Sigorta Sisteminin İşleyişi

Bir sigorta poliçesi sigortalının ödemiş olduğu prim karşılığında, maruz kaldığı riskleri sigorta şirketine transfer ettiği, sigorta şirketinin ise riskin gerçekleşmesi durumunda sigortalıya tazminat ödemeyi
kabul ettiğini belirten bir sözleşmedir.

Sigorta poliçeleri pek çok yönden farklı olmakla birlikte, genel olarak hepsinde mevcut olan altı temel bölüm bulunmaktadır. Bu bölümler aşağıdaki gibidir:
• Beyanlar
• Tanımlar
• Sigorta sözleşmesi
• İstisnalar

• Koşullar
• Diğer hükümler

Sigorta sözleşmesi bölümünde, sigorta şirketinin vermiş olduğu taahhütler yer almaktadır. Örneğin, sigorta şirketi teminat verdiği tehlikenin ortaya çıkması durumunda oluşan zararı ödeyeceğini taahhüt etmektedir. Sözleşmenin kapsamı iki farklı şekilde düzenlenebilir. Bunlardan ilkinde, hangi tehlikelere karşı sigorta yapıldığının isim isim yazılması şeklinde olurken (tanımlanmış riskler), ikinci tür
sözleşmede sigorta dışında kalan tehlikeler (açık riskler) isim olarak belirtilir. Bu durumda listelenen tehlikeler dışında her türlü tehlikeye karşı güvence verildiği kabul edilmektedir.

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda (TTK) sigorta şirketinin yükümlülükleri şu şekilde açıklanmıştır:

• Rizikoyu üstlenme,
• Sigorta sözleşmesi ile ilgili olarak sigortalının
hakları, önemli hükümleri ve bildirim yükümlülükleri ile ilgili sigortalıyı bilgilendirme,
• Sigorta ettirene sigorta poliçesini teslim etme,
• Sigorta ettiren, riziko, tazminat veya bedel
ödeme borcunun kapsamının belirlenmesi
amacıyla bir gidere katlanmış ise bu giderleri ödeme
• Hasar ortaya çıkması halinde tazminatı
ödeme yükümlülükleri bulunmaktadır.

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda (TTK) sigortalının yükümlülükleri şu
şekilde açıklanmıştır:
• Prim ödeme,
• Sigorta ilişkisinin her aşamasında, sözleşmenin düzenlenmesi, teklifin yapılması ve kabulü arasında, sözleşme süresi içinde ya da riziko gerçekleştiğinde, sigorta şirketinin alabileceği kararları ilgilendiren her türlü
bilgiyi sigorta şirketine beyan etme,
• Riziko gerçekleştikten sonra beklenen her türlü bilgi ve belgeyi sigortacıya verme,
• Rizikoya dair zararın önlenmesi, azaltılmasına ve sigorta şirketinin üçüncü kişilere rücu hakkının korunması için tüm önlemleri alma yükümlülükleri bulunmaktadır.

Bir sigorta poliçesinin dört temel unsuru bulunmaktadır.

Bunlar;
• Sigortalanabilir menfaat,
• Risk,
• Sigorta bedeli,
• Prim
olarak sıralanabilir.

Bir riskin sigortalanabilmesi için sahip olması gereken özellikleri bulunmaktadır. Birincisi, risk poliçe düzenlendiği anda gerçekleşmemiş olmalıdır. Aksi takdirde, poliçe geçersiz olacaktır. İkinci özellik, risk olası olmalıdır. Gerçekleşmesi kesin olan ya da gerçekleşmeyeceği kesin olan bir durum risk olarak kabul edilemez. Üçüncü özellik, risk belirsiz olmalıdır. Gerçekleşip gerçekleşmeyeceği ya da ne zaman gerçekleşeceği belirsiz olmalıdır. Dördüncü özellik, risk, tarafların iradesinin dışında olmalıdır. Beşinci özellik ise kanuna, ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına aykırı bir fiilden doğacak risk için sigorta yaptırılamamasıdır

Sigorta bedeli, sigorta poliçesi ile güvence altına alınan riziko sonucu hasarın meydana gelmesi durumunda sigorta şirketinin ödemekle yükümlü olduğu tutardır ve sigorta şirketinin sigortalıya olan azami tazminat sorumluluğunu ifade etmektedir.

Sigorta bedelinin sigorta değerine eşit olması önemlidir ve bu tam sigorta olarak adlandırılmaktadır.

eksik sigorta ve aşkın sigorta kavramları ile ifade edilmektedir. Her durumda sigorta şirketinin ödeyeceği tazminat aşağıdaki gibi hesaplanmaktadır:
Tazminat tutarı = Hasar tutarı* (Sigorta Bedeli/Sigorta Değeri)

Aşkın sigortanın ortaya çıkmasında etkili birkaç faktör söz konusudur. Özellikle endüstri işletmelerinde iyi niyetli olarak eksik sigortadan kaçınmak
amacıyla aşkın sigorta yapılabilmektedir. Bunun yanında zaman içerisinde stokların değerindeki düşmeler söz konusu ise sigorta bedelinde aynı tutarda bir düzeltme yapılmadıysa aşkın sigorta ortaya çıkabilir. Bu durumlara ek olarak sigortalı sigorta işleminden bir kazanç sağlamak amacıyla sigorta bedelini sigorta değerinden daha yüksek beyan edebilir.

Risk fiyatının biçilmesi için sigorta talep edenin bilgilerinin değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu nedenle, sigorta şirketi sigorta talebinde bulunan
müşterisinden sigorta teklifnamesini doldurmasını ister ve teklifnamede yer alan bilgilere göre müşterinin riskini değerlendirmeye çalışır. Bu riskten yola çıkarak ise sigorta primi belirlenir.

Primin belirlenmesinde izlenmesi gereken bazı
kurallar bulunmaktadır.

• Prim yeterli olmalıdır. Prim sigortacının tazminat giderlerini ve faaliyetinden kaynaklanan diğer giderleri karşılamalıdır.
• Prim adil olmalıdır. Prim riske uygun olarak belirlenmelidir. Düşük risk gruplarından düşük prim, yüksek risk gruplarından yüksek prim alınmalıdır.
• Prim makul seviyede olmalıdır. Sigortalı tarafından ödenebilir düzeyde olmalıdır.

• Prim emniyeti teşvik etmelidir. Primin belirlenmesinde hasarı önleyici ya da azaltıcı uygulamalar prim belirlenmesinde dikkate alınmalıdır. Bu uygulamalar söz konusu ise daha düşük bir prim düzeyi belirlenebilir (Örneğin yangın branşı için yangın söndürücü ekipman bulundurma primi düşürücü bir etken olarak uygulanabilir).

Risk primin hesaplanmasında birim ünite başına prim tespit yöntemi ve gruplara göre tespit yöntemi gibi farklı yöntemler kullanılabilir. Birim
ünite başına hesaplamada, her sigorta konusu için risk dereceleri ayrı ayrı hesaplanmakta, prim oranı da ayrı ayrı belirlenmektedir. Gruplara göre yapılan hesaplamada ise sigorta konusu birimler sahip olduğu risk derecesine göre sınıflandırılır ve prim sınıflar için belirlenir.

Hasar frekansı (HF), incelenen dönem içindeki hasar dosya adedinin (HDA), aynı dönem içindeki poliçe sayısına (PS) oranlanması ile hesaplanmaktadır.
HF=HDA/PS

Risk priminin hesaplanmasına dair bir örnek vermek gerekirse,
Bir sigorta şirketinin 2020 yılında 100.000 ev için yangın sigortası yaptığını ve o yıl içinde toplamda 2000 evin yangın nedeniyle hasar gördüğünü düşünelim. Eğer o yıl içinde gerçekleşen toplam hasar tutarı 12.000.000 TL ise hasar frekansı, hasar şiddeti ve risk primini hesaplayalım.
HF=2000/100.000= 0.02
HŞ= 12.000.000/ 2000=6000
RP=6000*0.02=120 TL

Riskin fiyatlamasında temelde üç yöntem kullanılmaktadır. Bu yöntemler:
• Tahmini Değerleme Yöntemi,
• Performans Değerlendirme Yöntemi,
• Sınıflandırma Yöntemidir

Net prim metodunda, risk primine sabit (SM) ve değişken masraflar (DM) eklenerek brüt prim (BP) (tarife fiyatı) hesaplanmaktadır.
BP=(RP+SM)/(1-DM-KD)

Formüldeki KD, hedeflenen kârı ifade etmektedir.

Serbest tarife rejiminde, tarifelerin belirlenmesinde devlet müdahalesi yoktur. Sigorta şirketleri kendi tarifelerini kendi istatistiki verilerine göre hazırlamaktadır.

Zarar sigortalarında sigorta şirketinin tazminat ödemesi için bir hasarın ortaya
çıkmış olması zorunludur. Örneğin, bir evin hırsızlık riskine karşı sigorta yapıldığını düşünelim. Sigorta şirketinin tazminat ödemesi için ilgili eve hırsızın girmesi yeterli bir olay değildir. Hırsızlık olayında maddi kayıp ve zararın ortaya çıkması gerekmektedir.

Mal sigortaları, kişilerin ve işletmelerin aktiflerinde yer alan taşınır ya da taşınmaz varlıklarının bir riziko kaynaklı hasara uğramasından kaynaklanan maddi zararı güvence altına alan sigortalardır. Mal sigortası ile amaçlanan, sigortalanın aktifinin artmasını sağlamak değil, rizikonun ortaya çıkması durumunda aktifinde yaratacağı düşüşün önlenmesidir