DOĞAL KAYNAKLAR VE ÇEVRE EKONOMİSİ

Çok sayıda alıcı ve satıcının bulunduğu, alıcı ve satıcıların piyasa ile ilgili her türlü bilgiye eksiksiz sahip olabildiği, piyasaya giriş ve çıkış önünde bir engelin bulunmadığı, mal ve hizmetler ile üretim faktörlerinin homojen olduğu varsayılan ve bu varsayımların tümünün eksiksiz gerçekleştiği durumda var olduğu kabul edilen bir piyasa türüne tam rekabet piyasası adı verilmektedir.

Bir firmanın yaydığı kirliliği bir birim azaltmak için katlanması gereken maliyeti gösteren terime, marjinal kirlilik kontrol maliyeti adı verilmektedir.

Kirliliğin azlığı veya aşırılığı ile sonuçlanan üretim miktarlarını, iktisatçılar etkinsizlik olarak tanımlamaktadır.

Bir tüketicinin aynı fayda düzeyinde kalmak koşuluyla paylaşımdan aldığı mallardan birinde artma veya azalma olması durumunda vazgeçmeye razı olacağı veya talep edeceği miktarların oranını ifade eden terime marjinal ikame oranı adı verilmektedir.

İki malın iki tüketici arasında veya iki üretim faktörünün iki mal veya hizmet üretimi arasındaki olası tüm dağılımlarını gösteren diyagrama Edgeworh kutusu adı verilir.

Tüketiciye aynı fayda düzeyini sağlayan farklı mal bileşimlerinin geometrik gösterimi eğrilerine farksızlık eğrileri adı verilmektedir.

Kıtlık: İhtiyaçları karşılayacak malların ve bu malların üretimi için gerekli kaynakların sahip olunanlardan daima daha fazla olması durumudur.
Ekolojik sistem: Doğadaki canlı ve cansız varlıkların, karşılıklı etkileşim içinde meydana getirdikleri süreç ve akımlardan oluşan dinamik yapıyı tanımlamaktadır.
İktisadi etkinlik: Kıt kaynakların toplum refahını maksimumlaştıran biçimde yönetimini gerçekleştiren karar mekanizmalarını tanımlamaktadır. Doğru cevap A'dır.

Piyasa mekanizmasının kıt kaynakların yönetiminde toplum refahını aksimumlaştıracak çözümler ortaya koyabilmesi belli koşulların var olmasına bağlıdır:
• Piyasanın aktörleri kararlarını alırken kişisel çıkarları ile uyumlu tercihlerde bulunmakta, yani rasyonel davranmaktadırlar.
• Piyasanın aktörleri cari döneme ve gelecek dönemlere yönelik işlemlerini tam bilgi ile gerçekleştirmektedirler.
• Girişimciler kar gördükleri piyasalara özgürce yatırım yapabilmekte, tüketiciler de ihtiyaçlarını karşılayacak malları özgürce seçebilmektedirler.
• Piyasada işlem yapan aktörler, tek başına piyasa fiyatını etkileyemeyecek kadar çok sayıdadır.
• Tüm mal ve hizmetler ile üretim faktörlerine ait mülkiyet hakları iyi tanımlanmıştır. Mülkiyet hakkı varlıklar üzerindeki her türlü tasarruf hakkının yasal düzenlemelerle güvence altına alınmış olmasını gerektirmektedir.
• Malların ve üretim faktörlerinin fiyatlarının belirlendiği piyasalar tam rekabet piyasası özelliklerini taşımaktadır. Doğru cevap B'dir.

Tam rekabet piyasası: Çok sayıda alıcı ve satıcının bulunduğu, alıcı ve satıcıların piyasa ile ilgili her türlü bilgiye eksiksiz sahip olabildiği, piyasaya giriş ve çıkış önünde bir engelin bulunmadığı, mal ve hizmetler ile üretim faktörlerinin homojen olduğu varsayılan ve bu varsayımların tümünün eksiksiz gerçekleştiği durumda var olduğu kabul edilen bir piyasa türüdür. Doğru cevap C'dir.

İktisat biliminin temel amacı kıt kaynakların etkin yönetimiyle birlikte toplum refahını maksimumlaştıran çözümleri elde etmektir. Doğru cevap D'dir.

Etkinsizlik: İktisatçılar kirliliğin azlığı veya aşırılığı ile sonuçlanan üretim miktarlarını etkinsizlik olarak tanımlamaktadırlar. Doğru cevap E'dir.

Bütçe doğrusu: Tüketicinin veri piyasa fiyatları karşısında belirli bir bütçe ile satın alabileceği maksimum mal miktarlarını göstermektedir. Doğru cevap E'dir.

İktisatçılara göre üretimde etkinlik, mevcut üretim faktörleri bileşimini değiştirerek, üretilen mallardan birinin miktarını azaltmadan diğer malın veya malların üretim miktarını arttırmanın mümkün olmadığı durumudur. Doğru cevap D'dir.

Piyasa bir malı talep edenlerle arz edenlerin oluşturduğu bir mübadele ağı olarak tanımlanmaktadır. Tam rekabet piyasası dengesine ilişkin açıklamalarımızı Y malı üzerinden yapalım. Y malı daha önceki açıklamalarımızdan hatırlanacağı gibi, yenilenemez nitelikteki doğal kaynakları kullanan ve üretim süreci çevre kirliliğine neden olan çevre için zararlı bir malı temsil etmektedir. Bununla birlikte Y malının olumsuz çevresel etkileri olmasına karşın toplumun tüketiminden vazgeçemeyeceği faydalı bir mal olduğunu belirtelim. Üretiminini durdurmanın mümkün olmadığını bildiğimiz Y malının optimum üretim miktarı ne olmalıdır? İktisatçılar, Y malının tam rekabet piyasası koşullarını taşıyan bir piyasada optimum miktarda üretileceğini kabul etmektedirler. Doğru cevap B'dir.

Tüketici rantı: Daha yüksek fiyat ödemeye istekli oldukları hâlde piyasada oluşan tek fiyattan bu malı satın alan tüketicilerin elde ettikleri kazanç toplamıdır.
Üretici rantı: Daha düşük bir fiyatla satmaya razı oldukları hâlde piyasada oluşan tek fiyattan bu malı satan üreticilerin elde ettikleri kazanç toplamıdır. Doğru cevap A'dır.

Yukarıdaki ifade Marjinal ikame oranını açıklamaktadır.

Bütçe doğrusu: Tüketicinin veri piyasa fiyatları karşısında belirli bir bütçe ile satın alabileceği maksimum mal miktarlarını göstermektedir.

Piyasa arzı ise arzı etkileyen fiyat dışındaki diğer faktörlerin sabit olduğu varsayımı altında (ceteris paribus) belirli bir dönemde üreticilerin belirli bir miktarda malı piyasaya getirmek üzere piyasadan bekledikleri minimum fiyatlar setini göstermektedir.

Tüketici rantı: Daha yüksek fiyat ödemeye istekli oldukları hâlde piyasada oluşan tek fiyattan bu malı satın alan
tüketicilerin elde ettikleri kazanç toplamıdır.