ÇEVRE SORUNLARININ ORTAYA ÇIKIŞI VE NEDENLERİ

Sovyetler Birliği’ndeki Çernobil nükleer kazası, Hindistan’ın Bhopal yöresinde, bir Amerikan şirketinin çalıştırdığı zirai mücadele ilaç fabrikasında iki binden çok kişinin ölümüyle sonuçlanan sızıntı, Meksika’da bin kişinin ölümüne neden olan sıvı gaz tankı patlaması, Japonya’da Minamata’da civa zehirlenmesi olayı, İsviçre’de Sandoz kimyasal tesisindeki yangın nedeniyle civa benzeri zehirli sıvıların Ren Nehri’ne boşalması sonucu milyonlarca balığın ölmesi ve bölgede yaşayanların içme sularının tehlike altında olması. 

1970 enerji krizidir.

Çevre sorunları genel anlamda, insanoğlunun ekonomik faaliyetleri yoluyla doğal çevresi üzerinde kurmuş olduğu hâkimiyet ve baskının çevrenin taşıma kapasitesini aşması sonucu ortaya çıkmaktadır. 

Kentleşme, kentlerin büyümesi, yeni kentsel yerleşim yerlerinin kurulması, üretim için sektörler için toprak ve arazi paylaşımı nüfusun ve kentleşmenin çevreye etkisinin derecesini ve yönünü belirlemektedir. Bu bağlamda göç ve dengesiz kentleşme ise, toprak kaymasına ve çölleşmeye, arazilerin yok edilmesine, yakacak ihtiyacı için orman ve bitki örtülerinin yok edilmesine, sanayi üretim artışı ve yerleşim yerlerinin artmasından dolayı sera gazlarını artmasına, hava ve su kirliliğine, gürültü ve trafik sıkışıklığına neden olmaktadır.

Sanayileşmenin hava kirliliğine etkileri çok yoğun olup özellikle iki neden hava kirliliğe neden olmaktadır. Sanayileşmenin yarattığı hava kirliliğinin birinci nedeni, sanayinin kurulma ve gelişme aşamasındaki plansızlık ve uygulama hatalarıdır. Diğer neden ise sanayi üretim yerlerinin ve fabrikaların üretim faaliyetleri sonucu havaya bıraktıkları atıklar, emisyonlar ve bunlar için hiçbir önlem almamalarıdır.

Ekonomik büyüme sonucu üretim ve tüketimdeki artışlar doğal kaynakların enerjinin aşırı kullanılmasına neden olurken suyun havanın, toprağın kalitelerinin bozulmasına, bitki ve hayvan türlerinin yok olmasına, verimli tarım arazilerinin azalmasına, sanayi atıklarının artmasına neden olmaktadır.

Almanya ve Japonya

Azgelişmiş ülkelerin en temel ekonomik ve yapısal özellikleri şunlardır; düşük kişi başına gelir, dengesiz gelir dağılımı, tasarruf ve yatırımların düşüklüğü, sermaye birikiminin yetersizliği, zorunlu ihtiyaçları gideren malların, tüketim bileşeninde yüksek pay alması, yetersiz beslenme, yetersiz eğitim, hızlı nüfus artışı, dengesiz kentleşme, yetersiz, kötü çevre şartlarında barınmadır. 

Küresel düzeyde gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler genelinde çevre sorunlarına yönelik bir değerlendirme yapıldığında;
Gelişmiş ülkelerin ileri sanayi ve teknolojik gelişme sonucunda çevre sorunları artmıştır. Gelişmekte olan ülkelerin sanayileşme, kalkınma ve çevre arasındaki uyum ve dengenin sağlanamaması sonucu çevre sorunlarında artış görülmektedir.
Gelişmiş ülkelerin gelişmekte ve yoksul ülkelere kirlilik yaratan sanayi ve teknolojilerini ihraç etmeleri artmıştır.
Yoksul ve gelişmekte olan ülkeler dış ticaret gelirlerini artırmak için doğal kaynak, enerji kaynakları ve kendilerine özgü tarımsal ürünlerin ihracatnı artırmış ve bu kaynaklara ve tarımsal ürünlere verilen zararlar artmıştır. 

Uluslararası ilişkilerde meydan gelen en büyük değişim şüphesiz küreselleşme eğilimleridir.

Küreselleşme eğilimleri, 18. ve 19. yüzyıllarda Sanayi Devrimi ile başlamış ve 20.yüzyılda daha da belirginleşmiştir.

Küresel çevre sorunu ilk olarak Roma Klübü’nün “Büyümenin Sınırları” raporunda vurgulanmaktadır.

Birinci grup ülkeler, sanayileşmiş ve gelişmiş ülkelerdir. Bu ülkelerin küresel çevre sorunlarının meydana gelmesindeki payları çok büyüktür. Özellikle sanayileşmenin etkisiyle karbondioksit, karbonmonksit, kükürt emisyonları her türlü zehirli ve kimyasal atıklar ve emisyonları yayarak ozon tabakası ve küresel iklim değişimi üzerinde çok önemli olumsuz etkileri olmaktadır. 

Ozon tabakası, yaklaşık yeryüzünden 25 km kadar yükseklikten başlayan ve 40 km yukarısına kadar çıkan atmosfer katmanı olup ozon gazı açısından zengin olan bir tabakadır.

Ozon tabakasına zarar veren kimyasal maddelerin en önemlileri ve bilinenleri metan gazı, diazot monoksit gazı, karbondioksit ve kloroflorakarbon gazlarıdır.

Kloroflorokarbon gazları 1930’lu yıllarda ilk defa buzdolapları ve havalandırma aletlerinde kullanılmak için üretilmiştir.

Küresel ısınma, tüm dünyanın sistemli bir şekilde ısınması sürecidir.

Başlıca sera gazları ise karbondioksit, karbon, ozon, metan, azot ve kloroflorokarbon gazlarıdır.

Kyoto Protokolü kararı, 2008-2012 yılları arasında sanayileşmiş ülkelerin emisyonlarını 1990 yılına göre en az yüzde 5 oranında azaltmalarına yöneliktir.

Sanayileşme, kentleşme, konutlar, tarımsal üretim atıkları ve gübreler, kimyasal maddelerin kullanılması, termik santraller, toprak erozyonları, seller, ormanların yok olması, gemicilik endüstrisi, turizm gibi faaliyetler ve süreçler su ve toprak kirliliğine neden olan kaynaklardır.