BİLGE Sistemi II: Detaylı Beyan, Diğer Modüller

Detaylı beyan oluşturma sürecinin ilk adımı, gümrük idarelerindeki terminallerdeki bilgisayarlardan kullanıcı kodu ve şifre girişinden sonra “Kullanıcının Üyesi Olduğu Profiller” ve “Kullanıcı Birim Listesi” ekranlarından gerekli seçimler yapıldıktan sonra ekranın sol alt köşesindeki “Programlar” sekmesi mause ile tıklanarak açıla  programlar menüsünden “BİLGE” komutu verildikten sonra bu menüye bağlı sağ tarafa açılacak menüden “Detaylı Beyan” komutunu vermektir.

Detaylı Beyan ile ilgili doldurulması gereken 4 bölüm mevcuttur:
• Genel Bilgiler
• Firma/Kişisel Bilgiler
• Finansal Bilgiler
• Taşıma Bilgileri

Beyan bölümü yan yana üç kutucuğu vardır. Birinci kutucuğa Ortak Transit Rejimine İlişkin Sözleşmeye taraf ülkelere yönelik ihracat işlemlerinde “EU” kodu, diğer ülkelere yönelik ihracat ve işlemlerinde “EX” kodu ya da diğer ülkelerden yapılacak ithalata ilişkin işlemlerde ise “IM” kodu yazılır. Beyannamenin antrepo işlemlerinde kullanılması halinde bu alt-bölüme “AN” kodu yazılır. Bu birinci kutucuğun hemen sağındaki ikinci kutucuğa ise ihracat işlemlerinde 1, 2, 3 veya 9 kodlarından (Ek 8) uygun olanı ya da ithalat işlemlerinde 4, 5, 6, 7 veya 9 kodlarından (Ek 8) uygun olanı yazılır. Bu alt bölüm, transit işlemlerinde kullanılmaz. En sağdaki üçüncü kutucuk ise sadece transit rejimi için kullanılır. Türkiye gümrük bölgesinde başlayıp bitecek transit işlemlerinde “TR” kodu yazılır. Eğer aynı beyanname hem ihracat hem de transit rejiminde kullanılacaksa, birinci kutucuğa “EU” veya “EX” kodlarından uygun olanı, hem ithalat hem transit rejimde kullanılacaksa birinci kutucuğa “EU” veya “IM” kodlarından uygun olanı yazılır, üçüncü kutucuk ise, yukarıdaki açıklamaya göre doldurulur.

Alıcı ile satıcı arasındaki ilişki biliniyorsa yazılır. Eğer bilinmiyorsa bölümün (kutunun) hemen sağındaki “…” butonuna tıklanarak açılan menüden ilişkiyi açıklayan seçenek tıklanır. Örneğin: Eğer alıcı ve satıcı arasında herhangi bir ilişki yoksa 6 kodu buraya yazılabilir ya da menüden “6. Alıcı ve satıcı arasında ilişki yok” seçilir. Diğer bir örnek eğer her iki tarafı da aynı üçüncü kişi kontrol ediyorsa “3” yazılır ya da açılan menüden “3. Her iki firma da üçüncü kişi tarafından kontrol edilmektedir” seçilir.

Ticari sözleşmelere ilişkin kod yazılır. Örneğin; “34” yazıldığında “Telafi edici hükümler içermeyen mülkiyetin devrine yönelik (geçici olmayan) ticari işlemlerde diğer işlemler” işleminin yapılmak istendiğini ifade etmektedir. “62” yazıldığında “Mülkiyet devrine yönelik olmayan ticari işlemlerde bir sözleşme veya onarım kapsamı işleme hariç diğer geçici kullanımlar (teslim veya geri gönderme)” işleminin yapılmak istendiğini ifade etmektedir… Eğer işlem kodu bilinmiyorsa bölümün (kutunun) yanındaki “…” butonu tıklandığında gelen menüden işlem seçilebilir.

İhracat veya transit işlemlerinin tamamlanması sırasında, Türkiye’den çıkışta sınırı geçerken olması öngörülen duruma göre bu kutuya; Eşya konteyner ile taşınıyorsa "1", Eşya konteyner ile taşınmıyorsa "0" girilir.

Eşyanın basitleştirilmiş usullerden faydalanması durumunda buraya girilecek kod bu uygulamanın yapılacağını işaret eder. Eksik belgeyle beyan edilmek istenen eşyaya ilişkin gümrük beyannamesinin detaylı beyan ekranında yer alan basitleştirilmiş usul kodu kutucuğuna “BS – 1” yazılır. BS – 1 “Normal Basitleştirilmiş Usul” kodudur. BS – 2, Referans Tarihi ile basitleştirilmiş usuldür (bu durumda kutuya 2 kodu girilir ki bu durumda ekranın altındaki “Referans Tarihi”ne “Teslim Tarihi” yazılarak teslim tarihindeki döviz kurunu uygulama imkanı elde edilebilir). BS – 3, SUPALAN olarak nitelenir ki bu usule “Tam Beyanlı Yaygın Basitleştirilmiş Usul” denir (bu usule tabi eşya için belirlenen vergi uygulamaları ile ilgili kolaylıkları ihtiva eder). BS – 4, Boru ve Tel ile taşıma durumunda uygulanacak basitleştirilmiş usulleri belirler. BS – 5, “Eksik Beyanlı Yaygınlaştırılmış Usul” kapsamında eşyaya uygulanacak kolaylıkları açıklar. BS – 8, “Hava Yolu Ticareti” kapsamında taşınan eşyaya uygulanacak kolaylıkları açıklar. 

Bu bilgilerin girileceği bölümler “yeşil” renktedir, yani muhakkak doldurulması gerekmektedir. İki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüme “Teslim Şekli”ni belirten kodun girilmesi gerekmektedir. Örneğin: EXW (atölye, fabrika, antrepo gibi satıcının işyerinde teslim), FCA (Taşıyıcıya Teslim), FOB (Gemi Güvertesinde Teslim), DAT (Terminalde Teslim), XXX (Belirlenen Teslim Şartları Dışındaki Teslim). İkinci bölüme ise “Teslim Yeri” bilgisinin girilmesi gerekmektedir. Örneğin: Liman adı (Hamburg Limanı), Yer Adı (AAA Warehause Zurich – Switzerland) gibi…

Bu bilgilerin girileceği bölümler “yeşil” renktedir, yani muhakkak doldurulması gerekmektedir. İki bölümden oluşmaktadır. Birinci Bölüme ise beyan edilen eşyanın toplam fatura bedeli faturanın düzenlendiği para cinsinden kaydedilir. İkinci bölüme faturanın düzenlendiği para cinsinin kodu yazılır. Örneğin: USD (ABD Doları), EUR (Euro), AZM (Azerbaycan Manatı) gibi… Eğer para cinsinin kodu bilinmiyorsa hemen yandaki “…” butonu tıklanarak açılan menüden ilgili para cinsinin kodu seçilebilir.

Bu alan “gri” renktedir, yani veri girişi yapılamaz durumdadır. Ödeme şekline göre bu alan etkin olabilmektedir. İki bölümden oluşmaktadır. Eğer yükümlü ödeme şekli itibarı ile navlun bedelini kendisi ödeyecekse birinci bölüme ait alan etkin olacaktır ve buraya belirlenen navlun bedelini ve hemen yan tarafındaki ikinci bölüme de (kutuya) ödeme hangi para cinsi ile yapılacaksa o para biriminin kodunun girilmesi gerekmektedir. Örneğin: USD (ABD Doları), EUR (Euro), AZM (Azerbaycan Manatı) gibi.

Bu alana kambiyo mevzuatına göre yapılan ödeme şeklinin kodu yazılır. Örneğin: Peşin Ödeme (B), Banka Çeki İle Ödeme (C), Teminata veya Garantiye Bağlanmış Ödeme (L) gibi.

Bu alana, Türkiye sınırlarının terk edilmesi sırasında kullanılması düşünülen hareketli taşıt aracına uygun taşıma şekline ilişkin kod girilir. Örneğin; Denizyolu (10), Demiryolu (20), Karayolu (30), Havayolu (40) gibi.

Bu alan iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüme, ihracat, ithalat veya transit işlemlerinin tamamlandığı gümrük idaresine sunulduğu şekilde eşyanın doğrudan yüklendiği taşıt aracının (karayolu taşıma aracı, gemi, demiryolu vagonu, hava taşıtı) plaka veya kayıt numaraları veya adı gibi kimlik bilgisi yazılır. İkinci bölüme, taşıt aracının (veya bir çok taşıt aracı varsa diğerlerini hareket ettiren aracın) kayıtlı olduğu ülkenin kodu (Arjantin: 528, Azerbaycan: 078, Mısır: 220, İtalya: 005, Türkiye: 052 gibi) yazılır. Değişik plaka numaraları olan bir çekici ve römorkun kullanılması halinde, hem çekicinin hem de römorkun plaka numarası, çekicinin kayıtlı olduğu ülkeyle birlikte yazılır. Posta gönderileri olması durumunda veya sabit taşıma tesisleri ile taşıma yapılması durumunda, kayıt numarası ve kayıtlı olduğu ülke yazılmaz. Demiryoluyla taşıma yapılması durumunda, kayıtlı olduğu ülke girilmez.

Bu alan iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüme, ihracat veya transit işlemlerinin tamamlandığı sırada Türkiye’den çıkışta sınır geçiş noktasında kullanılması düşünülen hareketli taşıt aracının cinsinden (karayolu taşıma aracı, gemi, demiryolu vagonu, hava taşıtı) sonra kayıt numarası veya adı yazılır. Kombine taşımacılık durumunda veya birden fazla taşıt aracının bulunması halinde, hareketli taşıt aracı tüm kombinasyonu hareket ettiren araçtır. Örneğin, gemiye yüklenmiş bir karayolu taşıma aracı söz konusu ise, hareketli taşıt aracı gemidir. Çekici ve römork söz konusu ise, hareketli taşıt aracı çekicidir. İkinci bölüme ise, hareketli taşıt aracının kayıtlı olduğu ülkenin kodu (Arjantin: 528, Azerbaycan: 078, Mısır: 220, İtalya: 005, Türkiye: 052 gibi) yazılır. Eşya posta yoluyla veya sabit taşımacılık tesisatıyla veya demiryoluyla taşınıyorsa, kayıt numarası ve kayıtlı olduğu ülkeye ilişkin bilgiler girilmez.

BİLGE Sistemi Detaylı Beyan oluşturma işlemleri içerisinde Kalem Bilgileri dört ayrı bölüm olarak girilmektedir. Bu Bölümler:
• Genel Bilgiler
• Eşya Bilgileri
• Ölçü Bilgileri
• Finansal Bilgiler

Genel bilgiler bölümünde söz konusu kalemle ilgili genel bilgiler yer almaktadır. Bu bilgiler; kalem numarası, menşe ülke kodu, uluslararası anlaşmalar, KDV oran, muafiyetler, DİB satır kodu, özellik, ek kod, açıklamalar, imalatçı firma olarak sıralanır. 

Eşya bilgileri ekranında yer alan bilgiler; TGTC no, TGTC tanımı, numara, adedi, marka, cinsi, ticari tanım, tarifedeki tanım ve kullanılmış eşya şeklinde sıralanabilir.

Ölçü bilgileri ekranında yer alan bilgiler; satışa esas birim/miktar, birim kıymeti, brüt ağırlık, net ağırlık, tamamlayıcı ölçü, algılama birimi ve kapatma birimi şeklinde sıralanabilir.

Finansal bilgiler ekranında yer alan bilgiler şunlardır; teslim şekli, fatura, navlun bedeli, sigorta bedeli, yurt dışı diğer, yurt içi diğer, gümrük kıymeti, istatistiki kıymet.

Tarife ile ilgili bilgilerin yer aldığı “Vergi ve Dokümanlar” penceresinde, 4 bölüm mevcuttur. Bunlar:
• Yükümlüce Beyan Edilen Vergiler
• Sistem Tarafından Hesaplanan Vergiler
• Yükümlüce Beyan Edilen Dokümanlar
• Sistem Tarafından İstenen Belgeler.

BİLGE Sistemi içerisinde Detaylı Beyan Modülü aracılığı ile bilgi girişi yapılan Gümrük Beyannamesi düzenleme işlemleri tamamlandıktan sonra beyannamenin tescil işlemi yapılacaktır. Tarife Bilgilerinin giriş işlemlerinin tamamlanmasından sonra beyannamenin tescili için Detaylı Beyan Modülünün ana penceresine gelinecektir. Bu pencerede “Bağlantılar” menüsüne tıklanarak açılan menüden “TCGB Tescil” komutunun verilmesi gerekmektedir. Tescil komutu verildikten sonra gümrük idaresine ulaşan beyanname bilgileri gümrük idaresi tarafından incelenerek tescil edilecektir.

BİLGE Sistemi içerisinde beyan bölümü dışında yer alan şu modüller şunlardır:
• Muhasebe Modülü
• Entegre Tarife Modülü
• Referans Tabloları Modülü
• Lisans ve Kota Takipleri Modülü
• Risk Analizleri ve Seçme Kriterleri Modülü.

Muhasebe Modülü, Gümrük İdaresi Muhasebe Memurları ve Saymanlık Veznedarları tarafından kullanılabilen modüldür. Muhasebe Modülü kapsamında tahsilat ve ödeme işlemleri, vezne ve menkul kıymet alındıları, tahsilat bordrosu ve kasa işlemleri gibi işlemler gerçekleştirilmektedir. Bankalara yatan kesin tahakkukların dekontlarının düzenlenmesi, transit işlemlerinde memur refakati ile giden eşyada teminatın kaldırılması işlemleri, gümrük idaresi yetkilileri tarafından gerçekleştirilmektedir. Nakit tahsilatlar (nakit teminatlar dahil), menkul kıymetler (banka mektubu ve benzeri kıymetli evrakların teslim alınması) ve diğer genel muhasebe modülü işlemleri Saymanlık Veznedarı tarafından gerçekleştirilir.

Entegre Tarife Modülü, yükümlünün beyanname düzenleme sürecinde BİLGE Sistemi’ne girdiği bilgileri baz alarak beyan edilen eşya için tahsili gereken vergiler ile o eşyanın ülkeye giriş veya çıkışı için gerekli olan ithalat izni, ithalat lisansı, kontrol belgesi gibi belgeleri oluşmasını sağlayan ve BİLGE Sistemi içerisinde arka planda çalışan bir sistemdir. Bu işlemler yükümlü tarafından sisteme girilen 12 haneli GTİP numarası (Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu) ve rejim kodlarına göre Entegre Tarife Modülü tarafından yapılmakta ve beyannamenin ilgili alanlarına (kutular) yansıtılmaktadır. Böylece yükümlü yapmış olduğu ticaret sonucu ödemesi gereken vergiler ile ilgili de bilgi sahibi olmaktadır.

Referans Tabloları Modülü, BİLGE Sistemi’ne entegre olarak çalışan BİLGE Sistemi içerisinde bilgi girişi yapılan çeşitli farklı alanların (kutuların) hemen sağ tarafına konumlandırılmış “…” butonlarına yüklenmiş bilgilerin veritabanını oluşturmaktadır. Yükümlü beyanname özet, transit ve detaylı beyanname düzenleme sürecinde bazı alanlara (kutulara) girmesi gereken kod türündeki bilgileri, bu kutuların hemen yanlarındaki “…” butonlara tıklayarak açılan listeden seçmek suretiyle girmektedir.

Lisans ve Kota Takipleri Modülü, BİLGE Sistemi’ne entegre şekilde çalışan ve BİLGE sistemi içerisinde yükümlülerin yapmış oldukları ticaretin herhangi bir lisans ve/veya kota uygulamasına tabi olup olmadığını denetleyen modüldür. Lisans ve Kota Takipleri Modülü, yükümlünün yapmış olduğu ticaret herhangi bir lisans (ithalat, ihracat, satış, taşıma lisansları gibi…) gerektiriyorsa ve/veya bir kota uygulamasına tabi ise BİLGE Sistemi içerisinde yükümlünün yapacağı işlemler esnasında bununla ilgili sorgulama yapmakta ve yükümlünün yapacağı işlemlerde denetleyici ve yönlendirici işlev görmektedir.

Risk Analizleri ve Seçme Kriterleri Modülü, giriş ve çıkışı söz konusu eşyanın daha gümrüğe gelmeden özet beyanın onaylanmasından itibaren Risk Analizi’nin gerçekleştirilmesine olanak sağlamaktadır. Böylece yükümlü işlemlerini gerçekleştirirken zaman kazanmakta ve gümrüklerde yığılma yaşanmasının da önüne geçilmiş olmaktadır.

EDI, kurum ve kuruluşların uygulamaları arasında yapısal veri değişimi şeklinde tanımlanabilir. Bu tanımda yer alan yapısal veri değişimi, EDI’in iş dünyasında kullanılan kağıt belge değişiminin yerine geçtiği anlamına gelir. EDI uygulamalarında veri, yapısal bir formatta transfer edilmekte ve bu formata EDIFACT (İdari, Ticaret ve Nakliyata İlişkin Elektronik Veri Değişimi) adı verilmektedir. Bu uygulama dünya çapında ticaretin kolaylaştırılması konusunda kurulan BM 4. Çalışma Grubunun bir girişimidir.

EDI uygulamasının faydaları şu şekilde sıralanabilir:
• Hızlı ve doğru veri akışını sağlar.
• Daha etkin denetim yöntemlerinin geliştirilmesini sağlar.
• Üretkenliğin ve karlılığın artmasına katkıda bulunur.
• İş ilişkilerinin geliştirilmesini sağlar.
• Müşteri memnuniyetinin ve rekabet gücünün arttırılmasını sağlar.

Gümrük Veri Ambar Sistemi – GÜVAS, T.C. Ticaret Bakanlığı tarafından şu şekilde tanımlanmıştır: “Türkiye genelinde tüm gümrük idarelerinde operasyonel olarak girilen ithalat, ihracat, transit, kaçakçılık, kıymet ve tarife gibi bilgilerin T.C. Ticaret Bakanlığı bünyesinde merkezde oluşturulan bir veritabanında toplanarak, karar vericilere bilginin hızlı ve sağlıklı iletilmesini sağlayan sistemdir.”

GÜVAS’nin hedefleri ise şöyle sıralanabilir;
• Daha etkin bir Merkezi Yönetim
• Daha etkili bir Denetim
• Performans Ölçümü
• Dış Ticaret İstatistikleri Analizi
• Kıymet ve Kaçakçılık Veri Bankası oluşturulmasıdır.