DIŞ TİCARETTE BİLGİSAYAR UYGULAMALARI

Beyan: Beyan bölümü yan yana üç kutucuğu vardır. Birinci kutucuğa Ortak Transit Rejimine İlişkin Sözleşmeye taraf ülkelere yönelik ihracat işlemlerinde “EU” kodu, diğer ülkelere yönelik ihracat ve işlemlerinde “EX” kodu ya da diğer ülkelerden yapılacak ithalata ilişkin işlemlerde ise “IM” kodu yazılır. Beyannamenin antrepo işlemlerinde kullanılması halinde bu alt-bölüme “AN” kodu yazılır. Bu birinci kutucuğun hemen sağındaki ikinci kutucuğa ise ihracat işlemlerinde 1, 2, 3 veya 9 kodlarından (Ek 8) uygun olanı ya da ithalat işlemlerinde 4, 5, 6, 7 veya 9 kodlarından (Ek 8) uygun olanı yazılır. Bu alt-bölüm, transit işlemlerinde kullanılmaz. En sağdaki üçüncü kutucuk ise sadece transit rejimi için kullanılır. Türkiye gümrük bölgesinde başlayıp bitecek transit işlemlerinde “TR” kodu yazılır. Eğer aynı beyanname hem ihracat hemde transit rejiminde kullanılacaksa, birinci kutucuğa “EU” veya “EX”  kodlarından uygun olanı, hem ithalat hem transit rejimde kullanılacaksa birinci kutucuğa “EU” veya “IM” kodlarından uygun olanı yazılır, üçüncü kutucuk ise, yukarıdaki açıklamaya göre doldurulur.

Alıcı Satıcı İlişkisi: Alıcı ile satıcı arasındaki ilişki biliniyorsa yazılır. Eğer bilinmiyorsa bölümün (kutunun) hemen sağındaki “…” butonuna tıklanarak açılan menüden ilişkiyi açıklayan seçenek tıklanır. Örneğin: Eğer alıcı ve satıcı arasında herhangi bir ilişki yoksa 6 kodu buraya yazılabilir ya da menüden “6. Alıcı ve satıcı arasında ilişki yok” seçilir. Diğer bir örnek eğer her iki tarafı da aynı üçüncü kişi kontrol ediyorsa “3” yazılır ya da açılan menüden “3. Her iki firma da üçüncü kişi tarafından kontrol edilmektedir” seçilir. Dikkat edilirse bu alan “beyaz” renktedir, yani doldurulması isteğe bağlıdır.

• İşlem Niteliği: Ticari sözleşmelere ilişkin kod yazılır. Örneğin; “34” yazıldığında “Telafi edici hükümler içermeyen mülkiyetin devrine yönelik (geçici olmayan) ticari işlemlerde diğer işlemler” işleminin yapılmak istendiğini ifade etmektedir. “62” yazıldığında “Mülkiyet devrine yönelik olmayan ticari işlemlerde bir sözleşme veya onarım kapsamı işleme hariç diğer geçici kullanımlar (teslim veya geri gönderme)” işleminin yapılmak istendiğini ifade etmektedir… Eğer işlem kodu bilinmiyorsa bölümün (kutunun) yanındaki “…” butonu tıklandığında gelen menüden işlem seçilebilir.

• Telafi Edici Vergi: İhracatta telafi edici vergi bulunması durumunda, ödenecek olan telafi edici verginin tutarı bu alana girilir. Şekil 7.2’den de görüldüğü üzere bu bölüme bilgi girişi (beyaz renkte olduğu için) isteye bağlıdır. Bilgi varsa girilir.

• Yükleme Listesi: Birden fazla kalem olması ve devam formu kullanılmaması halinde, bu kutuya beyanname ekindeki kalem sıra numarası, GTİP numarası, eşyanın cinsi, vergi matrahı, vergi oranı ve vergi tutarının bulunduğu listenin adedi yazılır. Bu bölüme bilgi girişi (beyaz renkte olduğu için) isteye bağlıdır. Bilgi varsa girilir.

• Referans No: Kullanıcılar açısından bu kutunun doldurulması isteğe bağlıdır (beyaz renkte

olduğu için). Söz konusu sevkiyat için ilgili kişi tarafından verilen referans numarası bu bölüme

(kutuya) girilir.

• Alıcı Satıcı İlişkisi: Alıcı ile satıcı arasındaki ilişki biliniyorsa yazılır. Eğer bilinmiyorsa bölümün (kutunun) hemen sağındaki “…” butonuna tıklanarak açılan menüden ilişkiyi açıklayan seçenek tıklanır. Örneğin: Eğer alıcı ve satıcı arasında herhangi bir ilişki yoksa 6 kodu buraya yazılabilir ya da menüden “6. Alıcı ve satıcı arasında ilişki yok” seçilir. Diğer bir örnek eğer her iki tarafı da aynı üçüncü kişi kontrol ediyorsa “3” yazılır ya da açılan menüden “3. Her iki firma da üçüncü kişi tarafından kontrol edilmektedir” seçilir. Dikkat edilirse bu alan “beyaz” renktedir, yani doldurulması isteğe bağlıdır.

• İşlem Niteliği: Ticari sözleşmelere ilişkin kod yazılır. Örneğin; “34” yazıldığında “Telafi edici hükümler içermeyen mülkiyetin devrine yönelik (geçici olmayan) ticari işlemlerde diğer işlemler” işleminin yapılmak istendiğini ifade etmektedir. “62” yazıldığında “Mülkiyet devrine yönelik olmayan ticari işlemlerde bir sözleşme veya onarım kapsamı işleme hariç diğer geçici kullanımlar (teslim veya geri gönderme)” işleminin yapılmak istendiğini ifade etmektedir… Eğer işlem kodu bilinmiyorsa bölümün (kutunun) yanındaki “…” butonu tıklandığında gelen

menüden işlem seçilebilir.

• Telafi Edici Vergi: İhracatta telafi edici vergi bulunması durumunda, ödenecek olan telafi edici verginin tutarı bu alana girilir. Şekil 7.2’den de görüldüğü üzere bu bölüme bilgi girişi (beyaz renkte olduğu için) isteye bağlıdır. Bilgi varsa girilir.

• Yükleme Listesi: Birden fazla kalem olması ve devam formu kullanılmaması halinde, bu kutuya beyanname ekindeki kalem sıra numarası, GTİP numarası, eşyanın cinsi, vergi matrahı, vergi oranı ve vergi tutarının bulunduğu listenin adedi yazılır. Bu bölüme bilgi girişi (beyaz renkte olduğu için) isteye bağlıdır. Bilgi varsa girilir

• Referans No: Kullanıcılar açısından bu kutunun doldurulması isteğe bağlıdır (beyaz renkte olduğu için). Söz konusu sevkiyat için ilgili kişi tarafından verilen referans numarası bu bölüme (kutuya) girilir.

BS: Eşyanın basitleştirilmiş usullerden faydalanması durumunda buraya girilecek kod bu uygulamanın yapılacağını işaret eder. Eksik belgeyle beyan edilmek istenen eşyaya ilişkin gümrük beyannamesinin detaylı beyan ekranında yer alan basitleştirilmiş usul kodu kutucuğuna “BS – 1” yazılır. BS – 1 “Normal Basitleştirilmiş Usul” kodudur. BS – 2, Referans Tarihi ile basitleştirilmiş usuldür (bu durumda kutuya 2 kodu girilir ki bu durumda ekranın altındaki “Referans Tarihi”ne “Teslim Tarihi” yazılarak teslim tarihindeki döviz kurunu uygulama imkanı elde edilebilir). BS – 3, SUPALAN olarak nitelenir ki bu usule “Tam Beyanlı Yaygın Basitleştirilmiş Usul” denir (bu usule tabi eşya için belirlenen vergi uygulamaları ile ilgili kolaylıkları ihtiva eder). BS – 4, Boru ve Tel ile taşıma durumunda uygulanacak basitleştirilmiş usulleri belirler. BS – 5, “Eksik Beyanlı Yaygınlaştırılmış Usul” kapsamında eşyaya uygulanacak kolaylıkları açıklar. BS – 8, “Hava Yolu Ticareti” kapsamında taşınan eşyaya uygulanacak kolaylıkları açıklar. BS kutusu yine isteye bağlı olarak doldurulacak kutulardan biridir.

• Ticaret Yapılan Ülke: Ticaret yapılan ülkenin kodu bu alana girilir. Örneğin: Arjantin: 528, Azerbaycan: 078, Mısır: 220, İtalya: 005, Türkiye: 052 gibi… Eğer ülke kodu bilinmiyorsa bölümün (kutunun) yanındaki “…” butonu tıklandığında gelen menüden ülke seçilebilir.

• Çıkış Ülkesi: Eşyanın ihraç/sevk edildiği ülkenin kodu yazılır. Örneğin: Arjantin: 528, Azerbaycan: 078, Mısır: 220, İtalya: 005, Türkiye: 052 gibi… gibi…

• Gideceği/Sevk Ülkesi: İhraç edilecek eşyanın ilk gideceği ülkenin kodu yazılır. Örneğin: Arjantin: 528, Azerbaycan: 078, Mısır: 220, İtalya: 005, Türkiye: 052 gibi…

• Gideceği Ülke: Bu kutuya eşyanın en son gideceği ülkenin kodu yazılır. Örneğin: Arjantin (528), Azerbaycan (078), Mısır (220), İtalya (005), Türkiye (052) gibi…

• Açıklamalar: Bu alana, ilgili DİİB'nin müeyyideli kapanma tarihi ve ilgili eşyanın ait olduğu satır kodu bilgisi ile söz konusu eşyanın dahilde işleme rejimine girişine ilişkin önceki ithalat beyannamesi sayısı kaydedilmektedir.

Özellik: Bu alan (kutu) bedelsiz ithalat durumunda kullanılır. Bedelsiz ithalat durumunda bu alana 02 kodu girilir ya da kutucuğun yanındaki “…” butonuna tıklanır ve ekrana gelen menüden uygun olan bilgi tıklatılır. Bu alanda yükümlü tarafından işlem yapılmaması durumunda, BİLGE Sistemi söz konusu kalemi bedelli ithalat kapsamında değerlendirecektir. Bu nedenle, bedelsiz ithalat kapsamındaki beyanlarda mutlaka bu alana 02 kodunun girilmesi gerekmektedir.

TGTC No: Bu alana (kutuya) eşyanın TGTC Numarası (GTİP) girilir. TGTC’de kullanılan 12 rakamlı kodun ismi Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu (GTİP)’dur. Bu kodun ilk 6 rakamı Dünya Gümrük Örgütü’ne üye tüm ülkelerce kullanılan Armonize Sistem (Harmonized System-HS) Nomanklatürü kodunu, 7-8 inci rakamlar Avrupa Birliği ülkeleri tarafından kullanılan Kombine Nomanklatür (Combined Nomenclature-CN) kodunu, 9-10 uncu rakamlar farklı vergi uygulamalarımız nedeniyle açılan pozisyonları gösteren kodlarını, 11-12 inci rakamlar ise istatistik kodlarını göstermek için kullanılmaktadır. Örneğin: 540761.90.90.11- [540761 (AS Nom.kodu), 90 (Cn Kodu), 90 (Milli alt açılım kodu), 11(İstatistik Kodu)].

Gümrük idaresi yetkilileri

ve BİLGE Sistemi içindeki yetki sınırları şu şekilde sıralanabilir: (T.C. Başbakanlık Gümrük

Müsteşarlığı: “BİLGE Sistemi Kullanıcı Kılavuzu: s.127 – 129, 149)

• Saymanlık Memurları ve Veznedar: Her türlü nakit tahsilatın yapılması, iadeler, menkul

kıymet işlemleri, işlem iptali, kasa hareketleri görüntüleme.

• Saymanlık Müdürü: Teminat, tahsilat, tahakkuk iptali, işlem iptali, bütün işlemleri ve kasa

hareketleri görüntüleme.

• Gümrük Muhasebe Memurları: Transitte teminat iptal işlemi, banka dekontu işlemleri.

EDI, kurum ve kuruluşların uygulamaları arasında yapısal veri değişimi şeklinde tanımlanabilir. Bu tanımda yer alan yapısal veri değişimi, EDI’in iş dünyasında kullanılan kağıt belge değişiminin yerine geçtiği anlamına gelir. EDI uygulamalarında veri, yapısal bir formatta transfer edilmekte ve bu formata EDIFACT (İdari, Ticaret ve Nakliyata İlişkin Elektronik Veri Değişimi) adı verilmektedir. Bu uygulama dünya çapında ticaretin kolaylaştırılması konusunda kurulan BM 4. Çalışma Grubunun bir girişimidir. Yakın zamanda uluslararası ticaretin etkinliğini artırmak amacıyla, ticari verilerin içeriğine elektronik yoldan ulaşabilmek için bir dünya standardına gereksinim duyularak bu girişim başlatılmıştır. Standartlaşma süreci ise UN/EDIFACT formatına ilişkin ISO standardlarının ilk yayınlandığı 1987 yılında başlamıştır. EDI, dünyada bilgi paylaşımı sorununun çözümünde önemli bir araç olarak görülmüş, sistemin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması için başta Birleşmiş Milletler ve uzman kuruluşları olmak üzere uluslararası kuruluşların desteklediği bir faaliyet olmuştur. Uluslararası ticarette belgelerin varacakları yere ulaşma süreleri ve sipariş sürelerinin azaltılması EDI’in en önemli faydasıdır. Bu durum zamandan tasarrufun yanında iletişimde işgücü açısından tasarrufu yani maliyet düşüşünü de ifade etmektedir. EDI aracılığı ile kurulan sistem iş sürecinde hataların da minimize edilmesine yarar sağlayarak yine maliyetlerin düşmesini olanaklı kılmaktadır. EDI, özellikle bürokratik işlemlerde yani belgeye ve onaya ihtiyaç duyulduğu durumlarda hem bürokratik işlemlerin çok kısa zamanda yapılmasını sağlarken telefon, faks ve posta gibi iletişim gereksinimlerinin de ortadan kalkmasına neden olurken veri, bilgi ve belge paylaşımı ve iletişimi işlemlerinin belki saniyelerle ifade edilecek süre içerisinde gerçekleştirilmesine olanak sağlamaktadır. Bu anlatılanların ışığında genel hatları ile EDI uygulamasının faydaları şu şekilde sıralanabilir; (T.C. Ticaret Bakanlığı)

• Hızlı ve doğru veri akışını sağlar.

• Daha etkin denetim yöntemlerinin geliştirilmesini sağlar.

• Üretkenliğin ve karlılığın artmasına katkıda bulunur.

• İş ilişkilerinin geliştirilmesini sağlar.

• Müşteri memnuniyetinin ve rekabet gücünün arttırılmasını sağlar.

EDI, ticaret, endüstri, üretim, finans, bankacılık, sigortacılık, ulaşım ve taşımacılık, dağıtım, yer hizmetleri ve depolama, gümrük, uluslararası ve ulusal ticaret, istatistik, alanlarında kullanılmaktadır. EDI sayesinde bu alanlarda bilgi paylaşımı ve değişimi kolaylıkla yapılabilmekte ve mümkün olduğunca az miktarda kağıt belge ile işlemler gerçekleştirilebilmektedir.