DIŞ TİCARETLE İLGİLİ KURUMLAR VE KURULUŞLAR

Özellikle II. Dünya Savaşı sonrası ülkelerin birbirleriyle ticaret yapmaya başlamaları ve kendi çıkarlarını ön planda tutmaya çalışmalarıyla birlikte uluslararası ticaretin de bir düzenlemeye tabi tutulması gerekliliği zamanla ortaya çıkmaya başlamıştır. Özellikle tahminlerin ötesinde bir hızla ilerleyen globalleşme bu gereklilği daha da artırmıştır. Öyle ki artık birbirleriyle sınır komşuluğu olmayan ve hatta farklı kıtalarda bulunan ülkeler rahatlıkla birbirleriyle ticaret yapabilmektedirler. Bunun sonucunda da ülkelerin gümrük faaliyetlerini düzenlemeyi amaçlayan uluslararası anlaşmalar arayışına girilmiştir.

1957
yılında temelleri atılan Avrupa Ekonomik Topluluğu
(AET) dünyadaki Bölgesel Ekonomik Entegrasyonlara
verilebilecek en iyi örnektir. Bu oluşumun
Roma Antlaşması ile kurulması Avrupa Birliği’nin
temellerini de atmıştır. Aslında Avrupa Birliği ortaya
çıkan en gelişmiş ekonomik bütünleşme örneği
olarak verilebilir.

Birleşmiş Milletler Sistemi; Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliği, Birleşmiş Milletler fon ve programları (UNICEF ve UNDP gibi), özel teşkilatlar
(UNESCO ve WHO gibi) ve ilgili kuruluşlardan oluşmaktadır. Fonlar ve programlar Genel Kurulun yardımcı organlarıdır. Özel teşkilatlar, Ekonomik
ve Sosyal Konsey ve/veya Genel Kurula özel anlaşmalarla bağlanmıştır. İlgili örgütler - IAEA ve Dünya Ticaret Örgütü dâhil olmak üzere - özel
alanlarda faaliyet gösterir ve kendi yasama organlarıve bütçeleri vardır. BM ailesi tüm ekonomik ve sosyal alanlardaki çalışmalara dikkat çeker.

Birleşmiş Milletler Sistemi Ana Koordinasyon İcra Kurulu (CEB)
Eski adı Koordinasyon Yönetim Komitesidir (ACC) ve tüm BM sistemini temsil etmektedir. Üyeleri, Birleşmiş Milletler fonları, programları, özel teşkilatları ve ilgili kuruluşlar dâhil olmak üzere 27 kuruluşun başkanından oluşur. Geniş
çerçevedeki problemleri çözüme kavuşturmak, üye ülkelerin ortak çıkarları doğrultusunda hareket etmeleri ve çıkarlarını koruyabilmeleri için BM sistemi
içinde yüksek koordinasyon sağlamayı amaç edinmiştir.

Güvenlik Konseyi; Birleşmiş Milletlerin on beş üyesinden oluşur. Bu konseyin daimi üyeleri Çin Cumhuriyeti, Fransa, Rusya Federasyonu, Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Krallığı ve Amerika Birleşik Devletleridir. Genel kurul, BM’nin diğer on üyesini de Güvenlik Konseyinin 2 yıl görev yapacak geçici üyeleri olarak seçer. Güvenlik Konseyinin her üyesinin Konseyde bir temsilcisi vardır.

IMF, ABD New Hampshire eyaletinin Bretton Woods kentinde 1-22 Temmuz 1944 tarihleri arasında Türkiye’nin de içinde olduğu bir araya gelen 45 ülkenin 27 Aralık 1945’te ana sözleşmeyi imzalamaları ile kurulmuştur ve 1 Mart 1947’de finansal operasyonlarına başlamıştır. Bretton Woods’un ikizleri IMF ve Dünya Bankası 1973 yılında Bretton Woods sistemi yıkıldığı hâlde ortadan kalkmamış aksine işlevleri değişerek dünya ülkeleri açısından çok daha önemli bir konuma gelmişlerdir. Ancak, BM’nin bir yan kuruluşu olarak tanımlanan Dünya Bankası ve IMF, ortak bir amacı paylaşarak dünya ekonomisinde iktisadi büyüme ve kalkınmanın devamlılığının sağlanması ve yoksulluğun önüne geçilebilmesi için hizmet etseler de temelde bu durum farklıdır. Dünya Bankası aslen az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin iktisadi büyüme ve kalkınmasına yoğunlaşmasına rağmen, IMF’nin odaklandığı nokta ülkelerin ödemeler dengesi problemleridir. Bu bağlamda Dünya Bankasını bir yatırım ve kalkınma bankası gibi, IMF’yi, ticari banka gibi değerlendirebiliriz.

Guvernörler Kurulu IMF’nin en yetkili organıdır. Her üye ülkenin istediği tarzda atadığı bir guvernör ile yedeğinden meydana gelir. Eylül veya Ekim ayında olmak üzere yılda bir kez toplanır. Genellikle guvernör maliye bakanı ya da ekonomiden sorumlu bakan tarafından temsil edilirken yedeği merkez bankası başkanı tarafından temsil edilir. Guvernörler kurulunun kendi içinden seçtiği Başkan tarafından çalışmaları yönetilir. IMF Kurulunun üyeleri hükûmetlerin onayı olursa IMF’deki hizmet süreleri 5 yıldır.

Görev süresi beş yıldır ve Yönetim Kurulu tarafından atanır. Başkan, IMF’yi Yönetim Kurulu
kararları doğrultusunda yönetir. Guvernör değildir. Oy hakkı olmaksızın Yönetim Kuruluna başkanlık yapar. IMF personeli de başkana bağlıdır. Bir Avrupa vatandaşı IMF başkanı olabilir. Başkan üç yardımcısı ile çalışır. Birinci başkan yardımcısı ABD vatandaşıdır.

IMF’nin hem borç verebilme hem de finansman sağlayabilmek için borç alabilme özelliği onun bir
banka gibi algılanmasına neden olmaktadır. Ancak, gelecekte bu durumun farklı bir boyut kazanmasını önlemek açısından borçlanılan kaynaklara kotaların toplam değerlerinin %60’ını geçemeyeceği şeklinde alınan bir karar ile sınırlama getirilmiştir.

OECD’nin 20 kurucu üyesi bulunmaktadır. Bunlar, Türkiye, ABD, Kanada, Fransa, Hollanda, Belçika, Lüksemburg, Federal Almanya, İtalya, Portekiz, İngiltere, Danimarka, İrlanda, Yunanistan, İsviçre, Avusturya, İsveç, İzlanda, Norveç ve Avrupa Topluluğudur.

OECD’nin üyesi olan ya da yeni bir üye olma talebi bulunan ülkeler açısından sosyo-politik ve
ekonomik bağlamda olmazsa olmaz ilkeleri söz konusudur. OECD’nin amaçlarına ulaşmasında yardımı olan bu ilkeler;

• Demokrasi görüşünü benimsemiş olmak,
• Açık piyasa ekonomisi çerçevesinde istikrarlı bir gelişim sağlamak,
• İnsan hakları ve yurttaşlarının özgürlüğüne bağlı ve saygılı olmaktır.

Hızla globalleşen bir dünyada ülkelerin dış ticaret faaliyetlerinde kar- şı karşıya kalacakları sorunları gidermek amacıyla Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (GATT) 1948 yılında yürürlüğe girmiştir.

1957 yılında temelleri atılan Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) dünyadaki Bölgesel Ekonomik Entegrasyonlara verilebilecek en iyi örnektir. Bu oluşumun Roma Antlaşması ile kurulması Avrupa Birliği’nin temellerini de atmıştır.

Uluslararası güvenin korunması ve barışın devamlılığının sağlanması, uluslararası arenada ülkelerin ekonomik, toplumsal ve kültürel açıdan iş birliğinin sağlanması için 51 ülke bir araya gelerek Birleşmiş Milletler örgütünü kurmuşlardır.

Siyasi İşler Dairesi, Genel Sekretere, BM Antlaşması doğrultusunda barış ve güvenliğin sağlanması ve korunması için yürüttüğü çalışmalarda müşavirlik ve destek hizmeti verir.

Güvenlik Konseyi; Birleşmiş Milletlerin on beş üyesinden oluşur. Bu konseyin daimi üyeleri Çin Cumhuriyeti, Fransa, Rusya Federasyonu, Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Krallığı ve Amerika Birleşik Devletleridir.

Uluslararası Adalet Divanı, Hollanda’nın Lahey kentinde bulunan ve Genel Kurul ve Güvenlik Konseyince seçilen 15 yargıçtan oluşan, Birleşmiş Milletler’in yargı organıdır. Her ülkeden bir yargıç olabilir. Yargıçların görev süreleri dokuz yıl olarak belirlenmiştir. Ülkeler, istedikleri davayı Adalet Divanına götürebilir.

IMF, ABD New Hampshire eyaletinin Bretton Woods kentinde 1-22 Temmuz 1944 tarihleri arasında Türkiye’nin de içinde olduğu bir araya gelen 45 ülkenin 27 Aralık 1945’te ana sözleşmeyi imzalamaları ile kurulmuştur.

Geçici İmkânlar

1.Sistem Değişim Kolaylığı

2. Petrol Kolaylığı

3. Acil Yardım

İcra Komitesi: Bu komite konseyin her yıl atadığı 14 üyeden oluşur.

ŞİÖ, ilk olarak 1996 yılında Çin’in insiyatifi doğrultusunda Türkmenistan hariç Orta Asya bölgesini içine alan, Rusya Federasyonu, Kırgızistan, Tacikistan ve Kazakistan tarafından, üye ülkeler arasında “Şanhay Beşlisi” adıyla kurulmuştur.

2001 yılında ise Özbekistan’ın da üye olmasıyla bütünlüğünü tamamlamıştır.

Merkezî Pekin’dedir.