DOĞAL KAYNAKLAR VE ÇEVRE EKONOMİSİ

Ekonomik Büyüme, Bir ülkenin genellikle bir yıl içinde üretim kapasitesinde
veya reel gayri-safi yuriçi hasılatında (GSYH) görülen ve sayısal olarak ölçülebilen reel artışlardır.

Bu bağlamda göç ve dengesiz kentleşme ise, toprak kaymasına ve çölleşmeye, arazilerin yok edilmesine, yakacak ihtiyacı için orman ve bitki örtülerinin yok edilmesine, sanayi üretim artışı ve yerleşim yerlerinin artmasından dolayı sera gazlarını artmasına, hava ve su kirliliğine, gürültü ve trafik sıkışıklığına neden olmaktadır. Bütün bu sorunlar, nüfus ve kentleşmenin, doğal kaynak ve çevre üzerinde yaratmış oldukları doğal kaynak ve çevre sorunlarının en önemli
olanlarıdır

Bu nedenlerle hava kirliliğine neden olan sanayi üretim alanları ise demir-çelik,
gübre, boya apre, kağıt selüloz çimento, şeker teksti, petrokimya, tarımsal mücadele, deri sanayi ve enerji üretimine ilişkin bütün üretim faaliyetleridir

Mutlak Yoksulluk: Hane halkı yada bireylerin biyolojik olarak varlıklarını sürdürebilmeleri ve üretebilmeleri için ihtiyaç duydukları asgari gelir ve harcama düzeyidir. Tanımın yaşamı sürdürebilmek için gerekli olan asgari besin bileşenlerini veya kaloriyi esas alması ona mutlaklık niteliği kazandırmaktadır.

Küresel çevre sorunu ilk olarak Roma Klübü’nün “Büyümenin Sınırları” raporunda vurgulanmaktadır.

Kyoto Protokolü, atmosferdeki sera gazı yoğunluğunun, iklime tehlikeli etki yapmayacak seviyede dengede kalmasını sağlayan bir protokoldür.

Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’nin (BMİDÇS) temel amacı, iklim değişikliğne neden olan küresel düzeyde sera gazı emisyonlarını belli bir düzeyde kalmasını sağlamaktır.

Paris Anlaşması, 2020 sonrası süreçte, iklim değişikliği tehlikesine karşı küresel sosyo/ekonomik dayanıklılığın güçlendirilmesini hedeflemektedir.

Küresel olarak orman alanlarının ve bitki örtülerinin nicelik ve nitelik olarak azalması ve yok olması nedeniyle küresel anlamda bu sorunlara çözüm bulmak amacıyla, 1992’de Brezilya’nın Rio de Janerio’da Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı (UNCED) düzenlenmiştir.
Küresel çevre sorunları için “Çevre ve Kalkınma Üzerine Rio Bildirgesi”, “Gündem 21”,”Orman İlkeleri Sözleşmesi”, “İklim Değişikliği Çerçeve Anlaşması”, Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi”, gibi beş ayrı belgeden oluşan eylem planı hazırlanmıştır.

Çevre sorunları, insanoğlunun ekonomik faaliyetleri nedeniyle doğal çevresi üzerinde kurmuş olduğu hakimiyet ve baskının, çevrenin taşıma kapasitesini aşması sonucu ortaya çıkan tehlikelerdir. İnsan doğadan ve doğal kaynaklardan sürekli yararlanmış, kullanmış ve işlemiş, sahip olduğu bilgi tecrübe ve teknolojik ilerlemeye bağlı olarak doğaya hakim olmuştur. Fakat insanoğlunun bu faaliyetleri ile birlikte doğaya ve çevreye verdiği zararlar da sürekli artmıştır. Özellikle  küresel düzeyde hızlı nüfus artışı ve beslenme ihtiyacı nedeniyle yeni tarım alanlarına duyulan ihtiyaç nedeniyle ekolojik sistem sürekli zarar görmüştür. Ayrıca teknolojik gelişmeler, hızlı sanayileşme kaygıları ve modernleşme ihtiyacı nedeniyle toplumların değişimi sonucunda çevre sorunlarının boyutları değişmiş, artmıştır. Enerji krizi ise çevre sorunlarının sonuçlarından biri olarak gösterilebilir. Doğru cevap D'dir.

Teknolojik gelişmeler ve hızlı sanayileşme kaygıları ve modernleşme ihtiyacı nedeniyle toplumların değişimi sonucunda çevre sorunlarının boyutları değişmiş, artmıştır. Özellikle II. Dünya Savaşı’yla birlikte ortaya çıkan olaylar çok önemlidir. 1943 yılında Los Angels’ta görülen duman, savaş sırasında insan tarafından üretilen atom bombasındaki radyoaktif elementler, 1944 yılında yoğun olarak kullanılan DDT, sabun yerine kullanılmaya başlanan deterjanlar ve savaş sonrası çöp sorununu artıran sentetik plastikler atıklar, silah, mermi, metal atıklar toplumların dikkatini çeken olaylardır. Dolayısıyla DDT kullanımı çevresel sorunlara yol açan durumlardan biridir. Çevre literatüründe trajik çevresel felaketler olarak anılan olaylardan bazıları ise Sovyetler Birliği’ndeki Çernobil nükleer kazası, Hindistan’ın Bhopal yöresinde, bir Amerikan şirketinin çalıştırdığı zirai mücadele ilaç fabrikasında iki binden çok kişinin ölümüyle sonuçlanan sızıntı, Meksika’da bin kişinin ölümüne neden olan sıvı gaz tankı patlaması, Japonya’da Minamata’da civa zehirlenmesi olayı, İsviçre’de Sandoz kimyasal tesisindeki yangın nedeniyle civa benzeri zehirli sıvıların Ren Nehri’ne boşalması sonucu milyonlarca balığın ölmesi ve bölgede yaşayanların içme sularının tehlike altında olması şeklinde örneklendirilebilir. Doğru cevap A'dır.

Kentleşme aslında demografik bir süreçtir. Kentleşme kent sayısındaki artış ve kentsel nüfustaki artış olarak çok genel bir tanımlamayı içermektedir. Kentleşme, demografik olduğu kadar ekonomik, siyasal, toplumsal ve teknolojik boyutları da kapsayan bir süreçtir. Kentleşme, kentlerin büyümesi, yeni kentsel yerleşim yerlerinin kurulması, üretim için sektörler için toprak ve arazi paylaşımı nüfusun ve kentleşmenin çevreye etkisinin derecesini ve yönünü belirlemektedir. Bu bağlamda göç ve dengesiz kentleşme ise, toprak kaymasına ve çölleşmeye, arazilerin yok edilmesine, yakacak ihtiyacı için orman ve bitki örtülerinin yok edilmesine, sanayi üretim artışı ve yerleşim yerlerinin artmasından dolayı sera gazlarını artmasına, hava ve su kirliliğine, gürültü ve trafik sıkışıklığına neden olmaktadır. Bütün bu sorunlar, nüfus ve kentleşmenin, doğal kaynak ve çevre üzerinde yaratmış oldukları doğal kaynak ve çevre sorunlarının en önemli olanlarıdır. Doğru cevap E'dir.

Ekonomik büyüme, bir ülkenin genellikle bir yıl içinde üretim kapasitesinde veya reel gayri-safi yurtiçi hasılatında (GSYH) görülen ve sayısal olarak ölçülebilen reel artışlardır. Ekonomik büyüme, GSMH’daki artışlar dolayısıyla toplam üretim düzeylerindeki sürekli artışlar olarak tanımlanmaktadır. Bu nedenle büyüme, kaynakları sürekli kullanan ve tüketen bir üretim artışı olarak ifade edilmektedir. Özellikle ekonomik büyüme sonucu üretim ve tüketimdeki artışlar doğal kaynakların enerjinin aşırı kullanılmasına neden olurken suyun havanın, toprağın kalitelerinin bozulmasına, bitki ve hayvan türlerinin yok olmasına, verimli tarım arazilerinin azalmasına, sanayi atıklarının artmasına neden olmaktadır. Bu bağlamda özellikle sürekli üretilen mal ve hizmet miktarını artırmaya yönelik niceliksel amaçlı ekonomik büyüme, doğal kaynakların tükenmesine ve çevre sorunlarının artmasına neden olmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Küreselleşme, ticari, mali ve sınai sermayenin faaliyet alanının giderek daha büyük ölçüde ulusal sınırları aşarak dünya çapına yayılması ve bunun uzantısı olarak da global kapitalist iktisadi sistemin iktisadi ve siyasi yönetiminin ulusal çapı aşan düzenlemelerle yönetilmesidir. Doğru cevap C'dir.

Küreselleşme, ekonomik büyüme ve teknolojik gelişme üzerinde yaratmış olduğu fırsatlar sayesinde toplumların refahını da olumlu yönde etkilerken, diğer yandan, yoksullaşmayı, gelir eşitsizliğini, çevre sorunlarını da olumsuz yönde etkileyen bir süreçtir. Doğru cevap D'dir.

Küresel çevre sorunlarının temelinde daha önce bahsettiğimiz gibi çevre sorunlarının nedenleri olan, nüfus artışı ve kentleşme, sanayileşme, ekonomik büyüme, az gelişmişlik ve yoksulluk küresel olarak da ekolojik sistemde olumsuz değişimlere neden olmaktadır. Küresel iklim değişikliği ise son yıllarda tüm dünyada konuşulan ve tartışılan önemli küresel sorunlardan birisidir. Küresel düzeyde iklim değişiminin yeryüzünün ve yaşamın sürekliliğini tehdit eden zararları nedeniyle ülkeler üzerinde sınır tanımayan bir etkisi vardır. Doğru cevap B'dir.

Küresel platformda ülkeler ise ekonomik, siyasal teknolojik ve demografik faktörlerin de etkisiyle olumsuz değişimlerden farklı şekillerde sorumludurlar. Birinci grup ülkeler, sanayileşmiş ve gelişmiş ülkelerdir. Bu ülkelerin küresel çevre sorunlarının meydana gelmesindeki payları çok büyüktür. Özellikle sanayileşmenin etkisiyle karbondioksit, karbonmonoksit, kükürt emisyonları her türlü zehirli ve kimyasal atıklar ve emisyonları yayarak ozon tabakası ve küresel iklim değişimi üzerinde çok önemli olumsuz etkileri olmaktadır. İkinci grup ülkeler ise hızlı nüfus artışları ve kalkınma ile ilgili birçok problemleri olan az gelişmiş ülkelerdir. Üçüncü grup ülkeler, sanayileşme çabaları olan gelişmekte olan ülkelerdir. Hızlı sanayileşme ve kentleşme süreçleri nedeniyle ağır ve zehirli sanayi atıkları ve emisyonları, havanın suyun, bitki örtüsünün niteliklerini bozarken, nüfus artışı ve dengesiz kentleşme konut, barınma ve her türlü alt yapı sorunları yaratarak çevre sorunlarının artmasına neden olmaktadır. Dördüncü grup ülkeler ise eski Doğu Bloku olarak adlandırılan ve küreselleşme ile birlikte günümüzün Doğu Avrupa Ülkeleridir. Bu ülkelerde gelişmiş ülkelerin ihtiyacı olan ham madde, enerji ve iş gücü kaynakları olması nedeniyle doğal kaynakları, enerji kaynakları ve çevresel varlıkları hızlıca tükenmektedir. Doğru cevap A'dır.

Küresel çevre sorunları çeşitli olup nedenlerine göre birbirinden farklılaşmaktadır. Küresel çevre sorunları genel olarak tek başına ortaya çıkan her türlü kirlilik ve çevre sorunlarının toplamıdır. Küresel çevre sorunları, sadece tek bir ülkeyi etkilemeyip etki alanları bütün ülkelerde olup ekolojik sistemi ve dolayısıyla ekonomik sistemi de etkileyen sınır ötesi çevre sorunlarıdır. Yerel veya bölgesel olarak ortaya çıkan ve tanımlanan bu sorunlar, küresel ısınma ve iklim değişimine, ozon tabakasının incelmesine, doğal bitki örtüsünün ve tropik ormanların yok edilmesine, biyolojik çeşitliliğin azaltılmasına, hava kirliliği ve asit yağmurlarının artmasına neden olduğu gibi yarattığı sonuçlar küresel düzeyde olmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Küresel olarak orman alanlarının ve bitki örtülerinin nicelik ve nitelik olarak azalması ve yok olması nedeniyle küresel anlamda bu sorunlara çözüm bulmak amacıyla, 1992’de Brezilya’nın Rio de Janerio’da Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı (UNCED) düzenlenmiştir. Küresel çevre sorunları için “Çevre ve Kalkınma Üzerine Rio Bildirgesi”, “Gündem 21”, ”Orman İlkeleri Sözleşmesi”, “İklim Değişikliği Çerçeve Anlaşması”, "Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi” gibi beş ayrı belgeden oluşan eylem planı hazırlanmıştır.

Kyoto Protokolü ise atmosferdeki sera gazı yoğunluğunun, iklime tehlikeli etki yapmayacak seviyede dengede kalmasını sağlayan bir protokoldür. 1997 yılında ise Japonya’nın Kyoto şehrinde Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi toplantısında “Kyoto Protokolü” olarak adlandırılan karar kabul edilmiş ve 2005 yılında ise yürürlüğe girmiştir. Kyoto Protokolü kararı, 2008-2012 yılları arasında sanayileşmiş ülkelerin emisyonlarını 1990 yılına göre en az yüzde 5 oranında azaltmalarına yöneliktir. Kyoto Prokolü’ne 190 ülke ve Avrupa Birliği Ülkeleri katılmıştır. Kyoto Prtokolü’nün en temel özelliği ise dünyanın liderleri olan ülkelerin sera gazı emisyonlarında uymaları gereken zorunlu hedeflere uymalarıdır. Doğru cevap C'dir.

OECD