatın taşıma kapasitesini ölçmek için geliştirilmiş olan bir yöntemdir ve sonuçları bir ülkenin sürdürülebilir kalkınma derecesinin bir göstergesi olarak kullanılmaktadır.

Sürdürülebilir kalkınma ile ilgili stratejilerin ve doğal olarak politikaların gerçekleştirmeye çalıştığı temel amaçlar şunlardır: a) Büyümenin yeniden canlandırılması, b) Büyümenin niteliğinin değiştirilmesi, c) Sürdürülebilir bir nüfus artışının sağlanması, d) Teknolojinin yeniden yönlendirilmesi ve yönetimi, e) Gıda, enerji, su ve sağlık alanlarında toplumun temel ihtiyaçlarının sağlanması, f) Kaynak rezervinin korunması ve değerinin artırılması, g) Karar verme süreçlerinde çevre ve ekonominin birleştirilmesi.

Yenilenen yönlendirme: Geleneksel paydaşlarla birlikte kâr amaçlı olmayan kurumlar, uluslararası şirketler ve uluslararası medya gibi yeni taraflar rol almalı ve küreselliğe doğru bir değişim yaşanmalıdır.

Katılımcı yaklaşım: Vatandaşlar demokrasi araçlarına daha etkili bir şekilde ulaşabilmeli ve hem yerel hem de küresel gerçeklere duyarlı olurken farklı görüşlerin temsil edilmesine imkân sağlanmalıdır.