DIŞ TİCARETTE RİSK YÖNETİMİ VE SİGORTACILIK

Faiz oranlarının düşmesine yardımcı olma sigortacılığın makro işlevlerinden biriyken diğerleri mikro işlevlerdendir.

Bir ülkede sigorta sektörünün gelişmişlik düzeyini gösteren ve toplam sigorta primlerinin ülkenin nüfus miktarına oranlanmasıyla elde edilen değere sigorta yoğunluğu denir.

Bireylerin, bireysel riski ise yaygın risk ölçüsü olarak kullanılan varyans ve standart sapma hesaplanarak bulunabilir. Varyans, gözlem değerlerinin beklenen hasardan farklarının karelerinin olasılık değerleri ile çarpımlarının toplamı alınarak bulunmaktadır.

Sigortacılığın temel prensipleri şu şekilde sıralanabilir:
- Azami iyi niyet prensibi
- Sigortalanabilir menfaat prensibi
- Tazminat prensibi
- Halefiyet prensibi
- Hasara katılım prensibi
- Yakın sebep prensibi

Yakın sebep prensibi, sigorta şirketinin primi sigortalıya verdiği hangi teminat karşısında almışsa, tazminatı da aynı rizikonun neden olduğu hasar için ödeyeceğini ifade etmektedir.

Sigortanın mikro işlevleri, bireyler, girişimciler, işletmelerle ilişkili işlevlerdir.

Makro işlevler arasında, sosyoekonomik çöküntüyü önlemesi, toplumu düzenleme, bilinçlendirme, ekonomik büyümeyi desteklemesi, ticaretin gelişmesine katkıda bulunması, enflasyonu düşürmesi, finansal istikrarı desteklemesi faiz oranlarını düşürmesi, yatırımları artırması, finansal sektöre katkıda bulunma işlevleri sayılabilir.

Sigorta, farklı yollardan ekonomik büyüme üzerinde etkili olmaktadır (Outreville, 2013):

- Sigorta hem hane halkları hem de şirketler için finansal istikrarı sağlayarak ekonomik
büyümeyi etkiler.

- Sigorta, tasarrufları harekete geçirerek ve yönlendirerek ekonomik büyümeyi etkiler.

- Sigorta, ticareti, girişimcilik faaliyeti ve sosyal programları destekleyerek ekonomik
büyümeyi etkiler.

- Sigorta, sermaye birikimini ve daha etkin bir şekilde dağıtımını teşvik ederek ekonomik büyümeyi destekler.

Penetrasyon oranı, bir dönemde üretilen toplam sigorta priminin aynı dönemdeki toplam GSYİH
içindeki payı olarak tanımlanmaktadır.

Sigorta yoğunluğu, bir ülkede sigorta sektörünün gelişmişlik düzeyini gösteren ve toplam sigorta
primlerinin ülkenin nüfus miktarına oranlanmasıyla elde edilen bir değerdir.

Bireylerin sigorta talebinde bulunmasının en önemli nedeni riskten kaçınmalarıdır.

Riskin Bedeli: Bir sigorta işlemi yapılmadan önce transfer edilmek istenen riskin ölçüm ve değerlemesi yapılmaktadır. Riskin ölçülmesi sonucunda, sigortalının ödeyeceği prim düzeyi belirlenmektedir.

Hasarların havuzlanması, benzer riske maruz kalan bireylerin bir araya gelerek bir topluluk oluşturması ve toplulukta hasara uğrayanların hasarlarının topluluk üyeleri tarafından karşılanması ve bu yolla Büyük Sayılar Kanunu’na işlerlik kazandırarak hasarların daha doğru bir şekilde tahmin edilebilmesi amacıyla uygulanan bir yöntemdir.

Bir sigorta sözleşmesi, diğer normal sözleşmelerden farklıdır, bu nedenle bu sözleşmelerin sahip olması gereken belli prensipler bulunmaktadır. Bu prensipler şu şekilde sıralanabilir: • Azami iyi niyet prensibi • Sigortalanabilir menfaat prensibi • Tazminat prensibi • Halefiyet prensibi • Hasara katılım prensibi • Yakın sebep prensibi

Tazminat prensibinin amacı sigortalıyı mümkün olduğunca hasardan önceki finansal durumuna geri döndürmektir. Bu prensip, sigorta sözleşmelerinin bir tazminat sözleşmesi olduğunu, sigorta şirketinin ödeyeceği tazminat bedelinin sigortalının hasarı ya da kaybı kadar olması gerektiğini dolayısıyla sigortalının bu sözleşme gereği ne kâr ne de zarar etmemesi gerektiğini ifade etmektedir.

Tazminat prensibinin uygulanması için gerekli koşulları beş maddede sıralayabiliriz (Mishra ve Mishra, 2016):
• Sigortalı, hasara neden olan olay ortaya çıktığında, bir kayıp ile karşılaştığını ve bu kaybın finansal bir kayıp olduğunu ispatlamak zorundadır.
• Tazminat miktarı sigorta bedelinden daha yüksek olmamalıdır.
• Eğer sigortalı gerçek hasarın üzerinde bir tazminat almış ise, sigorta şirketi bu öde[1]meyi faizi ile birlikte geri isteme hakkına sahiptir.
• Sigortalının hasarı sigorta şirketi tarafından tam olarak karşılanmasına rağmen, sigortalı üçüncü bir taraftan belli miktarda bir öde[1]meyi almış ise, sigorta şirketi üçüncü tarafın yapmış olduğu bu ödemenin tamamını sigortalıdan isteme hakkına sahiptir.
• Tazminat prensibi hayat sigortaları için uygulanamaz çünkü hayat sigortalarında hasar tutarı kolay bir biçimde hesaplanamaz.

Şirketlerde çalışanların ya da kilit personelin hastalık nedeniyle iş göremez duruma gelmesi ya da ölümü, işletme faaliyetlerinin üçüncü taraflara zarar vermesi, bina, makine, teçhizat, stokların bir tehlike kaynaklı hasar görmesi ya da işlerin farklı nedenlerden aksaması durumları işletmelerin faaliyet gelirlerini düşürebilir. İşletmelerin bu risklere karşı sigorta alması ile belirsizlik durumu ortadan kalkar ve işletmelerin etkinliği artar

Sigorta, mal hasarına yönelik koruma sağlaması ve refahı artıracak yeterli sermaye birikimini sağlaması yönüyle ekonomik büyümeyi destekler.

Sigorta şirketleri sigortalılardan tahsil ettiği primleri uzun vadeli finansman kaynağı olarak sermaye piyasalarına yönlendirir. Sermaye piyasalarından sağlanan fon ile hem özel sektör hem devlet yatırımları artar. Yatırımların artması sonucunda GSYİH artar ve iç tüketimde istihdam oranında artış gözlenir.

Sigorta yoğunluğu, bir ülkede sigorta sektörünün gelişmişlik düzeyini gösteren ve toplam sigorta primlerinin ülkenin nüfus miktarına oranlanmasıyla elde edilen bir değerdir.