DOĞAL KAYNAKLAR VE ÇEVRE EKONOMİSİ - Deneme Sınavı - 13

Ekonomik büyüme, bir ülkenin genellikle bir yıl içinde üretim kapasitesinde veya reel gayri-safi yurtiçi hasılatında (GSYH) görülen ve sayısal olarak ölçülebilen reel artışlardır. Ekonomik büyüme, GSMH’daki artışlar dolayısıyla toplam üretim düzeylerindeki sürekli artışlar olarak tanımlanmaktadır. Bu nedenle büyüme, kaynakları sürekli kullanan ve tüketen bir üretim artışı olarak ifade edilmektedir. Özellikle ekonomik büyüme sonucu üretim ve tüketimdeki artışlar doğal kaynakların enerjinin aşırı kullanılmasına neden olurken suyun havanın, toprağın kalitelerinin bozulmasına, bitki ve hayvan türlerinin yok olmasına, verimli tarım arazilerinin azalmasına, sanayi atıklarının artmasına neden olmaktadır. Bu bağlamda özellikle sürekli üretilen mal ve hizmet miktarını artırmaya yönelik niceliksel amaçlı ekonomik büyüme, doğal kaynakların tükenmesine ve çevre sorunlarının artmasına neden olmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Küreselleşme, ticari, mali ve sınai sermayenin faaliyet alanının giderek daha büyük ölçüde ulusal sınırları aşarak dünya çapına yayılması ve bunun uzantısı olarak da global kapitalist iktisadi sistemin iktisadi ve siyasi yönetiminin ulusal çapı aşan düzenlemelerle yönetilmesidir. Doğru cevap C'dir.

Küreselleşme, ekonomik büyüme ve teknolojik gelişme üzerinde yaratmış olduğu fırsatlar sayesinde toplumların refahını da olumlu yönde etkilerken, diğer yandan, yoksullaşmayı, gelir eşitsizliğini, çevre sorunlarını da olumsuz yönde etkileyen bir süreçtir. Doğru cevap D'dir.

Küresel çevre sorunlarının temelinde daha önce bahsettiğimiz gibi çevre sorunlarının nedenleri olan, nüfus artışı ve kentleşme, sanayileşme, ekonomik büyüme, az gelişmişlik ve yoksulluk küresel olarak da ekolojik sistemde olumsuz değişimlere neden olmaktadır. Küresel iklim değişikliği ise son yıllarda tüm dünyada konuşulan ve tartışılan önemli küresel sorunlardan birisidir. Küresel düzeyde iklim değişiminin yeryüzünün ve yaşamın sürekliliğini tehdit eden zararları nedeniyle ülkeler üzerinde sınır tanımayan bir etkisi vardır. Doğru cevap B'dir.

Küresel platformda ülkeler ise ekonomik, siyasal teknolojik ve demografik faktörlerin de etkisiyle olumsuz değişimlerden farklı şekillerde sorumludurlar. Birinci grup ülkeler, sanayileşmiş ve gelişmiş ülkelerdir. Bu ülkelerin küresel çevre sorunlarının meydana gelmesindeki payları çok büyüktür. Özellikle sanayileşmenin etkisiyle karbondioksit, karbonmonoksit, kükürt emisyonları her türlü zehirli ve kimyasal atıklar ve emisyonları yayarak ozon tabakası ve küresel iklim değişimi üzerinde çok önemli olumsuz etkileri olmaktadır. İkinci grup ülkeler ise hızlı nüfus artışları ve kalkınma ile ilgili birçok problemleri olan az gelişmiş ülkelerdir. Üçüncü grup ülkeler, sanayileşme çabaları olan gelişmekte olan ülkelerdir. Hızlı sanayileşme ve kentleşme süreçleri nedeniyle ağır ve zehirli sanayi atıkları ve emisyonları, havanın suyun, bitki örtüsünün niteliklerini bozarken, nüfus artışı ve dengesiz kentleşme konut, barınma ve her türlü alt yapı sorunları yaratarak çevre sorunlarının artmasına neden olmaktadır. Dördüncü grup ülkeler ise eski Doğu Bloku olarak adlandırılan ve küreselleşme ile birlikte günümüzün Doğu Avrupa Ülkeleridir. Bu ülkelerde gelişmiş ülkelerin ihtiyacı olan ham madde, enerji ve iş gücü kaynakları olması nedeniyle doğal kaynakları, enerji kaynakları ve çevresel varlıkları hızlıca tükenmektedir. Doğru cevap A'dır.

Küresel çevre sorunları çeşitli olup nedenlerine göre birbirinden farklılaşmaktadır. Küresel çevre sorunları genel olarak tek başına ortaya çıkan her türlü kirlilik ve çevre sorunlarının toplamıdır. Küresel çevre sorunları, sadece tek bir ülkeyi etkilemeyip etki alanları bütün ülkelerde olup ekolojik sistemi ve dolayısıyla ekonomik sistemi de etkileyen sınır ötesi çevre sorunlarıdır. Yerel veya bölgesel olarak ortaya çıkan ve tanımlanan bu sorunlar, küresel ısınma ve iklim değişimine, ozon tabakasının incelmesine, doğal bitki örtüsünün ve tropik ormanların yok edilmesine, biyolojik çeşitliliğin azaltılmasına, hava kirliliği ve asit yağmurlarının artmasına neden olduğu gibi yarattığı sonuçlar küresel düzeyde olmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Küresel olarak orman alanlarının ve bitki örtülerinin nicelik ve nitelik olarak azalması ve yok olması nedeniyle küresel anlamda bu sorunlara çözüm bulmak amacıyla, 1992’de Brezilya’nın Rio de Janerio’da Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı (UNCED) düzenlenmiştir. Küresel çevre sorunları için “Çevre ve Kalkınma Üzerine Rio Bildirgesi”, “Gündem 21”, ”Orman İlkeleri Sözleşmesi”, “İklim Değişikliği Çerçeve Anlaşması”, "Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi” gibi beş ayrı belgeden oluşan eylem planı hazırlanmıştır.

Kyoto Protokolü ise atmosferdeki sera gazı yoğunluğunun, iklime tehlikeli etki yapmayacak seviyede dengede kalmasını sağlayan bir protokoldür. 1997 yılında ise Japonya’nın Kyoto şehrinde Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi toplantısında “Kyoto Protokolü” olarak adlandırılan karar kabul edilmiş ve 2005 yılında ise yürürlüğe girmiştir. Kyoto Protokolü kararı, 2008-2012 yılları arasında sanayileşmiş ülkelerin emisyonlarını 1990 yılına göre en az yüzde 5 oranında azaltmalarına yöneliktir. Kyoto Prokolü’ne 190 ülke ve Avrupa Birliği Ülkeleri katılmıştır. Kyoto Prtokolü’nün en temel özelliği ise dünyanın liderleri olan ülkelerin sera gazı emisyonlarında uymaları gereken zorunlu hedeflere uymalarıdır. Doğru cevap C'dir.

Küresel tabakada en önemli canlılardan biri olan insanın ise içinde yaşadığı ve varlığını sürdürdüğü, fiziksel olarak özelliğini, niteliğini algıladığı ve hissettiği ortam, fiziksel çevredir.

Fiziksel bir ortam içerisinde yaşayan ve insanların ekonomik, sosyal ve siyasal sistem içinde geliştirdikleri ilişkilerin bütünü toplumsal çevreyi oluşturmaktadır. Basit olarak iki ya da üç kişinin oluşturduğu ilişkilerden başlayıp, alışverişi, olacak komşuluğu, eğitimi, çalışma koşullarını, yöneten yönetilen ilişkilerini kapsayan ve toplumsal ilişki koşullarını şekillendiren, resmî ve gayriresmî davranış ve ilişkiler toplumsal çevreyi açıklamaktadır.

Mekân özelliğine göre çevre kavramını incelediğimizde, farklı mekân ölçeklerinde ele almak gerekmektedir. Bu anlamda çevre yerel, bölgesel şeklinde coğrafî ölçeklerde tanımlanabildiği gibi yönetsel, siyasal ölçeklere göre de ulusal ve uluslararası şeklinde bir tanımlama yapılabilir.

İnsan ihtiyaçlarını karşılayan ve insanın çevresinde bulunan ekonomik ve toplumsal amaçların gerçekleştirilmesinde kullanılan araçlara kaynak adı verilmektedir.

Tükenebilen kaynaklar, kendiliğinden insan müdahalesi olmadan ortadan kalkan kaynaklardır.

Doğal kaynakların en önemli özelliği ve doğal kaynaklarla ilgili en önemli sorun yeterlilik veya kıtlık sorunudur.

İnsanın doğal çevreyle ilişkisi günümüzden yaklaşık 10.000 yıl önce yaşanan tarım devrimi ile birlikte değişmeye başlamıştır.

Doğal kaynakların kıtlığı ve çevre mallarının önemi, üretememe korkusu, kaynak ve enerji için toplumların çatışma ve savaş korkusunu toplumlara tanıştıran ilk kriz 1970 enerji krizidir.

Tarımsal üretim için toprak ve doğal kaynakların önemini vurgulayan ilk iktisadi düşünce Fizyokrasidir.

Klasik iktisadi düşünürlerden A. Smith, ekonomilerin büyüme aşamasında, doğal kaynak bakımından zengin bir durumda olduğunu varsaymaktadır. A. Smith, doğal kaynakları ve toprağı üretim aşamasında doğada hazır olarak bulunan önemli bir üretim faktörü olarak değerlendirmektedir. Bu bağlamda, ekonomik büyümeyi ülkelerin sahip oldukları toprak, doğal kaynaklar ve iklimin sınırları belirlemektedir. Mal ve hizmet üretmenin ve zenginliğin yollarını araştıran Smith, iktisadi büyümenin üretim faktörleri içinde, topraktan çok sermaye birikimi, iş gücü verimliliği ve iş bölümü ile gerçekleşeceğini vurgulamaktadır.

Ortak malların üretimi piyasada bir fiyat aracılığıyla olmaz

Ernst Haeckel

Toprak tükenmeyen kaynaklar arasında yer almaktadır.